Bài 11. Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh

NGỮ VĂN
8
Nhiệt liệt chào mừng quý thầy cô và các em học sinh
GV: Hoàng Thị Tuyền
Trường THCS Hiệp Cát
CÂY DỪA BÌNH ĐỊNH
Cây dừa gắn bó với người dân Bình Định chặt chẽ như cây tre đối với người dân Miền Bắc. Cây dừa cống hiến tất cả của cải của mình cho con người: thân cây làm máng, lá làm tranh, cọng lá chẻ nhỏ làm vách, gốc dừa già làm chõ đồ xôi,nước dừa để uống,để kho cá,kho thịt,nấu canh làm nước mắm,… Cùi dừa ăn sống với bánh đa, làm mứt, làm bánh kẹo, ép lấy dầu dùngđể thắp, để ăn, để chải đầu, nấu xà phòng. Sọ dừa làm khuy áo, làm gáo, làm muôi. Vỏ dừa bện dây rất tốt đối với người đánh cá vì nó mềm, dẻo, dai, chịu mưa, chịu nắng. Cây dừa gắn bó với đời sống hàng ngày là như thế đấy.
Dân Bình Định có câu ca dao:
Dừa xanh sừng sững giữa trời
Đem thân mình hiến cho đời thuỷ chung.
Ở Bình Định, dừa là chủ yếu, dừa là tất cả. Dừa ở đây như rừng, dừa mọc ven sông, men bờ ruộng, eo sườn đồi, rải theo bờ biển, trên những chặng đường dài suốt 50, 60km chúng ta chỉ gặp cây dừa: dừa xiêm thấp lè tè, quả tròn, nước ngọt, dừa nếp lơ lững giữa trời, quả vàng xanh mơn mởn,dừa lửa lá đỏ, vỏ hồng…
(Theo Hoàng Văn Huyền, Những mẩu chuyện địa lí)
TẠI SAO LÁ CÂY CÓ MÀU XANH LỤC?

Lá cây có màu xanh lục vì các tế bào của lá chứa nhiều lục lạp. Một mi-li-mét lá chứa bốn mươi vạn lục lạp. Trong các lục lạp này có chứa một chất gọi là diệp lục, tức là chất xanh của lá. Ánh sáng trắng của mặt trời gồm bảy màu: tím, chàm, lam, lục, vàng, cam, đỏ. Sở dĩ chất diệp lục có màu xanh lục vì nó hút các tia sáng có màu khác, nhất là màu đỏ và màu lam, nhưng không thu nhận màu xanh lục, và lại phản chiếu màu này, do đó mắt ta mới nhìn thấy màu xanh lục. Nếu ta chiếu chất diệp lục của lá cây bằng một nguồn sáng màu đỏ, chất này sẽ thu nhận tất cả các tia màu đỏ, nhưng vì không có tia sáng màu xanh lục để phản chiếu lại, nên kết quả ta nhìn vào lá cây chỉ thấy một màu đen sì… Như vậy lá cây có màu xanh là do chất diệp lục trong lá cây.

(Theo Vũ Văn Chuyên, Hỏi đáp về thực vật)
HUẾ
Huế là một trong những trung tâm văn hoá,nghệ thuật lớn của Việt Nam. Huế là một thành phố đẹp. Huế đẹp của thiên nhiên Việt Nam. Huế đẹp của thơ.Huế, đẹp của những con người sáng tạo,anh dũng.
Huế là sự kết hợp hài hoà của núi,sông và biển. Chúng ta có thể lên núi Bạch Mã để đón gió biển.Từ đèo Hải Vân mây phủ,chúng ta nghe tiếng sóng biển rì rào.Từ đây buổi sáng chúng ta có thể lên Trường Sơn, buổi chiều tắm biển Thuận An và ban đêm ngủ thuyền trên sông Hương.
Huế đẹp với cảnh sắc sông núi.Sông Hương đẹp như một dải lụa xanh bay lượn trong tay nghệ sĩ múa. Núi Ngự Bình như cái yên ngựa nổi bật trên nền trời trong xanh của Huế. Chiều đến,những chiếc thuyền nhỏ nhẹ nhàng lướt trên dòng nước hiền dịu của sông Hương. Những mái chèo thong thả buông,những giọng hò Huế ngọt ngào bay lượn trên mặt sóng,trên những ngọn cây thanh trà,phượng vĩ.
Huế có những công trình kiến trúc nổi tiếng được Liên hợp quốc xếp vào hàng di sản văn hoá thế giới.Huế nổi tiếng với các lăng tẩm của các vua Nguyễn, với chùa Thiên Mụ, chùa Trúc Lâm, với đài Vọng Cảnh, điện Hòn Chén, chợ Đông Ba,…
Huế được yêu vì những sản phẩm đặc biệt của mình.Huế là thành phố của những mảnh vườn xinh đẹp. Những vườn hoa,cây cảnh, những vườn chè, vườn cây ăn quả. Huế xanh mướt như những viên ngọc. Những chiếc nón Huế càng làm cho các cô gái Huế đẹp hơn,duyên dáng hơn.
