Bài 11. Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh

TIẾT 44
CÂY DỪA BÌNH ĐỊNH
Cây dừa gắn bó với người dân Bình Định chặt chẽ như cây tre đối với người dân Miền Bắc.Cây dừa cống hiến tất cả của cải của mình cho con người:Thân cây làm máng,lá làm tranh,cọng lá chẻ nhỏ làm vách,gốc dừa già làm chõ đồ xôi,nước dừa để uống, để kho cá,kho thịt,nấu canh,làm nước mắm,…Cùi dừa ăn sống với bánh đa,làm mứt,làm bánh kẹo, ép lấy dầu dùng để thắp, để ăn, để chải đầu,nấu xà phòng.Sọ dừa làm khuy áo,làm gáo,làm muôi.Vỏ dừa bện dây rất tốt đối với người đánh cá vì nó nó mềm,dẻo,dai,chịu mưa,chịu nắng.Cây dừa gắn bó với đời sống hàng ngày là như thế đấy.
Dân Bình định có câu ca dao:
Dừa xanh sừng sững giữa trời
Đem thân mình hiến cho đời thuỷ chung.
Ở Bình Định,dừa là chủ yếu,dừa là tất cả.Dừa ở đây như rừng,dừa mọc ven sông,men bờ ruộng,leo sườn đồi,rải theo bờ biển.Trên những chặng đường dài suốt 50,60km chúng ta chỉ gặp cây dừa: dừa xiêm thấp lè tè,quả tròn,nước ngọt,dừa nếp lơ lửng giữa trời,quả vàng xanh mơn mởn,dừa lửa lá đỏ,vỏ hồng,…
( Theo Hoàng Văn Huyền,những mẩu chuyện địa lí)
TẠI SAO LÁ CÂY CÓ MÀU XANH LỤC
Lá cây có màu xanh lục vì các tế bào của lá chứa nhiều lục lạp.Một mi-li-mét lá chứa bốn mươi vạn lục lạp.Trong các lục lạp này có chứa một chất gọi là diệp lục,tức là chất xanh của lá. Ánh sáng trắng của mặt trời gồm 7 màu:tím,chàm,lam,lục ,vàng,cam, đỏ.Sở dĩ chất diệp lục có màu xanh lục vì nó hút các tia sáng có màu khác,nhất là màu đỏ và màu lam,nhưng không thu nhận màu xanh lục,và lại phản chiếu màu này,do đó mắt ta mới nhìn thấy màu xanh lục.Nếu ta chiếu chất diệp lục của lá cây bằng một nguồn sáng màu đỏ,chất này sẽ thu nhận tất cả các tia màu đỏ,nhưng vì không có tia sáng màu xanh lục để phản chiếu lại,nên kết quả ta nhìn vào lá cây chỉ thấy một màu đen sì…Như vậy lá cây có màu xanh là do chất diệp lục trong lá cây.
( Theo Vũ Văn Chuyên,Hỏi đáp về thực vật)
HUẾ
Huế là một trong những trung tâm văn hoá,nghệ thuật lớn của Việt Nam.Huế là một thành phố đẹp.Huế đẹp của thiên nhiên Việt Nam.Huế đẹp của thơ.Huế đẹp của những con người sáng tạo anh dũng.
Huế là sự kết hợp hài hoà của núi,sông và biển.Chúng ta có thể lên núi Bạch Mã để đón gió biển.Từ Đèo Hải Vân Mây phủ,chúng ta nghe tiếng sóng biển rì rào.
Từ đây buổi sáng chúng ta có thể lên Trường Sơn,buổi chiều tắm biển Thuận An và ban đêm ngủ thuyền trên sông Hương.
Huế đẹp với cảnh sắc sông núi.Sông Hương đẹp như một dải lụa xanh bay lượn trong tay nghệ sĩ múa.Núi Ngự Bình như cái yên ngựa nổi bật trên nền trời trong xanh của Huế.Chiều đến,những chiếc thuyền nhỏ nhẹ nhàng lướt trên dòng nước hiền dịu của sông Hương.Những mái chèo thong thả buông,những giọng hò Huế ngọt ngào bay lượn trên mặt sóng,trên những ngọn cây thanh trà,phượng vĩ.
Huế có những công trình kiến trúc nổi tiếng được Liên hợp quốc xếp vào hàng văn hoá di sản thế giới.Huế nổi tiếng với các lăng tẩm của các vua Nguyễn,với chùa Thiên Mụ,chùa Trúc Lâm,với đài vọng cảnh, điện HÒN Chén,chợ Đông Ba,…


