Bài 11. Tập làm thơ tám chữ

Tiết 54: Tập làm thơ tám chữ
I. Nhận diện thể thơ tám chữ
a,
Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối.
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
- Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?
( Thế Lữ, Nhớ Rừng )

? Nêu nhận xét về số chữ trong mỗi dòng ở đoạn thơ sau.
? Tìm những chữ có chức năng gieo vần ở đoạn thơ
? Vận dụng kiến thức đã học về vần vần chân, vần lưng, vần liền, vần cách, em hãy nhận xét cách gieo vần ở từng câu
? Nêu nhận xét về cách ngắt nhịp ở đoạn thơ trên
a,
Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối.
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
- Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?
( Thế Lữ, Nhớ Rừng )

a,
Nào đâu những đêm vàng/ bên bờ suối.
Ta say mồi đứng uống/ ánh trăng tan?
Đâu những ngày mưa/ chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm/ giang sơn ta đổi mới?
Đâu những bình minh/ cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca/ giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều/ lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết/ mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy/ riêng phần bí mật?
- Than ôi! Thời oanh liệt/ nay còn đâu?
( Thế Lữ, Nhớ Rừng )
Ví dụ:
b,
Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,
Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa?
( Bằng Việt, Bếp lửa )
? Nêu nhận xét về số chữ trong mỗi dòng ở đoạn thơ sau.
? Nêu nhận xét về cách ngắt nhịp đoạn thơ trên
? Tìm những chữ có chức năng gieo vần ở đoạn thơ
? Vận dụng kiến thức đã học về vần chân, vần lưng, vần liền, vần cách, em hãy nhận xét cách gieo vần của đoạn thơ
b,
Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,
Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa?
( Bằng Việt, Bếp lửa )
b,
Mẹ cùng cha công tác bận/ không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.
Nhóm bếp lửa/ nghĩ thương bà khó nhọc,
Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài/ trên những cánh đồng xa?
( Bằng Việt, Bếp lửa )
c,
Yêu biết mấy, những dòng sông bát ngát
Giữa đôi bờ dào dạt lúa ngô non
Yêu biết mấy, những con đường ca hát
Qua công trường mới dựng mái nhà son!

Yêu biết mấy những bước đi dáng đứng
Của đời ta chập chững buổi đầu tiên
Tập làm chủ, tập làm người xây dựng
Dám vươn mình cai quản lại thiên nhiên!
( Tố Hữu, Mùa thu mới )
? Nêu nhận xét về số chữ trong mỗi dòng ở đoạn thơ sau.
? Tìm những chữ có chức năng gieo vần ở đoạn thơ
? Vận dụng kiến thức đã học về vần vần chân, vần lưng, vần liền, vần cách, em hãy nhận xét cách gieo vần của đoạn thơ
? Nêu nhận xét về cách ngắt nhịp của đoạn thơ trên
c,
Yêu biết mấy, những dòng sông bát ngát
Giữa đôi bờ dào dạt lúa ngô non
Yêu biết mấy, những con đường ca hát
Qua công trường mới dựng mái nhà son!

Yêu biết mấy, những bước đi dáng đứng
Của đời ta chập chững buổi đầu tiên
Tập làm chủ, tập làm người xây dựng
Dám vươn mình cai quản lại thiên nhiên!
( Tố Hữu, Mùa thu mới )

c,
Yêu biết mấy, những dòng sông bát ngát
Giữa đôi bờ dào dạt/ lúa ngô non
Yêu biết mấy, những con đường ca hát
Qua công trường/ mới dựng mái nhà son!

Yêu biết mấy, những bước đi dáng đứng
Của đời ta/ chập chững buổi đầu tiên
Tập làm chủ, tập làm người xây dựng
Dám vươn mình/ cai quản lại thiên nhiên!
( Tố Hữu, Mùa thu mới )

Nhớ rừng
Gậm một khối căm hờn trong cũi sắt
Ta nằm dài, trông ngày tháng dần qua
Khinh lũ người kia ngạo mạn, ngẩn ngơ
Giương mắt bé giễu oai linh rừng thẳm
Nay sa cơ, bị nhục nhằn tù hãm
Để làm trò lạ mắt, thứ đồ chơi
Chịu ngang bầy cùng bọn gấu dở hơi
Với cặp báo chuồng bên vô tư lự