Huế còn nổi tiếng với những món ăn mà chỉ riêng Huế mới có.
Huế còn là thành phố đấu tranh kiên cường.Tháng Tám nắm 1945, Huế đã đứng lên cùng cả nước,chế độ phong kiến ngàn năm sụp đỗ dưới chân thành Huế.
Huế đẹp và thơ đã đi vào lịch sử của những thành phố anh hùng.
(Dẫn theo tiếng Việt thưc hành)
1. Đối tượng được nói tới trong văn bản là gì?
2, Văn bản đã cung cấp những kiến thức, tri thức cụ thể nào về đối tượng?
3. Văn bản đã trình bày tri thức về đối tượng bằng những phương thức nào?
4. Nhận xét về tri thức được đề cập trong văn bản?
5. Nhận xét về ngôn ngữ và cách diễn đạt của văn bản?
THẢO LUẬN NHÓM
Cây dừa Bình Định
- Cây dừa gắn với người dân Bình Định.
- Cây dừa cống hiến tất cả của cải của mình cho con người: thân làm máng, sọ làm khuy …
- Ở Bình Định dừa là chủ yếu, dừa là tất cả …
Trình bày, giới thiệu
Khách quan, xác thực, hữu ích
Trình bày chặt chẽ, chính xác; ngôn ngữ trong sáng rõ ràng.
Tại sao lá cây có màu xanh lục?
Chất diệp lục có trong lá cây có màu xanh lục vì nó hút các tia sáng có màu khác nhưng không thu nhận màu xanh lục và lại phản chiếu màu này nên mắt ta thấy màu xanh
- Lá cây có màu xanh là do có chất diệp lục.
Giải thích
Khách quan, xác thực, hữu ích
Trình bày chặt chẽ, chính xác;
ngôn ngữ trong sáng rõ ràng.
Huế
Huế là một trong những trung tâm văn hóa nghệ thuật lớn:
- Huế là sự kết hợp hài hòa
của núi, sông, biển.
- Huế đẹp với cảnh sắc sông núi.
- Huế có những công trình
kiến trúc nổi tiếng …
Huế được yêu vì những sản phẩm đặc biệt.
- Huế là thành phố đấu tranh kiên cường.
Giới thiệu
Khách quan, xác thực, hữu ích
Trình bày chặt chẽ, chính
xác, hấp dẫn; ngôn ngữ trong sáng rõ ràng.
TRÒ CHƠI
AI NHANH HƠN?
Bài tập
Đọc các đoạn trích sau, xác định phương thức biểu đạt và giải thích tại sao lại xác định phương thức đó?
a. Trâu có bốn chân với thân hình to lớn, vạm vỡ được bao phủ bởi lớp da dày và đen. Trên đầu trâu được gắn hai cặp sừng cứng chắc chắn và nhọn hoắt, chúng thường dùng sừng này để húc và chiến đấu với kẻ thù.
b. Trâu ăn cỏ rất đặc biệt: thức ăn qua miệng vào dạ dày, rồi trở lại miệng, sau đó dùng
hai dãy răng hàm trên, dưới để nghiền cỏ hoặc thức ăn khác để cho tiêu hóa hoặc hấp
thụ... Theo quan điểm tiến hóa sinh vật, bộ phận nào của cơ thể thường dùng thì tiến
hóa, còn không sử dụng thì thoái hóa. Trâu vốn chẳng cần cắn xé thức ăn nên răng cửa,
răng nanh cũng dần dần mất đi.
c. ... Một hôm, Hổ từ trong rừng sâu ra cửa rừng. Nó ngạc nhiên thấy Trâu cặm cụi kéo
cày. Đến trưa sau khi Trâu nghỉ cày, hổ đến gần Trâu hỏi vì sao Trâu phải chịu bị đối xử
như vậy. Trâu nói vì người có trí khôn. Hổ hỏi trí khôn là gì, Trâu bảo hỏi người thì biết.
Hổ bảo người trói mình vào gốc cây để xem trí khôn của người. Trói Hổ xong người vừa
đốt Hổ vừa la: Trí khôn của ta đây. Trâu nhìn thấy cảnh ấy cười ăn lộn va cả răng vào
đá gẫy mất hàm răng trên.
d. Trâu ơi ta bảo trâu này
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta
Cấy cày vốn nghiệp nông gia
Ta đây trâu đấy ai mà quản công
Bao giờ cây lúa còn bông
Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.
a
Miêu tả
Hình dung cụ thể được đối tượng
Tái hiện hình dáng con trâu
Thuyết minh
Trình bày một số tri thức, kiến thức về
con trâu
Tự sự
Có sự việc, nhân vật
Kể về nguồn gốc trâu không có hàm răng trên
Biểu cảm
Bộc lộ cảm xúc
Lời tâm tình trò chuyện của người với trâu
b
c
d
Cung cấp tri thức, kiến thức khách quan
giúp người đọc hiểu đầy đủ về sự vật, hiện tượng.
