Bài 11. Đoàn thuyền đánh cá

TRƯờNG thcs LƯƠNG THế VINH
CHàO MừNG CáC THầY CÔ ĐếN Dự Giờ HọC NGữ VĂN
LớP 9A5
CƯMgaR, tháng 11 năm 2009
I/đọc- TIE�P XU�C VAấN BA�N



Ta hát bài ca gọi cá vào,
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao
Biển cho ta cá như lòng mẹ
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào

Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng,
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng.
Vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng đông,
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.

Câu hát căng buồm với gió khơi,
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm khơi.


Hòn Gai, 4/10/1958
Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi

Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.
Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!

Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng
Ra đậu dặm xa dò bụng biển
Dàn đan thế trận lưới vây giăng

Cá nhụ cá chim cùng cá đé,
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng,
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe.
Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long.

1/ Đọc DỒN THUY?N D�NH C�
( Huy C?n)
a, Tác giả



Sự vận động trong cảm hứng thơ Huy Cận:
Nếu trước cách mạng,vũ trụ ca rất buồn thì bây giờ lại rất vui, trước tách biệt với cuộc đời thì nay lại rất gần gũi với con người.
Huy Cận được trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật đợt I (năm1996).

-Tên thật - Cù Huy Cận
-Xuất thân trong một gia đình nhà nho.
-Quê - Nghệ Tĩnh
Huy Cận
(1919-2005)
2. Chú thích:
Hoàn cảnh chung: Đất nước bước vào thời kì mới, xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Hoàn cảnh riêng: Huy Cận đi thực tế dài ngày ở vùng mỏ Quảng Ninh năm 1958.
Bài thơ in trong tập "Trời mỗi ngày lại sáng".
Bài thơ được viết ngày 4 tháng 10 năm 1958 trong chuyến đi thực tế dài ngày ở vùng mỏ Quảng Ninh, in trong tập thơ: " Trời mỗi ngày lại sáng."
Xuân Diệu nói: “món quà đặc biệt vùng mỏ Hồng Gai Cẩm Phả cho vừa túi thơ của Huy Cận là bài Đoàn thuyền đánh cá”.
b, Tác phẩm
3/ Thể loại:Thơ 7 chữ
Phương thưc biều đạt chính: Biểu cảm
4/ B? c?c:4 ph?n.
2 khỉ ��u : �o�n thuyỊn b�t ��u h�nh tr�nh lĩc ho�ng h�n.
4 khỉ ti�p : �o�n thuyỊn ��nh c� trong ��m tr�ng.
1 khỉ cu�i: �o�n thuyỊn ��y �p c� tr� vỊ trong b�nh minh.
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
( Huy Cận)
Thời điểm:
- Lúc mặt trời xuống biển, màn đêm buông xuống.
Nghệ Thuật: So sánh + nhân hoá
B�u tr�i v� mỈt biĨn bao la nh� ng�i nh� khỉng l� b�íc v�o tr�ng th�i ngh� ng�i nh�ng con s�ng nh� nh�ng then c�i cđa ng�i nh� v� ��i �y.
II. Phân tích
Cảnh ra khơi ( 2 khỉ th� ��u)
? Hãy cho biết thời điểm đoàn thuyền ra khơi ?
? Khung cảnh hoàng hôn trên biển được miêu tả bằng phép tu từ nào?
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
( Huy Cận)
Sự đối lập của đoàn thuyền đánh cá với cảnh nghỉ ngơi của thiên nhiên.
? Khi vũ trụ đi vào nghỉ ngơi thì con người bắt đầu hoạt động? Tác giả miêu tả cảnh ra khơi của đoàn thuyền bằng nghệ thuật gì?
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
( Huy Cận)
?Đoàn thuyền ra khơi với khí thế như thế nào?
Ra khơi với khí thế của 1 tập thể " Đoàn thuyền" không phải từng chiếc mà cả đoàn thuyền đó là 1 sức mạnh mới của cuộc đời đổi thay. Chữ " Lại" trong ý thơ " lại ra khơI" là sự khẳng định nhịp điệu lao động của dân chài đã ổn định, đã đi vào nề nếp..
Dùng cách viết khoa trương mang tính chất tượng trưng diễn tả tinh thần phấn khởi hăng say và lòng nhiệt tình lao động của ngư dân vùng biển.
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
( Huy Cận)
? " Câu hát căng buồm cùng gió khơi" có gì độc đáo?
Nói rõ về câu hát để làm nổi bật tâm hồn của người dân chài.
Hình ảnh so sánh liên tưởng rất sáng tạo đem đến cho người đọc về vẻ đẹp viết về cuộc sống của người lao động.
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
( Huy Cận)
?khổ thơ thứ 2 nêu vấn đề gì?
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
( Huy Cận)
2) Cảnh đoàn thuyền đánh cá: (4 khổ thơ tiếp theo )
4 Khổ thơ tiếp nói về cảnh đánh cá 1 đêm trang trên Vịnh Hạ Long, mỗi khổ thơ là 1 nét về biển trời sông nước trăng sao, nổi bật lên là hình ảnh con người với dáng vẻ khỏe mạnh trẻ trung yêu đời.
Hạ Long là 1 thắng cảnh bật nhất nước ta, Hạ Long 1 đêm trăng với bút pháp lãng mạn tả cảnh của tác giả nó mang 1 vẻ đẹp quyến rũ.
? Trước cảnh đẹp đó hình ảnh đoàn thuyền đánh cá được tác giả miêu tả bằng bút pháp nghệ thuật nào?
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
( Huy Cận)
Đoàn thuyền:

+ Tả Thực: thuyền có lái có buồm.
+ Lãng mạn: Buồm hóa buồm trăng, trăng vừa làm buồm vừa gõ nhịp.
Con thuyền đánh cá vốn nhỏ bé giữa biển cả bao la đã trỡ thành con thuyền kì vĩ khổng lồ hòa nhập vào thiên nhiên vũ trụ.

+ Chữ " lướt" đặc tả đoàn thuyền ra khơi với tốc độ phi thường.
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
( Huy Cận)
? Người đánh cá được miêu tả như thế nào?

Người đánh cá :
+ Họ chủ động: ra đậu dặm xa dò bụng biển.
+ Đàng hoàng: dàn đan thế trận.
+ Họ hát bài ca gọi cá vào.
Cá thu: Cá biển sống ở tầng mặt nước, thân dẹt, hình thoi.
Cá nhụ: Thân dài và hơi dẹt.
Cá chim: Mình dẹt, vây lớn.
Cá song: Cá biển sống gần bờ,thân dày và dài, có nhiều vạch dọc thân hoặc chấm tròn màu đen hoặc màu hồng.
Cá bạc: Cá biển sống ở tầng đáy, thân
và má có vảy nhỏ, màu trắng bạc.
? Cá được khắc họa như thế nào trong bài?

ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
( Huy Cận)
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
( Huy Cận)
Sự sáng tạo trong việc sử dụng hình ảnh thơ.
+ Cá thu biển đông như đoàn thoi.
+ Cá song lấp lánh nước đen hồng.
Sáng tạo ở phương diện sử dụng ở ngôn ngữ:
+ Dùng đại từ "em", động từ "quẫy", tính từ "vẩy bạc", "đuôi vàng", "vàng chóe".

? Nhận xét về sự sáng tạo trong việc dùng từ như thế nào?

