Bài 11. Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh

I/ Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh
1. Văn bản thuyết minh trong đời sống
Văn bản 1: Cây dừa Bình Định
Cây dừa gắn bó với người dân Bình Định chặt chẽ như cây tre đối với người dân miền Bắc. Cây dừa cống hiến tất cả của cải của mình cho con người: thân cây làm máng, lá làm tranh, cọng chẻ nhỏ làm vách, gốc dừa làm chõ đồ xôi, nước dừa để uống, để kho cá, kho thịt, nấu canh, làm nước mắm,. Cùi dừa ăn sống với bánh đa, làm mứt, làm bánh kẹo, ép lấy dầu dùng để thắp, để ăn, để chải đầu, nấu xà phòng. Sợ dừa làm khuy áo, làm gáo, làm muôi. Vỏ dừa bện dây rất tốt đối với người đánh cá vì nó mềm, dẻo, dai, chịu mưa, chịu nắng. Cây dừa gắn bó với đời sống hằng ngày là như thế đấy.
Dân Bình Định có câu ca dao:
Dừa xanh sừng sững giữa trời
Đem thân mình hiến cho đời thuỷ chung.
ở Bình Định, dừa là chủ yếu, dừa là tất cả. Dừa ở đây như rừng, dừa mọc ven sông, men bờ ruộng, leo sườn đồi, rải theo biển. Trên những chặng đường dài suốt 50, 60 km chúng ta chỉ gặp cây dừa: dừa xiêm thấp lè tè, quả tròn, nước ngọt, dừa nếp lơ lửng giữa trời, quả vàng xanh mơn mởn, dừa lửa lá đỏ, vỏ hồng,.
( Theo Hoàng Văn Huyền, Những mẩu địa lí)
Văn bản 2. Tại sao lá cây có màu xanh lục
Lá cây có màu xanh lục vì các tế bào của lá chứa nhiều lục lạp. Một milimét lá chứa bốn mươi vạn lục lạp. Trong các lục lạp này có chứa một chất gọi là diệp lục, tức là chất xanh của lá. ánh sáng của mặt trời gồm bảy màu: tím, chàm, lam, lục, vàng, cam, đỏ. Sở dĩ chất diệp lục có màu xanh lục vì nó hút các tia sáng có màu khác, nhất là màu đỏ và màu lam, nhưng không thu nhận màu xanh lục,và lại phản chiếu màu này, do đó mắt ta mới nhìn thấy màu xanh lục. Nếu ta chiếu chất diệp lục của lá cây bằng một nguồn sáng màu đỏ, chất này sẽ thu nhận tất cả các tia màu đỏ, nhưng vì không có tia sáng màu xanh lục để phản chiếu lại, nên kết quả ta nhìn vào lá cây chỉ thấy một màu đen sì. Như vậỵ lá cây có màu xanh là do chất diệp lục trong lá cây.
( Theo Vũ Văn Chuyên, Hỏi đáp về thực vật)
Văn bản 3: Huế
Sông Hương
Núi Ngự Bình
Chùa Thiên Mụ
Lăng Tự Đức
I/ Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh
1. Văn bản thuyết minh trong đời sống
Văn bản 1: Cây dừa Bình Định
Văn bản 2: Tại sao lá cây có màu xanh lục
Văn bản 3: Huế
Các văn bản trên trình
bày, giới thiệu,
giải thích về điều gì?
Văn bản 1: Cây dừa Bình Định:
-Trình bày về lợi ích của cây dừa Bình Định
Văn bản 2: Tại sao lá cây có màu xanh lục
- Giải thích về tác dụng của chất diệp lục với màu xanh của lá cây
Văn bản 3 : Huế
Giới thiệu Huế như là một trung tâm văn
hoá nghệ thuật lớn của Việt Nam
Giới thiệu về một vùng đất, một danh lam thắng cảnh
Giới thiệu về một tác phẩm, một đoạn trích
- Trình bày một sự kiện lịch sử xã hội
Trình bày tiểu sử sự nghiệp của một danh nhân
Hướng dẫn sử dụng đơn thuốc
Hướng dẫn chế biến món ăn, làm thí nghiệm
Quảng cáo giới thiệu sản phẩm..
Văn bản thuyết minh thông dụng trong mọi
lĩnh vực của đời sống
I/ Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh
1. Văn bản thuyết minh trong đời sống
Văn bản 1: Cây dừa Bình Định
Văn bản 2: Tại sao lá cây có màu xanh lục
Văn bản 3: Huế
I. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh
1. Văn bản thuyết minh trong đời sống
2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh
Khi trình bày, giải thích, giới thiệu về các đối tượng ba văn bản trên đã đưa ra những phương diện nào? ( thảo luận nhóm 5 phút)

Văn bản 1: Cây dừa Bình Định
Lợi ích:
+ Thân: làm máng, lá làm tranh, cọng làm vách, gốc làm
chõ đồ xôi
+ Nước: Để uống, kho cá, thịt, nấu canh, làm nước mắm.
+ Cùi dừa: ăn sống, làm mứt, bánh kẹo, ép dầu, nấu xà phòng.
+ Sọ dừa: Làm khuy áo, làm gáo, muôi
+ Vỏ dừa: Bện dây.
Văn bản 2: Tại sao lá cây có màu xanh lục
Nguyên nhân:
+ Lá cây có màu xanh lục do lá có chứa chất diệp lục - chất xanh của lá.
