Bài 11. Đoàn thuyền đánh cá

Mặt trời xuống biển như hòn lửa
 Sóng đã cài then, đêm sập cửa.
 Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
 Câu hát căng buồm cùng gió khơi.

Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
 Cá thu biển Đông như đoàn thoi
 Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.
 Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!

Thuyền ta lái gió với buồm trăng
 Lướt giữa mây cao với biển bằng,
 Ra đậu dặm xa dò bụng biển,
 Dàn đan thế trận lưới vây giăng.
 

 Cá nhụ cá chim cùng cá đé,
 Cá song lấp lánh đuốc đen hồng,
 Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé,
 Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long.
 
Ta hát bài ca gọi cá vào,
 Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao,
 Biển cho ta cá như lòng mẹ,
 Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.
 
Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng,
 Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng,
 Vảy bạc đuôi vàng loé rạng đông,
 Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.
 
Câu hát căng buồm với gió khơi,
 Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.
 Mặt trời đội biển nhô màu mới
 Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
HUY CẬN NĂM 2005
- Huy Cận (1919 – 2005)
- Tên đầy đủ : Cù Huy Cận
- Quê : Ân Phú – Vụ Quang – Hà Tĩnh
- Nổi tiếng trong phong trào thơ mới với tập thơ Lửa thiêng (1940)
- Là nhà thơ tiêu biểu cho nền thơ hiện đại VN sau 1945.
- Trước 1945 thơ ông giàu chất triết lí và thấm thí bao nỗi buồn.
- Sau 1945, thơ Huy Cận dạt dào niềm vui, nhất là khi ông nói về cuộc sống mới, con người mới.
- Ông được nhà nước trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về VHNT năm 1996.
- Các sáng tác: Trời mỗi ngày lại sáng (1958), Đất nở hoa (1960), Bài thơ cuộc đời (1963) ...
Hoàn cảnh sáng tác:
“Bài thơ đoàn thuyền đánh cá” nằm trong cảm hứng chung của thơ tôi trong những năm xây dựng chủ nghĩa xã hội. Tôi viết bài thơ tương đối nhanh, chỉ vài giờ của một buổi chiều trên vùng biển Hạ Long. Bài thơ được viết liền mạch, ít phải sửa chữa. Tôi nghĩ rằng đó cũng không phải là chuyện ngẫu nhiên mà thực sự là cảm hứng đã được tích tụ trên một đề tài quen thuộc của tôi và được viết ra trong không khí rất vui của những năm đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội.”
Theo Huy Cận - trích trong “Nhà văn nói về tác phẩm”
Bố cục: 3 phần
Phần 1: hai khổ đầu: Cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá lúc hoàng hôn.
Phần 2: bốn khổ tiếp: Cảnh đoàn thuyền đánh cá trong một đêm trăng đẹp.
Phần 3: khổ cuối: Cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về trong ánh bình minh
Mặt trời xuống biển như hòn lửa
 Sóng đã cài then, đêm sập cửa.
 Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
 Câu hát căng buồm cùng gió khơi.

Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
 Cá thu biển Đông như đoàn thoi
 Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.
 Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!
Thuyền ta lái gió với buồm trăng
 Lướt giữa mây cao với biển bằng,
 Ra đậu dặm xa dò bụng biển,
 Dàn đan thế trận lưới vây giăng.

 Cá nhụ cá chim cùng cá đé,
 Cá song lấp lánh đuốc đen hồng,
 Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé,
 Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long.
 
Ta hát bài ca gọi cá vào,
 Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao,
 Biển cho ta cá như lòng mẹ,
 Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.
 
Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng,
 Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng,
 Vảy bạc đuôi vàng loé rạng đông,
 Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng
Câu hát căng buồm với gió khơi,
 Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.
 Mặt trời đội biển nhô màu mới
 Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.
Cảm hứng bao trùm bài thơ:
Có sự thống nhất giữa hai nguồn cảm hứng: về thiên nhiên vũ trụ và về con người lao động trong cuộc sống mới.
Mặt trời xuống biển như hòn lửa
 Sóng đã cài then, đêm sập cửa.
 Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
 Câu hát căng buồm cùng gió khơi.
Mặt trời xuống biển như hòn lửa 
Sóng đã cài then, đêm sập cửa.
- So sánh ->gợi cảnh hoàng hôn trên biển đẹp kì vĩ, rực rỡ, tráng lệ.
Sóng đã cài then, đêm sập cửa.
- Nhân hoá -> Vũ trụ gần gũi như một ngôi nhà lớn đang đi vào thời khắc nghỉ ngơi.
‘‘Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi”
Phụ từ “lại”: Công việc đánh cá diễn ra thường xuyên, thường kì
-> Không khí lao động khẩn trương.
“Câu hát căng buồm với gió khơi”
-> Niềm vui, sự phấn chấn, tinh thần hăng say của những con người đi lao động chinh phục thiên nhiên.
- Ẩn dụ
THẢO LUẬN (2 phút)
Qua toàn khổ thơ, em thấy thiên nhiên và con người có gì đối lập nhau, sự đối lập đó nói lên điều gì ?
Mặt trời xuống biển như hòn lửa
 Sóng đã cài then, đêm sập cửa.
 Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
 Câu hát căng buồm cùng gió khơi.
Thiên nhiên
nghỉ ngơi
Con người
làm việc
Ca ngợi tinh thần lao động khẩn trương, tích cực của con người.
Đối lập
ĐÁP ÁN
Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
 Cá thu biển Đông như đoàn thoi
 Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.
 Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!
Liệt kê: cá bạc, cá thu -> biển có rất nhiều tôm cá đang chờ con người khai thác
So sánh: cá được so sánh như đoàn thoi ->cá rất nhiều, biển giàu và đẹp
Nhân hoá: cá như đoàn thoi đang dệt biển ->mong muốn đánh bắt được nhiều cá
Câu cầu khiến: Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi! ->tiếng gọi thiết tha ->khát vọng chinh phục biển cả, chinh phục thiên nhiên
-> Tiếng hát của họ đã thể hiện một tâm hồn chan chứa niềm vui, phấn khởi, hăng say lao động.
BÀI TẬP
Câu 1: Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” ra đời trong hoàn cảnh nào?

A Trước Cách mạng tháng 8.
B Trong chuyến đi thực tế của Huy Cận về vùng mỏ Quảng Ninh năm 1958.
C Trong thời kì kháng chiến chống Mĩ.
D Sau năm 1975 khi đất nước được giải phóng.
Câu 2: “Câu hát” trong bài thơ có ý nghĩa như thế nào ?
A Biểu hiện sức sống căng tràn của thiên nhiên.
B Thể hiện sức mạnh vô địch của người lao động
C Biểu hiện niềm vui, phấn chấn, tinh thần hăng say lao động
D Thể hiện sự bao la, hùng vĩ của biển cả
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

- Học thuộc lòng bài thơ
- Soạn tiết 2 :
+ Cảnh đoàn thuyền đánh cá trong một đêm trăng đẹp.
+ cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về trong ánh bình minh