Bài 11. Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh

Trường Dân Tộc Nội Trú THCS và THPT Bù Gia Mập
Nhiệt liệt chào mừng quý thầy cô giáo đã về dự tiết học ngày hôm nay !
Kiểm tra bài cũ
Chúc mừng bạn đã chọn đúng
Bạn đã chọn sai!
Bạn đã chọn sai!
Bạn đã chọn sai!
THUYẾT MINH
MIÊU TẢ
NGHỊ LUẬN
TỰ SỰ
Trong các thể loại văn học sau, thể loại nào chúng ta chưa học?
Bạn đã chọn sai!
BIỂU CẢM
Tiết 44: TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH
I/ VAI TRÒ VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA VĂN BẢN THUYẾT MINH
Văn bản thuyết minh trong đời sống con người.
a. Văn bản CÂY DỪA BÌNH ĐỊNH
Văn bản: Cây dừa Bình Định trình bày điều gì?
CÂY DỪA BÌNH ĐỊNH
Thân cây làm máng.
Chõ đồ xôi
Lá làm tranh.
Nước và cùi dừa: để uống, để làm thức ăn, bánh kẹo.
Dừa…mang nhiều lợi ích và gắn bó với cuộc sống đối với con người.
Cọng lá làm vách
Gáo dừa
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH
I/ VAI TRÒ VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA VĂN BẢN THUYẾT MINH
Văn bản thuyết minh trong đời sống con người.
a. Văn bản : CÂY DỪA BÌNH ĐỊNH
b. Văn bản : TẠI SAO LÁ CÂY CÓ MÀU XANH LỤC?
Văn bản: Cây dừa Bình Định trình bày điều gì?
+ Trình bày lợi ích riêng của cây dừa.
Văn bản: Lá cây có màu xanh lục giải thích điều gì?
Chất diệp lục trong lá cây có màu xanh lục vì nó hút các tia sáng có màu khác nhưng không thu nhận màu xanh lục và lại phản chiếu màu này, do đó mắt ta mới nhìn thấy màu xanh lục.
Nếu ta chiếu chất diệp lục của lá cây bằng nguồn
sáng màu đỏ, chất này sẽ thu nhận các tia màu đỏ, nhưng vì không có tia sáng màu xanh lục để
phản chiếu lại, nên ta nhìn vào lá cây chỉ thấy một
màu đen sì.
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH
I/ VAI TRÒ VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA VĂN BẢN THUYẾT MINH
Văn bản thuyết minh trong đời sống con người.
a. Văn bản : CÂY DỪA BÌNH ĐỊNH
b. Văn bản : TẠI SAO LÁ CÂY CÓ MÀU XANH LỤC?
c. Văn bản : HUẾ
Văn bản : Tại sao lá cây có màu xanh lục? Giải thích điều gì?
? Văn bản HUẾ giới thiệu điều gì?
+ Trình bày lợi ích riêng của cây dừa.
+ Giải thích tác dụng của chất diệp lục làm cho người ta thấy lá cây có màu xanh.
Sông núi hài hòa
Công trình văn hóa nghệ thuật nổi tiếng

Văn bản HUẾ
Chùa Thiên Mụ
lăng Khải Định
chùa Trúc Lâm
Công trình văn hóa nghệ thuật nổi tiếng
điện Hòn Chén
đài Vọng Cảnh
Cơm hến
bánh bèo Huế
bún bò Huế
Món ăn đặc sản Huế
Sản phẩm - nón lá Huế
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH
I/ VAI TRÒ VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA VĂN BẢN THUYẾT MINH
Văn bản thuyết minh trong đời sống con người.
a. Văn bản : CÂY DỪA BÌNH ĐỊNH
+ Trình bày lợi ích riêng của cây dừa.
b. Văn bản : TẠI SAO LÁ CÂY CÓ MÀU XANH LỤC?
+ Giải thích tác dụng của chất diệp lục đối với màu xanh đặc trưng của lá cây.
c. Văn bản : HUẾ
+ Giới thiệu Huế là một trung tâm văn hóa nghệ thuật lớn của Việt Nam. Nơi có đặc điểm riêng độc đáo.
? Văn bản HUẾ giới thiệu điều gì?
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH
I/ VAI TRÒ VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA VĂN BẢN THUYẾT MINH
Văn bản thuyết minh trong đời sống con người.
Các văn bản này thường có ở trong sách báo, ti vi… quảng cáo về những đặc sản của từng địa phương; trong sách khoa học sinh vật; ….
+ Các sản phẩm tiêu dùng:
-Bản hướng dẫn sử dụng Ti vi, Tủ lạnh,…
-Đồ ăn, thức uống: nước giải khát, bánh kẹo, …. Đều có ghi xuất xứ, thành phần các chất làm nên, ngày sản xuất, hạn sử dụng, trọng lượng tịnh,…
+Du lịch: Trước cổng vào có bảng ghi giới thiệu lai lịch, sơ đồ danh lam thắng cảnh.
+Các bảng quảng cáo ngoài đường phố.
+Sách giáo khoa: Phần bìa sau.
+Phần chú thích ở các văn bản văn học.
Được sử dụng rộng rãi, phổ biến trong tất cả mọi lĩnh vực trong đời sống.
? Em thường gặp văn bản đó ở đâu ?
? Kể tên một số văn bản cùng loại mà em biết ?