Ta sống mãi trong tình thương nỗi nhớ
Thuở tung hoành hống hách những ngày xưa
Nhớ cảnh sơn lâm, bóng cả, cây già
Với tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi
Với khi thét khúc trường ca dữ dội
Ta bước chân lên, dõng dạc, đường hoàng
Lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng
Vờn bóng âm thầm, lá gai, cỏ sắc
Trong hang tối, mắt thần khi đã quắc
Là khiến cho mọi vật đều im hơi
Ta biết ta chúa tể của muôn loài
Giữa chốn thảo hoa không tên, không tuổi

Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật
- Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu


Nay ta ôm niềm uất hận ngàn thâu
Ghét những cảnh không đời nào thay đổi
Hoa chăm, cỏ xén, lối thẳng, cây trồng
Dải nước đen giả suối, chẳng thông dòng
Len dưới nách những mô gò thấp kém
Dăm vừng lá hiền lành, không bí hiểm
Cũng học đòi bắt chước vẻ hoang vu
Của chốn ngàn năm cao cả, âm u

Hỡi oai linh, cảnh nước non hùng vĩ
Là nơi giống hùm thiêng ta ngự trị
Nơi thênh thang ta vùng vẫy ngày xưa
Nơi ta không còn được thấy bao giờ
Có biết chăng trong những ngày ngao ngán
Ta đương theo giấc mộng ngàn to lớn
Để hồn ta phảng phất được gần ngươi
- Hỡi cảnh núi rừng ghê gớm của ta ơi!!!


Con về quê mới làm dâu
Mai con về quê mới làm dâu
Còn ai nữa têm miếng trầu cho má
Thương cọng rau răm một đời vất vả
Rồi chiều nao tựa cửa đợi con về

Xa quê rồi ôm ấp mài tình quê
Gian nhà nhỏ- một quảng đời thơ ấu
Bếp lửa hồng má sưởi ấm canh thâu
Lắt lẻo cầu tre thuở nhỏ đến trường

Lấy chồng rồi mới hiểu hết tình thương
Mới hiểu hết những vui buồn của má
Khi câu ru đời không còn xa lạ
Trái tim con phải san sẻ cho người
……………………………………..
( Nguyễn Thị Đan thanh )
Ghi nhớ:
Thơ tám chữ là thơ mỗi dòng có 8 chữ, cách
ngắt nhị rất đa dạng
Bài thơ tám chữ có thể gồm nhiều đoạn dài (số câu
không hạn định),có thể chia thành nhiều khổ ( thường
mỗi khổ bốn dòng ) và có nhiều cách gieo vần nhưng
phổ biến nhất là vần chân (được gieo liên tiếp hoặc
gián cách)
VD:
Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới
Nước bao vây cách biển nửa ngày sông
Khi trời trong gió nhẹ sớm mai hồng
Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá.

Chiếc thuyền nhẹ phăng như con tuấn mã
Phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang
Cánh buồm dương to như mảnh hồn làng
Rướn thân trắng bao la thâu góp gió
( Tế Hanh, Quê hương )
VD:
Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới
Nước bao vây cách biển nửa ngày sông
Khi trời trong gió nhẹ sớm mai hồng
Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá

