Bài 11. Tập làm thơ tám chữ

Về dự giờ thăm lớp
Phượng Hoàng ngày 6 tháng 11 năm 2008
Kiểm tra bài cũ
?

Trong chương trình Ngữ Văn THCS em đã được học cách làm những thể thơ nào? Hãy kể tên một vài bài thơ mà em biết được sáng tác theo những thể thơ trên?
Cách làm thơ bốn chữ - Lớp 6
Cách làm thơ năm chữ - Lớp 6
Cách làm thơ lục bát - Lớp 7
Cách làm thơ bảy chữ - Lớp 8
Tuần 11 Tiết 54 Tập làm thơ tám chữ
I. Nhận diện thể thơ tám chữ
- Thanh
+ Thanh bằng: gồm thanh không và thanh huyền
+ Thanh trắc: gồm các thanh sắc, hỏi, ngã, nặng

- VÇn
+ Vần chân: các tiếng ở cuối các câu vần với nhau.
+ Vần lưng: là vần được gieo vào giữa dòng thơ.
+ Gieo vần liền: là vần được gieo liên tiếp ở cuối các dòng thơ.
+ Gieo vần cách: là gieo các vần tách ra không liền nhau.

- Nhịp
Cách ngắt nhịp trong thơ.

Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?
( Thế Lữ - Nhớ rừng)
Tuần 11 Tiết 54 Tập làm thơ tám chữ
Xét ví dụ- Đoạn a


Mỗi dòng thơ đều có tám chữ
Gieo vần chân liên tiếp chuyển đổi theo từng cặp: tan- ngàn; mới- gội; bừng- rừng; gắt- mật.
Ngắt nhịp đa dạng, linh hoạt không theo công thức nào
tan
ngàn
mới
gội
bừng
rừng
gắt
mật
Hoạt động nhóm
Phiếu học tập: Nhận diện đặc điểm của đoạn thơ tám chữ

Tuần 11 Tiết 54 Tập làm thơ tám chữ
Đoạn b
Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,
Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa?
(Bằng Việt - Bếp lửa)
Tuần 11 Tiết 54 Tập làm thơ tám chữ
Đoạn c
Yêu biết mấy, những dòng sông bát ngát
Giữa đôi bờ dào dạt lúa ngô non
Yêu biết mấy, những con đường ca hát
Qua công trường mới dựng mái nhà son!

Yêu biết mấy, những bước đi dáng đứng
Của đời ta chập chững buổi đầu tiên
Tập làm chủ, tập làm người xây dựng
Dám vươn mình cai quản lại thiên nhiên!
(Tố Hữu- Mùa thu mới)
Đoạn b
Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,
Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa?
(Bằng Việt - Bếp lửa)
Đoạn c
Yêu biết mấy, những dòng sông bát ngát
Giữa đôi bờ dào dạt lúa ngô non
Yêu biết mấy, những con đường ca hát
Qua công trường mới dựng mái nhà son!

Yêu biết mấy, những bước đi dáng đứng
Của đời ta chập chững buổi đầu tiên
Tập làm chủ, tập làm người xây dựng
Dám vươn mình cai quản lại thiên nhiên!
(Tố Hữu- Mùa thu mới)
ngát

hát
non

son
đứng

dựng
tiên

nhiên
về
nghe
học
nhọc
bà
xa
Phiếu học tập
Tuần 11 Tiết 54 Tập làm thơ tám chữ
Tám chữ trong một dòng thơ