Được sử dụng rộng rãi, tất cả mọi lĩnh vực trong đời sống, ngành nghề nào cũng cần đến.
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH
I/ VAI TRÒ VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA VĂN BẢN THUYẾT MINH
Văn bản thuyết minh trong đời sống con người.
2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh
Thảo luận bàn (2 phút)
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH
I/ VAI TRÒ VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA VĂN BẢN THUYẾT MINH
Văn bản thuyết minh trong đời sống con người.
2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh
*Nhiệm vụ:
*Phương thức:
*Tri thức:
* Trình bày :
Nghị luận
Biểu cảm

Miêu tả

Tự sự
Luận điểm rõ ràng, luận cứ (lí lẽ và đẫn chứng)
thuyết phục, lập luận chặt chẽ.
Miêu tả tỉ mỉ, chi tiết cụ thể đặc điểm của sự vật.
-Trình b�y di?n bi?n, s? vi?c, nh�n v?t.
Bộc lộ cảm xúc chủ quan của người viết về
đối tượng…
-Trình b�y di?n bi?n, s? vi?c, nh�n v?t.
-B?c l? c?m x�c ch? quan c?a ngu?i vi?t
v? d?i tu?ng.
Luận điểm rõ ràng, luận cứ (lí lẽ và dẫn chứng)
thuyết phục, lập luận chặt chẽ.
Miêu tả tỉ mỉ, chi tiết cụ thể đặc điểm của sự vật,
hi?n tu?ng,...
EM HÃY TRÌNH BÀY VỀ ĐẶC ĐIỂM CỦA MỖI THỂ LOẠI VĂN HỌC SAU:HÃY
Các văn bản trên có thể xem là văn bản tự sự (hay miêu tả, nghị luận, biểu cảm không) ? Tại sao? Nó khác với các văn bản ấy ở chỗ nào ?
Cả 3 Văn bản đều trình bày những tri thức tiêu biểu của sự vật hiện tượng.
Các văn bản trên cú cỏc d?c di?m c?a cỏc van b?n TS, MT, BC, NL:
-Không là văn bản tự sự: Vì không có cốt truyện, sự việc, nhân vật.
-Không là văn bản miêu tả: Vì không miêu tả tỉ mỉ, chi tiết cụ thể đặc điểm của sự vật.
-Không là văn bản biểu cảm: Vì không hoàn toàn bộc lộ cảm xúc.
Không là văn bản nghị luận: Vì không trỡnh b�y ý ki?n, luận điểm, luận cứ.
Cả 3 Văn bản đều trình bày những đặc điểm tiêu biểu của sự vật hiện tượng.