Chiếc thuyền nhẹ phăng như con tuấn mã
Phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang
Cánh buồm dương to như mảnh hồn làng
Rướn thân trắng bao la thâu góp gió
( Tế Hanh, Quê hương )
II.Luyện tập nhận diện thể thơ tám chữ
1.
Hãy cắt đứt những dây đàn ca hát
Những sắc tàn vị ngọt của ngày qua
Nâng đón lấy màu xannh hương bát ngát
Của ngày mai muôn thưở với muôn hoa
2.
Xuân đương tới nghĩa là xuân đương qua,
Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già,
Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất;
Lòng tôi rộng, nhưng lượng đời cứ chật.
Không cho dài tuổi trẻ của nhân gian,
Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn
Nếu tuổi trẻ vẫn hai lần thắm lại!
Còn trời đất nhưng chẳng còn tôi mãi,
Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời
Mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi,
Khắp sông núi vẫn thân thầm tiễn biệt…
3. Đoạn thơ sau trong bài tựu trường của Huy cận đã bị cháp
Sai ở câu thứ 3. Hãy chỉ ra chỗ sai và nói lí do sai và thử
tìm cách sửa lại cho đúng.
Giờ náo nức của một thờ trẻ dại
Hỡi ngói nâu, hỡi tường trắng, cửa gương!
Những chàng trai mười lăm tuổi rộn rã,
Rương nho nhỏ với linh hồn bằng ngọc.
Sửa đúng:
Giờ náo nức của một thờ trẻ dại
Hỡi ngói nâu, hỡi tường trắng, cửa gương!
Những chàng trai mười lăm tuổi vào trường
Rương nho nhỏ với linh hồn bằng ngọc.
Cách Làm Thơ Tám Chữ
Có ngươì hỏi cách làm thơ tám chữ
Xin trả lời dễ lắm chứ ai ơi
Nghĩ làm sao thì cứ viết nên lời
Vì vần điệu không bó như thơ khác
Cốt là nghe êm êm theo tiếng nhạc
Mỗi một vần chỉ phải một lần thôi
Hết hai câu lại được đổi âm rôì
Bằng bằng hết lại đến phiên trắc trắc
Cần âm điệu nghe sao đừng khúc mắc
Đừng cho 5,6 chữ một âm đều
Nên đổi thay bằng trắc thật là kêu
Không nhất thiết câu đầu tiên phải trắc
Vần thứ nhất câu 2 & 3 bắt cặp
Rôì 4 & 5, 6 & 7 tiếp tục đi
Câu cuôí cùng cũng chẳng bó buộc gì
Vì chấm dứt mà không cần vần tiếp
Thơ có hay còn nhờ ngôn ngữ đẹp
Như bài này con cóc phải cười thôi
Viết lông bông đùa một chút cho vui
Để cho biết đó là thơ tám chữ

À quên chứ, vần bằng còn hai thứ
Hoặc dấu huyền hay không dấu đó nghe
Trong hai câu liên tiếp phải đổi bè
Huyền câu trước thì câu sau không dấu .
Cách Làm Thơ Tám Chữ
Có ngươì hỏi cách làm thơ tám chữ
Xin trả lời dễ lắm chứ ai ơi
Nghĩ làm sao thì cứ viết nên lời
Vì vần điệu không bó như thơ khác
Cốt là nghe êm êm theo tiếng nhạc
Mỗi một vần chỉ phải một lần thôi
Hết hai câu lại được đổi âm rôì
Bằng bằng hết lại đến phiên trắc trắc
Cần âm điệu nghe sao đừng khúc mắc
Đừng cho 5,6 chữ một âm đều
Nên đổi thay bằng trắc thật là kêu
Không nhất thiết câu đầu tiên phải trắc
Vần thứ nhất câu 2 & 3 bắt cặp
Rôì 4 & 5, 6 & 7 tiếp tục đi
Câu cuôí cùng cũng chẳng bó buộc gì
Vì chấm dứt mà không cần vần tiếp
Thơ có hay còn nhờ ngôn ngữ đẹp
Như bài này con cóc phải cười thôi
Viết lông bông đùa một chút cho vui
Để cho biết đó là thơ tám chữ

À quên chứ, vần bằng còn hai thứ
Hoặc dấu huyền hay không dấu đó nghe
Trong hai câu liên tiếp phải đổi bè
Huyền câu trước thì câu sau không dấu .
III.Thực hành làm thơ tám chữ
1.
Trời trong biếc không qua mây gợn trắng
Gió nồm nam lộng thổi cách diều xa
Hoa lựu nở đầy một…………đỏ nắng
Lũ bướm vàng lơ đãng lướt bay …………
( Theo Anh Thơ, Trưa hè )
1.
Trời trong biếc không qua mây gợn trắng
Gió nồm nam lộng thổi cách riều xa
Hoa lựu nở đầy một vườn đỏ nắng
Lũ bướm vàng lơ đãng lướt bay qua
( Theo Anh Thơ, Trưa hè )
2.
Mỗi độ thu về lòng xao xuyến lạ
Nhớ nôn nao tiếng trống buổi tựu trường
Con đường nhỏ tiếng nói cười rộn rã
…………………………………………………….
Mỗi độ thu về lòng xao xuyến lạ
Nhớ nôn nao tiếng trống buổi tựu trường
Con đường nhỏ tiếng nói cười rộn rã
Bóng ai qua thấp thoáng giữa màn sương.
Hoặc:
Thoang thoảng hương bay dịu ngot quanh ta
chúc các em thành công