Bài 11. Đoàn thuyền đánh cá

Ngữ văn - Tiết: 51 + 52
I-Hướng dẫn đọc ,giải thích từ khó , tìm bố cục .
1- Đọc : Giọng phấn chấn , hào hứng ,chú ý các nhịp 4/3 , 2-2/3 , các vần trắc nối tiếp đan xen với vần bằng tạo nên âm hưởng vừa chắc khoẻ vừa vang xa
2- Giải thích từ khó :
Bổ sung chú thích 1 sgk : Đây là điểm nhìn nghệ thuật , không hẳn ở vị trí con thuyền
Kéo xoăn tay : Kéo nhanh mạnh , liền tay.
3- Bố cục : Chia 3 đoạn
Câu hát căng buồm ra khơi ( khổ 1)
Câu hát đánh cá trên biển ( 5 khổ giữa )
Câu hát căng buồm trở về ( khổ cuối)
1- câu hát căng buồm ra khơi
"Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then đêm sập cửa"
So sánh , nhân hoá , tưởng tượng , liên tưởng phong phú .
Biển cả kì vĩ , tráng lệ như thần thoại. Thiên nhiên như bước vào trạng thái nghỉ ngơi - con người bước vào buổi lao động mới .
Sự đối lập đã làm nổi bật tư thế của con người lao động trước biển cả .
Ca ngợi không khí lao động lạc quan , hứng khởi của con người trước thiên nhiên hùng vĩ.
Luyện tập củng cố tiết 1
1- Huy Cận là nhà thơ nổi tiếng từ thời kì nào ?
Kháng chiến chống Pháp
Kháng chiến chống Mĩ
Sau Cách mạng tháng Tám
Trước Cách mạng tháng Tám
2- Cảm hứng chủ đạo của tác phẩm là gì ?
Cảm hứng lao động
Cảm hứng về thiên nhiên
Cảm hứng về chiến tranh
Cả A và B đều đúng.
2/Câu hát đánh cá trên biển đêm
-"Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng"
" Cá song lấp lánh đuốc đen hồng
Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé"
- " Vẩy bạc đuôi vàng loé rạng đông"
Tạo được những hình ảnh đặc biệt sinh động và mới lạ về cá biển . Từ đó dựng lên bức tranh thơ đầy màu sắc kì ảo về biển => Lôi cuốn người đọc , dễ thuộc và nhớ lâu.
?Thảo luận nhóm :
Trực tiếp quan sát
Dồi dào trí tưởng tượng , liên tưởng
Tấm lòng tha thiết với vẻ đẹp và sự giàu có của đất nước


Nhà thơ đã hoàn chỉnh bức tranh biển của mình bằng những lời thơ về đoàn thuyền đánh cá - con người lao động trên biển cả:
Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng,
Ra đậu dặm xa dò bụng biển,
Dàn đan thế trận lưới vây giăng.

Ta hát bài ca gọi cá vào ,
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao.
Biển cho ta cá như lòng mẹ
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.

Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng,
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng.


Những câu thơ có sức miêu tả lớn nhất :
Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng
=> Câu thơ chứa nhiều chi tiết tạo hình : Con thuyền dũng mãnh lao đi giữa mênh mông trời biển . Đó cũng là một cảnh tượng cao cả , tráng lệ .
Ra đậu dặm xa dò bụng biển ,
Dàn đan thế trận lưới vây giăng
? Hoạt động đánh bắt cá của ngư dân kì công gian khó, táo bạo và quyết liệt , cần đến sự dũng cảm , hiệp đồng
Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng.
Không khí lao động khẩn trương , miệt mài. Công việc nặng nhọc nhưng hiệu quả cao.
Ta hát bài ca gọi cá vào ,
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao .
Biển cho ta cá như lòng mẹ ,
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.
?Thể hiện niềm lạc quan trong lao động, ân tình với biển cả , yêu biển và tin yêu cuộc sống.
Thảo luận nhóm:
Theo em từ bức tranh thơ này , nhà thơ đã thể hiện cách nhìn như thế nào về mối quan hệ giữa thiên nhiên và con người trong cuộc sống chúng ta ?
Thiên nhiên thống nhất hài hoà với con người, trợ giúp cho con người trong công việc , ban tặng cho con người các loài cá.
Con người lao động làm chủ thiên nhiên , làm chủ cuộc sống yêu biển , ân tình với biển .
Câu hát căng buồm trở về
"Câu hát căng buồm với gió khơi"
"Với" - Thanh trắc ? Âm điệu khoẻ hơn , âm vang hơn , tạo âm hưởng hào hùng .
"Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời"
?Đoàn thuyền chở nặng đầy cá , giương buồm lao nhanh trên biển cả vào lúc rạng đông.
?Giúp ta cảm nhận thấy nhịp sống hối hả , mãnh liệt của người lao động và thành quả to lớn mà họ thu được .
?Khổ thơ cuối được nhà thơ viết với xúc cảm mãnh liệt phóng khoáng , niềm phấn chấn , tự hào cao độ trước vẻ đẹp của cuộc sống lao động trên biển.