+ Chất diệp lục có màu xanh vì nó hút các tia sáng màu khác, không nhận màu xanh lục và lại phản chiêú lại màu này
Văn bản 3: Huế
Đặc điểm :
Thiên nhiên : Núi Bạch Mã, núi Ngự Bình, đèo Hải Vân, biển Thuận An, sông Hương
Công trình kiến trúc : lăng tẩm các vua Nguyễn, chùa Thiên Mụ, chùa Trúc Lâm, đài Vọng Cảnh, điện Hòn Chén, chợ Đông Ba.
Sản phẩm đặc biệt : Vườn hoa, vườn chè, vườn cây ăn quả, cây cảnh, nón Huế.
Món ăn Huế.
Truyền thống : Đấu tranh kiên cường.
Văn bản thuyết minh thông dụng trong mọi lĩnh vực
của đời sống
I. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh
1. Văn bản thuyết minh trong đời sống
2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh
=> Văn bản thuyết minh thông dụng trong mọi
lĩnh vực của đời sống
I. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh
1. Văn bản thuyết minh trong đời sống
2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh
=> Văn bản thuyết minh thông dụng trong mọi
lĩnh vực của đời sống
VB thuyết minh cung cấp tri thức đặc điểm, nguyên
nhân, lợi ích .của đối tượng để người đọc , người
nghe hiểu về đối tượng
- Tri thức khách quan, xác thực, hữu ích cho con người
Phương thức thuyết minh: Trình bày, giới thiệu, giải thích
Ngôn ngữ của văn bản thuyết minh có đặc điểm gì ? Chọn đáp án đúng nhất ? Giải thích ?
Ngôn ngữ của văn bản thuyết minh có tính hình tượng, giàu giá trị biểu cảm
Ngôn ngữ của văn bản thuyết minh có tính chính xác, rõ ràng, chặt chẽ, hấp dẫn
Ngôn ngữ của văn bản thuyết minh có tính đa nghĩa, giàu cảm xúc
Ngôn ngữ của văn bản thuyết minh có tính cá thể, giàu hình ảnh
- Ngôn ngữ của văn bản thuyết minh có tính chính
xác, rõ ràng, chặt chẽ, hấp dẫn
* Ghi nhớ: SGK/ 117
I/ Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh
1. Văn bản thuyết minh trong đời sống
2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh
II/ Luyện tập
Bài tập 1: Dựa vào kiến thức đã học em hãy tím xem trong chương trình đã học có những đoạn văn nào là đoạn văn thuyết minh
Bài tập 2: Văn bản sau có phải là văn bản thuyết minh không ? Vì sao?
Khởi nghĩa Nông Văn Vân
( 1883- 1835)
Nông Văn Vân là tù trưởng dân tộc Tày, giữ chức tri châu Bảo Lạc ( Cao Bằng). Không chịu nổi sự chèn ép của triều đình nhà Nguyễn, Nông Văn Vân cùng một số tù trưởng tập hợp dân chúng nổi dậy.(..)
Cuộc khởi nghĩa lan khắp miền núi Việt Bắc và một số làng người Mường, người Việt ở trung du. Nhà Nguyễn đã hai lần cử những đạo quân lớn kéo lên đàn áp, nhưng không hiệu quả. Lần thứ ba (năm1835), quân triều đình tấn công dữ dội từ nhiều phía và bao vây đốt rừng. Nông Văn Vân chết trong rừng. Cuộc khởi nghĩa bị dập tắt.
( Lịch sử 7)
=> Là văn bản thuyết minh vì cung cấp kiến thức chính xác, khách quan về một sự kiện lịch sử đã diễn ra đó là cuộc khởi nghĩa do người tù trưởng Nông Văn Vân lãnh đạo
Bài tập 3: Cho biết văn bản " Thông tin về ngày trái đất năm 2000" thuộc loại văn bản nào? Phần nội dung thuyết minh trong văn bản có tác dụng gì
Văn bản " Thông tin về ngày trái đất năm 2000"thuộc loại văn bản nghị luận
Trong văn bản có sử dụng yếu tố thuyết minh: Thuyết minh về tác hại của bao bì ni lông
- Tác dụng: Nhấn mạnh tác hại của bao bì ni lông làm cho đề nghị có sức thuyết phục cao
Bài tập 4: Viết một đoạn văn giới thiệu về quyển sách Ngữ Văn 8 tập 1.
Hình thức: Chọn cách trình bày nội dung đoạn văn cho phù hợp.
Nội dung: Giới thiệu được hình thức, nội dung quyển sách Ngữ Văn 8
( Bám sát vào đặc điểm văn thuyết minh)
I. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh
1. Văn bản thuyết minh trong đời sống
2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh
II/ Luyện tập
Bài tập 1: Dựa vào kiến thức đã học em hãy tím xem trong chương trình đã học có những đoạn văn nào là đoạn văn thuyết minh
Bài tập 2: Văn bản sau có phải là văn bản thuyết minh không ? Vì sao?
Học thuộc ghi nhớ trong SGK/ 117, nắm chắc các đặc điểm của văn thuyết minh
Hoàn thành bài tập 1b/ 117. bài 3/ 118 và bài tập 4
Sưu tầm những đoạn văn thuyết minh trong chương trình
Đọc và soạn bài phần đọc hiểu văn bản " Ôn dịch thuốc lá"