? Sự sáng tạo ấy mang lại hiệu quả gì trong khi miêu tả?
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
( Huy Cận)
Khung cảnh biển đêm lấp lánh ánh sáng đẹp như 1 bức tranh sơn mài rực rỡ.
Nhìn bầy cá bơi lượn nhà thơ lắng nghe tiếng sóng vỗ rì rầm, mắt nhìn ra xa một hình ảnh thơ đẹp " Đêm thở, sao lùa nước Hạ Long".
Phải có 1 tình yêu biển sâu nặng mới viết nên những vần thơ hay như vậy.
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
( Huy Cận)
? Nhận xét khổ thơ thứ 5 ?
Tiếng hát, tiếng gõ thuyền đuổi cá hòa cùng sóng biển, vầng trăng soi xuống biển, ánh trăng tan ra theo con sóng vỗ vào mạn thuyền " gõ thuyền đã có nhịp trăng cao" .
? Tại sao tác giả so sánh biển như lòng mẹ?
Lòng tự hào của người dân chài đối với biển quê hương, biển đã nuôi sống nhân dân ta từ bao đời nay.
Giọng thơ ấm áp chan chứa nghĩa tình
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
( Huy Cận)
?khi sao mờ, trới sắp sáng công việc đánh cá như thế nào?
Công việc vẫn khẩn trương, hăng say, kéo lưới " kéo xoăn tay".
?Thế nào là "kéo xoăn tay" ?
Kéo hết sức, liền tay, liên tục để cá không thoát ra được.
?Hình ảnh đàn cá được miêu tả như thế nào? Có ý nghĩa gì?
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
( Huy Cận)
? Qua cảnh lao động trên biển của đoàn thuyền em hiểu thêm gì về đất nước con người Việt Nam trong lao động?
Biển giàu đẹp.
Con người cần cù, nhiệt tình lao động, lòng yêu biển, yêu nghề.
Cá nhiều: - chùm cá nặng.
- vẩy bạc, đuôi vàng lóe rạng đông.
Đàn cá trong lưới rực rỡ sắc màu lấp lánh dưới ánh bình minh vừa thể hiện sự giàu đẹp của biển quê hương vừa thể hiện thành quả của buổi lao động.
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
( Huy Cận)
3) Cảnh đoàn thuyền trở về:
? Đoàn thuyền trở về trong thời điểm nào?
Thời điểm: Mặt trời đội biển bình minh, một ngày mới bắt đầu.
Đối xứng với cảnh " mặt trời xuống biển" là cảnh "mặt trời đội biển" biểu hiện nhịp tuần hoàn của vũ trụ.
? Có gì đặc sắc trong cách diễn đạt của tác giả ở khổ cuối?
Câu thơ đầu khổ cuối điệp lại câu thơ cuối khổ một, vui vẻ không biết mệt mỏi.
Đoàn thuyền được nhân hóa " chạy đua cùng mặt trời" , giành thời gian, tranh thủ thời gian để cống hiến và xây dựng.
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
( Huy Cận)
? Hai câu cuối bài thơ gợi điều gì?
Báo hiệu một ngày mới bắt đầu.
Dự báo một cuộc sống hạng phúc ấm no cho nhân dân vùng biển, bằng lao động và mồ hôI họ đã viết lên bài ca cuộc đời.
? Em hãy nhận xét về nội dung tình cảm, cảm xúc nổi bật và những đặc sắc nghệ thuật của bài thơ?
tổng kết
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
( Huy Cận)
1) Nghệ thuật:
Bút pháp lãng lạn. Lời thơ dõng dạc, điệu thơ như khúc hát say mê, hào hùng, bút pháp khoa trương, so sánh nhân hóa , ẩn dụ, liệt kê.
Giọng thơ khỏe khoắn, cảnh gieo vần linh hoạt.
2) Nội dung:
Bài thơ ca ngợi sự giàu đẹp của biển, sự giàu đẹp tâm hồn người lao động mới phơi phới tin yêu cuộc sống mới.
Hình ảnh người dân chài trong bài thơ là thể hiện của sự sống cần lao. Họ cần cù, dũng cảm, chịu khó. Cuộc đời của họ đã gắn liền với sương gió nắng mưa biển khơi, khai thác nhiều hải sản. chính họ đã đem đến cho mỗi gia đình gần xa hương vị của biển. Cùng với nhà nông " một nắng hai sương" những người dân chài đã cho ta bài học về đức tính cần cù, tinh thần lạc quan trong lao động.
See you again !
trân trọng cảm ơn các thầy cô và các em học sinh
Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi

Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.
Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!
Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng
Ra đậu dặm xa dò bụng biển
Dàn đan thế trận lưới vây giăng

Cá nhụ cá chim cùng cá đé,
Cá so ng lấp lánh đuốc đen hồng,
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe.
Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long.
Ta hát bài ca gọi cá vào,
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao
Biển cho ta cá như lòng mẹ
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào

Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng,
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng.
Vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng đông,
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.
Câu hát căng buồm với gió khơi,
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm khơi.