1
2
3
4
5
Câu 1. Tri thức trong văn bản thuyết minh cần đảm bảo yêu cầu, tính chất gì?
Câu 2. Có hai bạn học sinh nhận xét về ngôn ngữ trong văn bản thuyết minh. Bạn thứ nhất cho rằng ngôn ngữ trong văn thuyết minh phải giàu hình ảnh, hàm súc, bóng bẩy. Bạn thứ hai lại cho rằng trong văn thuyết minh ngôn ngữ phải trong sáng, rõ ràng, chính xác. Theo em ý kiến bạn nào đúng?
Câu 3. ô may mắn- ô phần thưởng
Câu 4. Trong văn bản thuyết minh, người ta thường sử dụng những phương thức nào?
Câu 5. Em hãy tự giới thiệu về bản thân mình.
ĐÁP ÁN
ĐÁP ÁN
ĐÁP ÁN
ĐÁP ÁN
ĐÁP ÁN
Đáp án 1: Khách quan, xác thực, hữu ích.
Đáp án 2: Ý kiến bạn thứ hai đúng (ngôn ngữ phải trong sáng, rõ ràng, chính xác).
Đáp án 4 : trình bày, giải thích, giới thiệu
Phần thưởng
TRÒ CHƠI
1
2
3
Phần thưởng của em là một hộp quà bí mật, mời em chọn quà.
Bạn nhận được một tràng pháo tay
Bạn nhận được một cây bút bi
Bạn nhận được một gói bánh
Nông Văn Vân là tù trưởng dân tộc Tày, giữ chức tri châu Bảo Lạc (Cao Bằng). Không chịu nổi sự chèn ép của triều đình nhà Nguyễn, Nông Văn Vân cùng một số tù trưởng tập hợp dân chúng nổi dậy.[…]
Cuộc khởi nghĩa lan khắp miền núi Việt Bắc và một số làng người Mường, người Việt ở trung du. Nhà Nguyễn đã hai lần cử những đạo quân lớn kéo lên đàn áp, nhưng không hiệu quả. Lần thứ ba (năm 1835), quân triều đình tấn công dữ dội từ nhiều phía và bao vây đốt rừng. Nông Văn Vân chết trong rừng. Cuộc khởi nghĩa bị dập tắt.
(Lịch sử 7)
KHỞI NGHĨA NÔNG VĂN VÂN
(1833-1835)
Giun đất là động vật có đốt, gồm khoảng 2500 loài, chuyên sống ở vùng đất ẩm. Đầu giun đất có cơ phát triển và trơn để đào chui trong đất. Mình giun đất có chất nhờn để da luôn ướt, giảm ma sát khi chui trong đất. Giun đất có màu nâu khi ở trong lòng đất, có màu rêu trên lưng khi sống trong rêu. Giun đất có sức sống mạnh, dù bị chặt đứt, nó vẫn có thể tái sinh.
Giun đất có tác dụng đào bới làm xốp đất. Phân giun đất là thứ phân bón rất tốt cho thực vật. Giun đất được dùng làm phương tiện xử lý rác, làm sạch môi trường.
Giun đất dùng để chăn nuôi gia súc. Người cũng có thể ăn giun đất vì nó có 70% lượng đạm trong cơ thể. Giun đất có thể dùng làm thuốc chữa bệnh. Giun đất là giống vật có ích.
(Theo Bách khoa tri thức thế kỉ XXI)
CON GIUN ĐẤT
ĐỌC CÁC ĐOẠN VĂN SAU:
a) Một hôm có hai chàng đến cầu hôn. Một người ở vùng núi Tản Viên có tài lạ: vẫy tay về phía đông, phía đông nổi cồn bãi; vẫy tay về phía tây, phía tây mọc lên từng dãy núi đồi. Người ta gọi chàng là Sơn Tinh. Một người ở miền biển, tài năng cũng không kém : gọi gió, gió đến; hô mưa, mưa về. Người ta gọi chàng là Thủy Tinh. (Sơn Tinh, Thủy Tinh)
b) Sự thực ở nước ta, hải đường đâu chỉ mọc nơi sân nhà quyền quý, nó sống khắp các vườn dân, cả đình, chùa. nhà thờ họ. Dáng cây cũng vậy, lá to thật khỏe, sống lâu nên cội cành thường sần lên những lớp rêu da rắn màu rỉ đồng, trông dân dã như cây chò đất đỏ.
(Hoàng Phủ Ngọc Tường)