Bài thơ giúp ta cảm nhận được khung cảnh thiên nhiên tráng lệ , con người hăng say lao động, lạc quan , làm chủ cuộc sống.Từ đó , ta thêm yêu quý , tự hào về thiên nhiên đất nước và con người Việt Nam .
Qua đây , ta học tập được ở nhà thơ kinh nghiệm: Khi miêu tả , ngoài quan sát còn cần đến trí tưởng tượng , liên tưởng . Muốn biểu cảm sâu sắc phải có cảm xúc mãnh liệt , dồi dào.
Bức tranh thiên nhiên và con người lao động : kì vĩ, tráng lệ , hài hoà.
Thiên nhiên kì vĩ tráng lệ như thần thoại . Trăng , sao ,gió.hoà hợp trợ giúp cho con người. Biển lộng lẫy, giàu có ban tặng cho con người sản vật.
Con người lao động ra khơi trong không khí hứng khởi, lao động trên biển với tinh thần lạc quan , làm chủ cuộc đời, thu được thành quả tốt đẹp.
Khúc tráng ca phấn chấn tự hào được viết bằng bút pháp vừa hiện thực vừa lãng mạn.Thể hiện tình yêu quê hương đất nước của nhà thơ.
Luyện tập
1/ Nội dung các câu hát trong bài thơ có ý nghĩa như thế nào?
Biểu hiện sức sống căng tràn của thiên nhiên.
Biểu hiện niềm vui , sự phấn chấn của người lao động.
Thể hiện sức mạnh vô địch của con người.
Thể hiện sự bao la , hùng vĩ của biển cả.
2/ Nhận định nào nói đúng nhất về vẻ đẹp nghệ thuật của tác phẩm ?
Lời thơ dõng dạc, nhạc điệu thơ như khúc hát say mê hào hứng.
Giọng thơ khoẻ khoắn sôi nổi phơi phới bay bổng.
Sử dụng nhiều biện pháp tu từ nghệ thuật.
Cách gieo vần có nhiều biến hoá linh hoạt
Cả a, b, c, d đều đúng.
Viết đoạn văn phân tích khổ cuối của bài thơ.
Tham khảo:
Khổ thơ cuối khép lại bài thơ , khép lại chuyến đi nhưng lại mở ra một ngày mới tươi đẹp . " Câu hát căng buồm" đưa đoàn thuyền ra khơi , nay lại đưa đoàn thuyền trở về với một tư thế mới " chạy đua cùng mặt trời". Và trong cụôc chạy đua này , con người đã chiến thắng, đã về đích trước . Khi mặt trời vừa đội biển mà lên đem màu đỏ cho đất trời thì thuyền đã về bến từ lâu , cá đã được dỡ xuống phơi dài muôn dặm . ánh nắng ban mai làm cho thành quả lao động thêm rực rỡ , huy hoàng. Lại diễn ra sự hoà hợp nhịp nhàng giữa con người lao động và vũ trụ . Câu thơ "Mặt trời đội biển nhô màu mới"miêu tả chính xác chuyển động của mặt trời . Mặt trời nhô lên kết thúc một đêm lao động hô ứng với "Mặt trời xuống biển như hòn lửa" ở đầu bài thơ.