VÍ DỤ: -Văn bản “Cây dừa” từ thân cây, lá cây… đều có ích cho con người, cho nên nó gắn bó với cuộc sống của người dân.
-Văn bản “Lá cây có màu xanh lục” lá cây có chất diệp lục cho nên có màu xanh lục.
-Văn bản “Huế” Huế là một thành phố có cảnh sắc, sông núi hài hòa, có nhiều công trình văn hóa nghệ thuật nổi tiếng, có nhiều món ăn đặc sản, đã trở thành trung tâm văn hóa lớn của nước ta.
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH
I/ VAI TRÒ VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA VĂN BẢN THUYẾT MINH
Văn bản thuyết minh trong đời sống con người.
2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh
- Khách quan, xác thực, hữu ích cho con người.
- Cung cấp tri thức về đặc điểm, tính chất, nguyên nhân,….. của các sự vật, hiện tượng trong tự nhiên xã hội.
- Trình bày, giới thiệu, giải thích.
- Chính xác, rõ ràng, chặt chẽ, hấp dẫn.
? Văn bản thuyết minh có đặc điểm gì?
*Nhiệm vụ:
*Phương thức:
*Tri thức:
* Trình bày :
****Ghi nhớ: Sách giáo khoa/117
II/ LUYỆN TẬP :
Bài tập 1: (SGK/118): Các văn bản sau có phải là văn bản thuyết minh không ? Vì sao ?
a/ Văn bản khởi nghĩa Nông Văn Vân là văn bản thuyết minh vì:
Cung cấp kiến thức lịch sử, người thật, việc thật
b/ Văn bản con giun đất là văn bản thuyết minh vì:
Cung cấp kiến thức khoa học sinh vật,
Bài tập 2: GK/118
Văn bản thông tin ngày trái đất năm 2000 là văn bản nghị luận, đề xuất một hành động tích cực bảo vệ môi trường, nhưng đã sử dụng yếu tố thuyết minh để nói rõ tác hại của bao bì ni-lông, làm cho đề nghị có sức thuyết phục cao.
Các văn bản khác như tự sự, nghị luận, biểu cảm, miêu tả có cần yếu tố thuyết minh không? Vì sao?
- Các văn bản nghị luận, tự sự, biểu cảm, miêu tả cần có yếu tố thuyết minh.
- Vì :
+ Văn bản tự sự : Thuyết minh làm cho văn bản tự sự trở nên sinh động.
+ Văn bản miêu tả: Thuyết minh làm cho hình ảnh miêu tả nổi bật hơn.
+ Văn bản biểu cảm : Thuyết minh làm cho bài văn biểu cảm thêm sinh động và sâu sắc.
+ Văn bản nghị luận: Thuyết minh làm cho vấn đề nghị luận, luận điểm thuyết phục hơn.
Đáp án:
Câu hỏi:
Trò chơi ô chữ
1) Văn bản thuyết minh có tính chất gì?
Đây là một tính chất tiêu biểu của văn bản thuyết minh để phân biệt với các văn bản khác?
Khách quan, chân thực, hữu ích
Từ khóa:
2) Để thuyết minh cho một đối tượng ta thường dùng những phương thức nào?
Trình bày, giới thiệu, giải thích
3) Văn bản “Tại sao lá cây có màu xanh lục?” cung cấp kiến thức về lĩnh vực nào?
Khoa học sinh vật
4) Đoạn văn sau thuộc loại văn bản nào?
Đêm Trung thu các em rước đèn, múa sư tử. Ngoài Bắc gọi là múa sư tử, trong Nam gọi là múa lân. Lân còn gọi là kì lân. Kì là tên con đực, lân là tên con cái. Tục truyền lân là con vật hiền lành, chỉ có người tốt mới nhìn thấy nó được. Thoạt nhìn, đầu lân giống đầu sư tử. Do vậy, người ta gọi múa lân thành múa sư tử.
Thuyết minh
5) Muốn có tri thức cho văn bản thuyết minh “Huế”, trước hết em phải làm gì?
Tham quan, quan sát
III. Củng cố:
MAY MẮN
MAY MẮN
QUÀ TẶNG
Bạn nhận được 2 cây bút bi
Bạn nhận được 2 cây bút bi
Bạn được tặng 1 cái thước kẻ
QUÀ TẶNG
1 tràng vỗ tay
Bạn nhận được 1 cái bút bi
Bạn được tặng cây 2 cái bút bi
Bài tập trắc nghiệm
Chúc mừng bạn đã chọn đúng
Bạn đã chọn sai!
Bạn đã chọn sai!
Bạn đã chọn sai!
D. Có tính chính xác, cô đọng chặt chẽ và sinh động.
C. Có tính cá thể giàu hình ảnh
B. Có tính đa nghĩa và giàu cảm xúc.
A. Tính hình tu?ng giàu cảm xúc
Ngôn ngữ của văn bản thuyết minh có đặc điểm gì?
NỘI DUNG KIẾN THỨC
HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC Ở NHÀ
Tìm đọc các văn bản thuyết minh.
Hoàn thành các bài tập còn lại.
Soạn bài “Ôn dịch, thuốc lá”.
SỰ KHÁC NHAU GIỮA VĂN BẢN THUYẾT MINH VỚI CÁC VĂN BẢN KHÁC
-Trình b�y di?n bi?n, s? vi?c, nh�n v?t.

Luận điểm rõ ràng, luận cứ (lí lẽ và đẫn chứng) thuyết phục, lập luận chặt chẽ.
-B?c l? c?m x�c ch? quan c?a ngu?i vi?t v? d?i tu?ng.
Văn bản thuyết minh: là kiểu văn bản khác.
*Đặc điểm chung: Trình bày đặc điểm tiêu biểu của sự vật, hiện tượng.
Tự sự
Miêu tả
Nghị luận
Biểu cảm
Thuyết minh
Đáp án:
Câu hỏi:
Trò chơi ô chữ
2) Văn bản thuyết minh có tính chất gì?
Đây là một tính chất tiêu biểu của văn bản thuyết minh để phân biệt với các văn bản khác?
Khách quan, chân thực, hữu ích
Từ khóa:
3) Để thuyết minh cho một đối tượng ta thường dùng những phương thức nào?
Trình bày, giới thiệu, giải thích
4) Văn bản “Tại sao lá cây có màu xanh lục?” cung cấp kiến thức về lĩnh vực nào?
Khoa học sinh vật
5) Đoạn văn sau thuộc loại văn bản nào?
Đêm Trung thu các em rước đèn, múa sư tử. Ngoài Bắc gọi là múa sư tử, trong Nam gọi là múa lân. Lân còn gọi là kì lân. Kì là tên con đực, lân là tên con cái. Tục truyền lân là con vật hiền lành, chỉ có người tốt mới nhìn thấy nó được. Thoạt nhìn, đầu lân giống đầu sư tử. Do vậy, người ta gọi múa lân thành múa sư tử.
Thuyết minh
6) Muốn có tri thức cho văn bản thuyết minh “Huế”, trước hết em phải làm gì?
Tham quan, quan sát
III. Củng cố:
MAY MẮN