Bài 11. Đoàn thuyền đánh cá

Ngữ văn Tiết 51,52
Đoàn thuyền đánh cá
( Huy Cận)
I. Đọc hiểu chú thích
1)Tác giả: Cù Huy Cận(1919 - 2005 quê làng Ân Phú huyện Đức Thọ tỉnh Hà Tĩnh.Ông học trung học ở Huế và công tác ở Hà Nội (làm thứ trưởng bộ văn hoá).
-Ông được trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật đợt I (năm1996).
-Sáng tác của ông chia làm 2 mảng:
+Trước Cách mạng : Ông là nhà thơ nổi tiếng trong phong trào Thơ Mới với hồn thơ "ảo não" và nỗi "sầu vạn cổ".
+Sau Cách mạng : Ông là nhà thơ tiêu biểu của nền thơ hiện đại Việt Nam với sự khởi sắc của hồn thơ tươi vui,khoẻ khoắn,tin yêu.
2)Tác phẩm: Viết năm 1958 sau chuyến tác giả đi thực tế ở vùng mỏ Quảng Ninh , in trong tập thơ "Trời mỗi ngày lại sáng" .
3) Giải thích từ khó :
Bổ sung chú thích 1 sgk : Đây là điểm nhìn nghệ thuật , không hẳn ở vị trí con thuyền
Kéo xoăn tay : Kéo nhanh mạnh , liền tay

* Sự nghiệp văn học :
A, Trước Cách mạng :
-Ông là nhà thơ nổi tiếng trong
phong trào Thơ Mới với hồn thơ
"ảo não" và nỗi "sầu vạn cổ".
-Tập thơ đầu tay "Lửa thiêng":
50 bài thơ có 49 chữ "buồn" và
33 chữ "sầu"
-Cảm hứng về vũ trụ: con người
cô đơn,nhỏ bé,lạc lõng

B, Sau Cách mạng tháng Tám :
-Ông là gương mặt tiêu biểu của thơ ca Việt Nam hiện đại với sự khởi sắc của hồn thơ vui tươi,khoẻ khoắn,tin yêu.
-Huy Cận có những mùa thơ rực rỡ với niềm vui trước cuộc sống mới:Trời mỗi ngày lại sáng,đất nở hoa,bài thơ cuộc đời,ngôi nhà giữa nấng,hạt lại gieo,lời tâm nguyện cùng hai ths kỉ,ta về với biển...



Cảnh đánh cá biển hạ long
Cảnh ra khơI biển Hạ Long
II. Đọc hiểu văn bản
1- Tỡm hi?u chung
D?c :Ph?n ch?n,h�o h?ng,vui tuoi
b)Th? lo?i,PTBD:
Th? th?t ngụn tru?ng thiờn,phuong th?c bi?u c?m tr? tỡnh
c)Hỡnh tu?ng trung tõm:
Con ngu?i lao d?ng
d)B? c?c:3 ph?n
-2kh? d?u:Do�n thuy?n b?t d?u h�nh trỡnh lỳc ho�ng hụn
-4kh? ti?p:Do�n thuy?n dỏnh cỏ trong dờm trang
-1kh? cu?i:Do�n thuy?n d?y ?p cỏ tr? v? trong bỡnh minh
2-Tỡm hi?u chi ti?t
a)2kh? tho d?u:Do�n thuy?n b?t d?u h�nh trỡnh lỳc ho�ng hụn


-Thời điểm:
Hoàng hôn,chiều tà

-Không gian:
Biển cả bao la,tràn ngập ánh sáng,màu sắc
+Hình ảnh so sánh:Mặt trời-hòn lửa
+Hình ảnh nhân hoá:Sóng-cài then, đêm-sập cửa

-Hoạt động của con người:
Đoàn ngư dân ra khơi sôi nổi khí thế
+Không còn thấy cô đơn nhỏ bé
+Câu hát:vui tươi khoẻ khoắn,tư thế làm chủ thiên nhiên

TI?U K?T 1:

So sánh , nhân hoá , tưởng tượng , liên tưởng phong phú .
Biển cả kì vĩ , tráng lệ như thần thoại. Thiên nhiên như bước vào trạng thái nghỉ ngơi - con người bước vào buổi lao động mới .
Sự đối lập đã làm nổi bật tư thế của con người lao động trước biển cả .
Ca ngợi không khí lao động lạc quan , hứng khởi của con người trước thiên nhiên hùng vĩ.
Phiếu học tập
Dựa vào phần tiểu kết 1 em hãy dùng lời văn của mình diễn đạt thành đoạn văn những nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của 2 khổ thơ đầu.
* Hình ảnh đoàn thuyền
Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng
Ra đậu dặm xa dò bụng biển
Dàn đan thế trận lưới vây giăng
Hình ảnh con thuyền đặt trong mối quan hệ với: gió, buồm trăng, mây cao, biển bằng
- Sử dụng thủ pháp phóng đại và những liên tưởng độc đáo
=> Không gian mênh mông nhưng con thuyền cũng lớn lao, kì vĩ.
=> Cuộc đánh cá như một trận chiến, trận chiến trên mặt trận lao động nhằm chinh phục biển khơi.
Hình ảnh đoàn thuyền tung hoành giữa biển trời mênh mông và làm chủ cả biển khơi.
b)4khổ thơ tiếp:Đoàn thuyền đánh cá trong đêm trăng

