Bài 11. Tổng kết về từ vựng (Từ tượng thanh, tượng hình, một số phép tu từ từ vựng)

NHIỆT NHIỆT & CHÀO MỪNG *$* CÁC THẦY CÔ GIÁO
TRƯỜNG PTDTBT-THCS BẢN CÁI
LƠP 9A
ĐẾN VỚI TIẾT
NGỮ VĂN
CỦA CHÚNG EM !
Từ vựng
Cấu tạo
Tính chất
Nguồn gốc
Nghĩa
Từ vựng
Cấu tạo
Tính chất
Nguồn gốc
Nghĩa
Bài tập 1: Nghe âm thanh đoán tên loài vật:
Tìm những tên loài vật là từ tượng thanh khác?
Bài tập 2: Đọc và xác định từ tượng hình trong đoạn văn sau:
Đám mây lốm đốm, xám như đuôi con sóc nối nhau bay quấn sát ngọn cây lê thê đi mãi, bây giờ cứ loáng thoáng nhạt dần, thỉnh thoảng đứt quãng, đã lồ lộ đằng xa một bức vách trắng toát.
So sánh hai đoạn văn sau và chỉ ra tác dụng của từ tượng hình trong việc miêu tả hình ảnh đám mây ?
1. Đám mây lốm đốm, xám như đuôi con sóc nối nhau bay quấn sát ngọn cây, lê thê đi mãi, bây giờ cứ loáng thoáng nhạt dần, thỉnh thoảng đứt quãng, đã lồ lộ đằng xa một bức vách trắng toát.
2. Đám mây chấm, chỗ đen chỗ trắng, xám như đuôi con sóc nối nhau bay quấn sát ngọn cây, kéo dài đi mãi, bây giờ cứ thưa, lúc có lúc không nhạt dần, thỉnh thoảng đứt quãng, đã hiện rõ đằng xa một bức vách trắng toát.
* Tác dụng : qua các từ tượng hình : lốm đốm”, “lê thê”, “loáng thoáng”, “lồ lồ”, hình ảnh đám mây hiện ra rất sống động với những đường nét, dáng vẻ, màu sắc khác nhau, giúp người đọc, người nghe dễ hình dung và cảm nhận.
3. So sánh
4. Ẩn dụ
7. Nói giảm
nói tránh
8. Nói quá
2. Hoán dụ
1. Nhân hóa
5. Điệp ngữ
6. Chơi chữ
Hoạt động nhóm chia sẻ (3p) Nối nội dung ở cột A với cột B sao cho phù hợp?
3. So sánh
4. Ẩn dụ
7. Nói giảm
nói tránh
8. Nói quá
2. Hoán dụ
1. Nhân hóa
5. Điệp ngữ
6. Chơi chữ
Phân tích nét nghệ thuật độc đáo của những câu thơ sau:
Trích từ Truyện Kiều – Nguyễn Du
Bài tập 2. a:
Thà rằng liều một thân con
Hoa dù rã cánh lá con xanh cây
Hoa, rã cánh: Chỉ Thúy Kiều và cuộc đời của nàng.
Lá, xanh cây: Chỉ cha mẹ Thúy Kiều và cuộc sống của họ.
Làm nổi bật tấm lòng hiếu thuận, giàu đức hi sinh của Kiều khi nàng tự nguyện bán mình chuộc cha. Đồng thời khắc sâu nỗi bất hạnh của Thúy Kiều.
Ẩn dụ
Bài tập 2. b
 So sánh
 Tiếng đàn của Thúy Kiều được miêu tả có lúc trong trẻo, vút bay, lúc thảng thốt, trầm lắng, suy tư, có lúc nhẹ nhàng đến mơ màng, lúc hối thúc, giục giã, dồn dập.
 Làm nổi bật tài đàn của Thúy Kiều.
Trong như tiếng hạc bay qua
Đục như tiếng suối mới sa nửa vời
Tiếng khoan như gió thoảng ngoài,
Tiếng mau sầm sập như trời đổ mưa
Ẩn dụ
Nhõn húa
Nói quá


Chõn dung Thỳy Ki?u hi?n lờn th?t ?n tu?ng qua miờu t? v?
d?p dụi m?t. Dú l� v? d?p c?a m?t trang tuy?t th? giai nhõn, t�i
s?c v?n to�n, v?i m?t trớ tu? tinh anh, m?t tõm h?n d?y s?c
s?ng.