Tám chữ trong một dòng thơ

- Gieo vần chân liên tiếp: về- nghe; học- nhọc; bà- xa

- Gieo vần chân gián cách: ngát- hát; non- son; đứng - dựng; tiên- nhiên
Ngắt nhịp linh hoạt, đa dạng
Ngắt nhịp linh hoạt, đa dạng
2. Kết luận:
Mỗi dòng tám chữ, có cách ngắt nhịp rất đa dạng.
Bài thơ theo thể tám chữ có thể gồm nhiều đoạn dài được chia thành các khổ(số câu không hạn định), có thể chia thành các khổ(thường mỗi khổ bốn dòng).
Cách gieo vần phong phú nhưng phổ biến nhất là vần chân được gieo liên tiếp hoặc gián cách.
Tuần 11 Tiết 54 Tập làm thơ tám chữ
Đặc điểm của thể thơ tám chữ
II. Luyện tập nhận diện thể thơ tám chữ.
Hãy cắt đứt những dây đàn.....................
Những sắc tàn vị nhạt của ......................
Nâng đón lấy màu xanh hương ..............
Của ngày mai muôn thuở với .................
(Tháp đổ- Tố Hữu)
Tuần 11 Tiết 54 Tập làm thơ tám chữ
Bài tập 1: Lựa chọn các từ: ca hát, bát ngát, ngày qua, muôn hoa điền vào chỗ trống trong các dòng thơ cho phù hợp:
ca hát
ngày qua
bát ngát
muôn hoa
Bài tập 2: Lựa chọn các từ: cũng mất, đất trời, tuần hoàn điền vào chỗ trống trong đoạn thơ cho đúng vần
Xuân đương tới nghĩa là xuân đương qua,
Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già,
Mà xuân hết, nghĩa là tôi ...................;
Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật.
Không cho dài thời trẻ của nhân gian,
Nói làm chi rằng xuân vẫn ..................
Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại!
Còn trời đất nhưng chẳng còn tôi mãi,
Nên bâng khuâng tôi tiếc cả ..................;
Mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi,
Khắp sông núi vẫn than thầm tiễn biệt...
(Vội vàng- Xuân Diệu)
Tuần 11 Tiết 54 Tập làm thơ tám chữ
cũng mất
tuần hoàn
đất trời
Bài tập 3: Trong bài thơ sau có chỗ bị chép sai, hãy chỉ ra chỗ sai, nói lí do và sửa lại cho đúng?
Giờ nao nức của một thời trẻ dại
Hỡi ngói nâu, hỡi tường trắng, cửa gương!
Những chàng trai mười lăm tuổi rộn rã,
Rương nho nhỏ với linh hồn bằng ngọc.
(Tựu trường- Huy Cận)
Tuần 11 Tiết 54 Tập làm thơ tám chữ
rộn rã
- Âm tiết cuối của câu thơ này phải mang thanh bằng và hiệp vần với chữ "gương" ở cuối câu thơ trên.
vào trường
III.Thực hành làm thơ tám chữ:
Trời trong biếc không qua mây gợn trắng
Gió nồm nam lộng thổi cánh diều xa
Hoa lựu nở đầy một ............. đỏ nắng
Lũ bướm vàng lơ đãng lướt bay ...........
Tuần 11 Tiết 54 Tập làm thơ tám chữ
Bài tập 1: Tìm từ thích hợp đúng thanh, đúng vần để điền vào chỗ trống trong khổ thơ sau:
Từ điền vào chỗ trống ở dòng thơ thứ ba phải mang thanh bằng.
Từ điền vào chỗ trống ở cuối dòng thứ tư phải có khuôn âm (a) để hiệp vần với chữ xa ở cuối dòng thứ hai và mang thanh bằng
vườn
qua
Bài tập 2: Làm thêm câu thơ cuối cho đoạn thơ sau sao cho đúng vần, hợp với nội dung cảm xúc từ ba câu trước.
Mỗi độ thu về lòng xao xuyến lạ
Nhớ nôn nao tiếng trống buổi tựu trường
Con đường nhỏ tiếng nói cười rộn rã
............................................................
Tuần 11 Tiết 54 Tập làm thơ tám chữ
Bóng ai kia thấp thoáng giữa màn sương
Tuần 11 Tiết 54 Tập làm thơ tám chữ
Hoạt động nhóm
Bài thơ có đúng thể tám chữ không?
Bài thơ đã có vần chưa? Cách gieo vần, ngắt nhịp đúng, sai, đặc sắc như thế nào?
Kết cấu bài thơ có hợp lí không? Nội dung cảm xúc có chân thành, sâu sắc không?
Chủ đề của bài thơ có ý nghĩa gì?
Tuần 11 Tiết 54 Tập làm thơ tám chữ
Bảng tổng kết chương trình hoạt động ngữ văn THCS