Bài 11. Đoàn thuyền đánh cá

`
VỀ DỰ GIỜ
NGỮ VĂN
lỚp 95
TRƯỜNG THCS NGUYỄN VĂN TƯ
GV: Phan Thị Kiều Nga
Nhiệt liệt chào mừng quý đồng nghiệp






Kiểm tra kiến thức cũ
Đọc thuộc lòng khổ thơ cuối bài thơ “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật. Cho biết ý nghĩa và biện pháp tu từ được sử dụng trong cụm từ “một trái tim”
ĐÁP ÁN
Không có kính, rồi xe không có đèn,
Không có mui xe thùng xe có xước,
Xe vẫn chạy vì miền nam phía trước:
Chỉ cần trong xe có một trái tim.
* Hình tượng “Trái tim” trong bài thơ - sử dụng phép tu từ hoán dụ, giàu nhiệt huyết, say mê lý tưởng cách mạng. Sống hiên ngang, coi thường gian khổ, vui tươi, ý chí chiến đấu vì miền Nam .

Tiết 51
Văn bản
Đoàn thuyền đánh cá
HUY CẬN
Huy Cận
Đoàn thuyền đánh cá
Tiết 51
I. GIỚI THIỆU:
1.Tác giả:
 
HUY CẬN THỜI TRẺ
HUY CẬN NĂM 2005
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
Huy Cận
(31/5/1919 - 8/2/2005)
Tên thật là: Cù Huy Cận
Quê: Ân Phú – Vụ Quang
Hương Sơn – Hà Tĩnh
Phong cách sáng tác: bút pháp hiện thực lãng mạn, ca ngợi sự đổi mới của quê hương và con người
Đoàn thuyền đánh cá
Tiết 51
I. GIỚI THIỆU:
2.Tác phẩm:
 
Được viết tại Hòn Gai 4/10/1958, trong một chuyến đi thăm thực tế ở vùng mỏ Quảng Ninh.
In trong tập thơ “Trời mỗi ngày lại sáng”.
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận

Hoàn cảnh viết "Đoàn thuyền đánh cá"
"Sau cách mạng tháng 8, nha` tho Huy Cận có dịp viết nhiều về vẻ đẹp sông biển ở vùng biển Hạ Long, bài thơ Đoàn thuyền đánh cá được viết trong những tháng năm đất nước bắt đầu xây dựng CNXH. Không khí vui tươi, phấn khởi của cuộc đời, của vùng than, vùng biển đang hăng say lao động từ bình minh cho đến hoàng hôn và cả từ hoàng hôn cho đến bình minh. Đoàn thuyền đánh cá lấy thời điểm xuất phát khác với lệ thường, lúc mặt trời lặn và trở về trong bình minh chói lọi. Khung cảnh trên biển khi mặt trời tắt không nặng nề, tăm tối mà mang vẻ đẹp tự nhiên tạo vật trong quy luật vận động tự nhiên của nó. Nếu trước cách mạng vũ trụ ca rất buồn thì bây giờ lại rất vui."
Tham khảo thêm
Tham khảo thêm
Huy Cận
Đoàn thuyền đánh cá
Tiết 51
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:
1. Đọc – tiếp xúc văn bản
1.1. Đọc văn bản


Mặt trời xuống biển như hòn lửa
 Sóng đã cài then, đêm sập cửa.
 Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
 Câu hát căng buồm cùng gió khơi.

Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
 Cá thu biển Đông như đoàn thoi
 Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.
 Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!

Thuyền ta lái gió với buồm trăng
 Lướt giữa mây cao với biển bằng,
 Ra đậu dặm xa dò bụng biển,
 Dàn đan thế trận lưới vây giăng.
 

 Cá nhụ cá chim cùng cá đé,
 Cá song lấp lánh đuốc đen hồng,
 Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé,
 Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long.
 
Ta hát bài ca gọi cá vào,
 Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao,
 Biển cho ta cá như lòng mẹ,
 Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.
 
Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng,
 Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng,
 Vảy bạc đuôi vàng loé rạng đông,
 Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.
 