Huế được yêu vì những sản phẩm đặc biệt của mình.Huế là thành phố của những mảnh vườn xinh đẹp.Những vườn hoa,cây cảnh,những vườn chè,vườn cây ăn quả của Huế xanh mướt như những viên ngọc.Những chiếc nón càng làm cho những cô gái Huế đẹp hơn,duyên dáng hơn.
Huế còn nổi tiếng với những món ăn mà chỉ riêng huế mới có.
Huế còn là thành phố đấu tranh kiên cường.Tháng Tám năm 1945,Huế đã đứng lên cùng cả nước,chế độ phong kiến ngàn năm sụp đổ dưới chân thành Huế.
Huế đẹp và thơ đã đi vào lịch sử của những thành phố anh hùng.
( Dẫn theo Tiếng Việt thực hành)
Mỗi văn bản trên trình bày,giới thiệu,giải thích điều gì?
Em thường gặp các loại văn bản đó ở đâu?
Hãy kể thêm một vài văn bản cùng loại mà em biết?
Thảo luận:

a.Các văn bản trên có thể xem là văn bản tự sự ( hay miêu tả,nghị luận,biểu cảm)không?tại sao?chúng khác với các văn bản ấy ở chỗ nào?
b.Các văn bản trên có những đặc điểm chung nào làm chúng trở thành một kiểu riêng?
c.Các văn bản trên đã thuyết minh về đối tượng bằng những phương thức nào?
d. Ngôn ngữ của các văn bản trên có đặc điểm gì?
-Trình bày đặc điểm tiêu biểu của sự vật,hiện tượng,cung cấp những tri thức khách quan
-Phương thức:trình bày,giới thiệu,giải thích.
-Ngôn ngữ chính xác,rõ ràng.
GHI NHỚ
Văn bản thuyết minh là kiểu văn bản thông dụng trong mọi lĩnh vực đời sống nhằm cung cấp tri thức(kiến thức) về đặc điểm,tính chất,nguyên nhân,…của các hiện tượng và sự vật trong tự nhiên,xã hội bằng phương thức trình bày,giải thích.
-Tri thức trong văn bản thuyết minh đòi hỏi khách quan,xác thực,hữu ích cho con người.
-Văn bản thuyết minh cần được trình bày chính xác,rõ ràng,chặt chẽ và hấp dẫn.
Luyện tập:
Khởi nghĩa Nông Văn Vân
Nông Văn Vân là tù trưởng dân tộc Tày,giữ chức tri châu Bảo Lạc (Cao Bằng).Không chịu nổi sự chèn ép của triều đìnhnhà Nguyễn,Nông Văn Vân cùng một số tù trưởng tập hợp dân chúng nổi dậy…
Cuọc khởi nghĩa lan khắp miền núi Việt Bắc và một số làng người Mường,người Việt ở trung du.Nhà Nguyễn đã hai lần cử những đạo quân lớn kéo lên đàn áp,nhưng không hiệu quả.Lần thứ ba(Năm 1835),quân triều đình tấn công dữ dội từ nhiều phía và bao vây đốt rừng.Nông Văn Vân chết trong rừng.Cuộc khởi nghĩa bị dập tắt.
( Lịch sử 7)

Bài 1: Các văn bản sau có phải là văn bản thuyết minh không? Vì sao?
b. CON GIUN ĐẤT
Giun đất là động vật có đốt,gồm khoảng 2500 loài,chuyên sống ở vùng đất ẩm. Đầu giun đất có cơ phát triển và trơn để đào chui trong đất.Mình giun đất có chất nhờn để da luôn ướt,giảm ma sát khi chui trong đất.Giun đất có màu nâu khi ở trong lòng đất ,có màu rêu trên lưng khi sống trong rêu.Giun đất có sức sống mạnh,dù bị chặt đứt,nó vẫn có thể tái sinh.
Giun đất có tác dụng đào bới làm xốp đất.Phân giun đất là thứ phân bón rất tốt cho thực vật. Giun đất được dùng làm phương tiện xử lí rác,làm sạch môi trương.
Giun đất dùng để chăn nuôi gia súc.Người cũng có thể ăn giun đất vì nó có 70% lượng đạm trong cơ thể.Giun đất có thể làm thuốc chữa bệnh.Giun đất là giống vật có ích.
( Theo Bách khoa tri thức thế kỉ XXI)

Bài tập 2: Hãy đọc lại và cho biết Thông tin về ngày trái đất năm 2000 thuộc loại văn bản nào,phần nội dung thuyết minh trong văn bản này có tác dụng gì?
Văn bản nghị luận có sử dụng yếu tố thuyết minh.
Tác dụng: - Nói rõ tác hại của bao bì ni lông
-Vấn đề có sức thuyết phục cao.