Bài tập 2. c
Truyện Kiều – Nguyễn Du
Làn thu thủy, nét xuân sơn
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
Một hai nghiêng nước nghiêng thành
Sắc đành đòi một, tài đành họa hai.
Làn thu thủy, nét xuân sơn
Hoa ghen
liễu hờn
Một hai nghiêng nước nghiêng thành
Sắc đành đòi một, tài đành họa hai.
Bài tập 2. d:
Gác kinh viện sách đôi nơi,
Trong gang tấc lại gấp mười quan san
(Truyện Kiều – Nguyễn Du)
Nguyễn Du cực tả sự xa cách giữa thân phận, cảnh ngộ của Thúy Kiều và Thúc Sinh
Nói quá
B�i t?p 3. a
Còn trời còn nước còn non
Còn cô bán rượu anh còn say sưa
(Ca dao)
Biện pháp nghệ thuật: Điệp ngữ kết hợp với từ đa nghĩa “say sưa” đã thể hiện được tình cảm chân thành, mãnh liệt nhưng kín đáo của chàng trai đối với cô gái bán rượu.
B�i t?p 3. d:
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ
(Ngắm trăng – Hồ Chí Minh)
Biện pháp nghệ thuật nhân hóa khiến cho vầng trăng vô tri, vô giác trở nên có hồn. Trăng trở thành một người bạn tri âm, tri kỉ của Người. Thể hiện sự giao hòa giữa Bác và trăng.
Bài tập 3. e:
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng
(Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ - Nguyễn Khoa Điềm)
Biện pháp ẩn dụ qua hình ảnh “mặt trời” đã thể hiện được tình yêu con sâu sắc của người mẹ dân tộc Tà-ôi. Với mẹ, A-kay chính là mặt trời, là ánh sáng, là sự sống, là hạnh phúc của cuộc đời mẹ.
? Dem l?i cho l?i núi h�ng ng�y cung nhu trong van chuong nh?ng hỡnh ?nh gi�u c?m xỳc, t?o ?n tu?ng m?nh cho ngu?i d?c, ngu?i nghe.
Qua phân tích các ví dụ ở bài tập, em hãy cho biết tác dụng của các biện pháp tu từ từ vựng?
Trời đang nắng, bỗng tối sầm lại... Sấm đùng đoàng, chớp loang loáng, những đám mây nặng nề trở nước từ đâu hối hả bay về. Mưa xuống... Lúc đầu còn tí tách, tí tách, sau nặng hạt dần... Mưa rào rào trên sàn, gõ lộp độp trên mái tôn.
Trời đang nắng, bỗng tối sầm lại... Sấm đùng đoàng, chớp loang loáng, những đám mây nặng nề chở nước từ đâu hối hả bay về. Mưa xuống... Lúc đầu còn tí tách, tí tách, sau nặng hạt dần... Mưa rào rào trên sàn, gõ lộp độp trên mái tôn.
rào rào
loang loáng
tí tách, tí tách
hối hả
lộp độp
đùng
đoàng
Từ vựng
Cấu tạo
Tính chất
Nguồn gốc
Mở rộng
Nghĩa
N
D
U
Trò
chơi
ô
chữ
TÌM TÁC GIẢ - TÁC PHẨM- CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ
1
N
3
5
?3
6
7
?1
?5
4
?4
?6
?7
?2
G
U
G
Y
U
Ê
Â
N
D
K
8
?8
2
H
O
A
H
N
Â
N
K?
Hàng ngang số 1(gồm 4 ô chữ):
Biện pháp tu từ
Gọi tên sự vật hiện tượng này bằng tên
sự vật hiện tượng khác có nét tương đồng
với nó nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hàng ngang số 2(gồm 8 ô chữ):
Tên tác giả
Tác giả của: “Thanh Hiên thi tập”,
“Bắc hành tạp lục”,
“Đoạn trường tân thanh”
v.v…
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hàng ngang số 3 (gồm 7 ô chữ):
Biện pháp tu từ
Gọi, tả con vật, đồ vật,cây cối…bằng những
từ ngữ vốn được dùng để gọi hoặc tả
con người, làm cho thế giới loài vật, đồ vật,
cây cối…trở nên gần gũi với con người,
biểu thị được những suy nghĩ, tình cảm của
con người.
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hàng ngang số 4(gồm 6 ô chữ):
Biện pháp tu từ
Gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm…
bằng tên của sự vật, hiện tượng, khái niệm…
khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng
sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hàng ngang số 5(gồm 7 ô chữ):
Biện pháp tu từ
Lặp lại từ ngữ (hoặc cả câu) để làm nổi bật ý,
gây cảm xúc mạnh .
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hàng ngang số 6(gồm 15 ô chữ):
Biện pháp tu từ
Dùng cách diễn đạt tế nhị,uyển chuyển,
tránh gây cảm giác đau buồn, ghê sợ,
nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hàng ngang số 7(gồm 14 ô chữ):
Câu nói thể hiện
nghĩa khí của nhân vật
Nhớ câu…………………………………,
Làm người thế ấy cũng phi anh hùng.
(Lục Vân Tiên)
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hàng ngang số 8(gồm 7 ô chữ):
Biện pháp tu từ
Lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ
để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước… làm câu
văn hấp dẫn, thú vị.
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Từ khóa (gồm 10 ô chữ):
Một kiệt tác bất hủ của nền
văn học trung đại Việt Nam
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Tác phẩm còn có tên là
“Đoạn Trường Tân Thanh”
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ
* Đối với bài học ở tiết này :
Tập viết đoạn văn có sử dụng từ tượng thanh, tượng hình.
Tập viết đoạn văn có sử dụng một trong số các biện pháp tu từ đã học.
Hoàn thành các bài tập còn lại vào vở bài tập Ngữ Văn.
* Đối với bài học ở tiết tiếp theo:
Chuẩn bị bài: Tập làm thơ tám chữ.
(Đọc các bài tập, năm được đặc điểm của thể thơ, sưu tầm thơ tám chữ, tập làm bài thơ tám chữ đơn giản)

Chúc quý thầy cô nhiều sức khỏe
Chúc các em chăm ngoan, học giỏi !