Câu hát căng buồm với gió khơi,
 Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.
 Mặt trời đội biển nhô màu mới
 Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
Đoàn thuyền đánh cá
Tiết 51
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:
1. Đọc – tiếp xúc văn bản
1.1. Đọc văn bản
Mặt trời xuống biển như hòn lửa
 Sóng đã cài then, đêm sập cửa.
 Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
 Câu hát căng buồm cùng gió khơi.

Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
 Cá thu biển Đông như đoàn thoi
 Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.
 Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!

Thuyền ta lái gió với buồm trăng
 Lướt giữa mây cao với biển bằng,
 Ra đậu dặm xa dò bụng biển,
 Dàn đan thế trận lưới vây giăng.
 

 Cá nhụ cá chim cùng cá đé,
 Cá song lấp lánh đuốc đen hồng,
 Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé,
 Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long.
 
Ta hát bài ca gọi cá vào,
 Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao,
 Biển cho ta cá như lòng mẹ,
 Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.
 
Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng,
 Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng,
 Vảy bạc đuôi vàng loé rạng đông,
 Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.
 
Câu hát căng buồm với gió khơi,
 Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.
 Mặt trời đội biển nhô màu mới
 Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
Đoàn thuyền đánh cá
Tiết 51
Cá bạc
Cá song
Cá đé
Cá chim
Cá nhụ
Cá thu
Loài cá cùng họ với cá thu, thân và má có vẩy nhỏ, màu trắng nhạt.
Loài cá biển sống ở tầng mặt nước, thân dẹt hình thoi.
Loài cá mình dẹt, vẩy lớn.
Còn gọi là cá bẹ, cùng họ với cá chích nhưng lớn hơn.
Thân dài, hơi dẹt.
Sống ở gần bờ, thân dày và dài, có nhiều vạch dọc thân hoặc các chấm tròn màu đen và hồng
MỘT SỐ LOÀI CÁ CÓ TRONG TÁC PHẨM
Huy Cận
Tham khảo thêm
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:
1. Đọc – tiếp xúc văn bản
1.1. Đọc văn bản:
. Thể loại:
. Phương thức biểu đạt:
Bài thơ được viết theo thể loại nào ?
Trong bài thơ, tác giả đã sử dụng những phương thức biểu đạt nào?
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
Biểu cảm – miêu tả.
Thơ tự do – thể thơ 7 chữ (thể thất ngôn)
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:
1. Đọc – tiếp xúc văn bản
1.2. Bố cục:
Theo trình tự ra khơi của đoàn thuyền đánh cá, hãy liệt kê chuỗi sự việc có trong bài thơ (về thiên nhiên, về con người) ?
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:
1. Đọc – tiếp xúc văn bản
1.2. Bố cục:
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
Ra khơi
Trở về
Đánh bắt cá
Bình minh
Đêm trăng
Hoàng hôn
Thiên nhiên
Con người
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
theo trình tự thời gian
theo chuyến hành trình chuyên biển
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:
1. Đọc – tiếp xúc văn bản
1.2. Bố cục:
3 phần (theo chuyến hành trình chuyên biển)
2 khổ thơ đầu: Đoàn thuyền đánh cá ra khơi trong buổi hoàng hôn và trong tiếng hát mê say.
4 khổ thơ giữa: Cảnh đánh cá trong đêm trăng trên biển cả.
Khổ cuối: Đoàn thuyền đánh cá trở về trong buổi bình minh chói lọi.
Vậy bài thơ có bố cục như thế nào ?
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
a. Cảnh ra khơi đánh cá
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:
2. Phân tích:
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
Đoàn thuyền đánh cá ra khơi vào thời gian nào ? Đọc lời thơ dẫn chứng
“Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa”
a. Cảnh ra khơi đánh cá
- “Thiên nhiên rực rỡ, tráng lệ đang đi vào trạng thái nghỉ ngơi yên tĩnh:
“Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa”
Nghệ thuật : So sánh, nhân hoá, liên tưởng, tưởng tượng độc đáo
Mặt trời như một “hòn lửa” đỏ rực từ từ lặn xuống biển khơi để lại ánh sáng rực rỡ, tráng lệ. Vũ trụ như một ngôi nhà lớn đang đi vào trạng thái yên tĩnh để nghỉ ngơi với màn đêm là cánh cửa khổng lồ và những lượn sóng là then cài.
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:
2. Phân tích:
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
Khi miêu tả cảnh hoàng hôn trên biển, tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì?