* Hình ảnh biển cả
- Cá nhụ, cá chim cùng cá đé,
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng,
- Cái đuôi em vẫy trăng vàng choé.
- Vẩy bạc đuôi vàng loé rạng đông,
Các hình ảnh liệt kê
Trí tưởng tượng phong phú
Nghệ thuật phối sắc đặc biệt, tài tình
Cá đẹp. rực rỡ, lộng lẫy, huyền ảo, bầy cá như những nàng tiên trong vũ hội.
Ca ngợi biển cả thanh bình, giàu có => biển là một kho hải sản phong phú.
* Hình ảnh người dân chài với công việc đánh cá trên biển
Ta hát bài ca gọi cá vào
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao
- Bút pháp lãng mạn cùng những liên tưởng độc đáo
=> Biến công việc nặng nề thành niềm vui, lòng yêu đời chan chứa.
Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng
- Tả thực " kéo xoăn tay": kéo lưới bằng tất cả sức lực.
Những người dân chài làm việc với niềm hăng hái say sưa của những người dân làm chủ đất nước, họ lao động với tất cả sức lực trí tuệ, tình yêu biển, yêu nghề.
Nh?ng phộp li?t kờ,khoa truong,bỳt phỏp lóng m?n v� t? th?c,tu?ng tu?ng du?c v?n d?ng linh ho?t

Thiên nhiên thống nhất hài hoà với con người, trợ giúp cho con người trong công việc , ban tặng cho con người các loài cá.

Con người lao động làm chủ thiên nhiên , làm chủ cuộc sống yêu biển , ân tình với biển .
TIỂU KẾT 2:


c)Kh? cu?i:Do�n thuy?n d?y cỏ tr? v? trong bỡnh minh
Câu hát căng buồm với gió khơi
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm khơi.
Khổ thơ cuối hô ứng với khổ thơ đầu tạo hai cảnh đối xứng.
Dòng thơ đầu được lặp lại với dòng thơ ở khổ đầu.
- Sử dụng nhân hoá, hoán dụ và cách nói khoa trương.
Biểu hiện nhịp tuần hoàn của vũ trụ.
Tiếng hát xuất hiện suốt bài thơ : khúc ca lao động đầy hứng thú
=>Cảnh tượng thiên nhiên kỳ vĩ, con người chạy đua cùng thời gian.
Đoàn thuyền trở về trong khung cảnh một ngày mới bắt đầu, con người chạy đua với thời gian, tranh thủ thời gian để lao động và đã thu được thành quả to lớn.
"Mặt trời d?i biển nhụ m�u m?i."

TIỂU KẾT 3

Cấu trúc đầu cuối tương ứng có tính trọn vẹn của bài thơ,sử dụng phép nhân hoá,hoán dụ,khoa trương tạo nên những hình ảnh thơ đẹp
Đoàn thuyền đánh cá trở về hoàn tất hành trình chinh phục thiên nhiên,gặt hái những thành quả rực rỡ
Bài thơ " Đoàn thuyền đánh cá"
- Xây dựng hình ảnh lãng mạn bằng trí tưởng tượng phong phú
- Âm hưởng khoẻ khoắn, hào hùng, bay bổng
- Gieo vần linh hoạt, vần trắc đan xen vần bằng
Cảnh đoàn thuyền ra khơi
- Biển về đêm đẹp, rộng, gần gũi, ấm áp.
- Con người náo nức lạc quan, phấn khởi.
Cảnh lao động của đoàn thuyền trên biển
-Đoàn thuyền tung hoành làm chủ biển khơi.
- Người dân chài làm việc hăng hái, khoẻ khoắn, say sưa.
- Biển là một kho hải sản phong phú, đa dạng.
Cảnh đoàn thuyền trở về
- Khung cảnh thiên nhiên kỳ vĩ.
- Con người chạy đua với thời gian.
-Thành quả của lao động, niềm vui của con người.
-Nhiều hình ảnh tráng lệ, thể hiện sự hài hoà giữa thiên nhiên và người lao động.
- Bộc lộ niềm vui, niềm tự hào của tác giả trước đất nước và cuộc sống.
Ghi nhớ
Bức tranh thiên nhiên và con người lao động : kì vĩ, tráng lệ , hài hoà.
Thiên nhiên kì vĩ tráng lệ như thần thoại . Trăng , sao ,gió.hoà hợp trợ giúp cho con người. Biển lộng lẫy, giàu có ban tặng cho con người sản vật.
Con người lao động ra khơi trong không khí hứng khởi, lao động trên biển với tinh thần lạc quan , làm chủ cuộc đời, thu được thành quả tốt đẹp.
Khúc tráng ca phấn chấn tự hào được viết bằng bút pháp vừa hiện thực vừa lãng mạn.Thể hiện tình yêu quê hương đất nước của nhà thơ.
Bài thơ giúp ta cảm nhận được khung cảnh thiên nhiên tráng lệ , con người hăng say lao động, lạc quan , làm chủ cuộc sống.Từ đó , ta thêm yêu quý , tự hào về thiên nhiên đất nước và con người Việt Nam .
Qua đây , ta học tập được ở nhà thơ kinh nghiệm: Khi miêu tả , ngoài quan sát còn cần đến trí tưởng tượng , liên tưởng . Muốn biểu cảm sâu sắc phải có cảm xúc mãnh liệt , dồi dào.
tổng kết
LUYỆN TẬP
Hãy so sánh cảnh đánh cá trong ”Quê hương’’ của Tế Hanh và “Đoàn thuyền đánh cá” của Huy Cận.