Thử tả lại cảnh thiên nhiên vào lúc này.
a. Cảnh ra khơi đánh cá
Quan sát và nêu nhận xét của em:
Hình ảnh con người có gì đối lập với trạng thái của thiên nhiên vũ trụ lúc này ?
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
Sự vận động của vũ trụ, biển cả đang dần khép lại, chuyển sang trạng thái nghỉ ngơi
THIÊN NHIÊN
CON NGƯỜI
Con người bắt đầu ra khơi, bắt đầu một ngày lao động mới.
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
a. Cảnh ra khơi đánh cá
Quan sát
Khí thế lao động của người dân miền biển ra sao ?
“Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi”
Từ “lại” trong câu thơ trên cho em hiểu thêm điều gì ?
Không phải là ra đi lần đầu mà là công việc hàng ngày, thường xuyên của những người dân miền biển.
Khí thế hùng dũng ra khơi của đoàn thuyền trong việc lao động đánh bắt cá đã diễn ra thường xuyên và đi vào nề nếp
Theo em có thể thay “đoàn thuyền” bằng “con thuyền” được không ?
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
a. Cảnh ra khơi đánh cá
Quan sát
a. Cảnh ra khơi đánh cá
- Việc lao động đánh bắt cá đã diễn ra thường xuyên và đi vào nề nếp:
“Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi”
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:
2. Phân tích:
“Câu hát căng buồm cùng gió khơi”
Với ba hình ảnh khỏe – lạ:
Câu hát – Cánh buồm – Gió khơi
Những người dân chài vừa chèo thuyền vừa cất cao tiếng hát. Tiếng hát vang khoẻ của họ hoà quyện vào gió nâng cánh buồm đẩy con thuyền lao nhanh ra khơi.
Câu thơ là một hình ảnh ẩn dụ thật đẹp, thơ mộng, khoẻ khoắn, lãng mạn.  Đoàn thuyền đánh cá ra khơi trong khí thế hứng khởi, lạc quan
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
a. Cảnh ra khơi đánh cá
Quan sát
Có mấy hình ảnh gắn kết nhau trong câu thơ này ? Ý nghĩa của câu thơ đó ?
a. Cảnh ra khơi đánh cá
Với ba hình ảnh khỏe – lạ :
Câu hát – cánh buồm – gió khơi
“Câu hát căng buồm cùng gió khơi”
 Đoàn thuyền đánh cá ra khơi với khí thế hứng khởi, lạc quan.
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:
2. Phân tích:
Nội dung các câu hát trong bài thơ có ý nghĩa như thế nào ?
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
a. Cảnh ra khơi đánh cá
Khát vọng chinh phục thiên nhiên
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
a. Cảnh ra khơi đánh cá
Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
 Cá thu biển Đông như đoàn thoi
 Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.
 Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!
Quan sát
Tiếng hát cầu mong đi biển được may mắn, đánh bắt nhiều hải sản.
Nêu nội dung câu hát, câu hát gửi gắm ước mơ gì của người đánh cá?
a. Cảnh ra khơi đánh cá
“Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
Cá thu biển Đông như đoàn thoi.
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng,
Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!”
Tiếng hát cầu mong đi biển được may mắn, đánh bắt nhiều hải sản.
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:
2. Phân tích:
Câu hỏi thảo luận
Có ý kiến cho rằng hai câu thơ:
" Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.
Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi ! "
có giá trị biểu cảm cao. Y? kiến của em như thế nào ?










Hai câu thơ giàu giá trị biểu cảm. Câu thơ:"Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng" nhà thơ đã sử dụng nghệ thuật ẩn dụ: Hình ảnh đoàn cá được ví như những con thoi ngang dọc trên tấm vải dệt là biển tạo nên những luồng sáng lấp lánh giữa biển đêm.
Bằng tài quan sát kết hợp với trí tưởng tượng bay bổng của nhà thơ đã vẽ lên một bức tranh biển lung linh, huyền ảo. Biển rất giàu có. Từ "thoi" trong câu thơ đã dọn đường cho từ "dệt" ở câu thơ tiếp theo. Cá là đối tượng đánh bắt, chiếm lấy của người ngư dân, thế mà tác giả lại sử dụng cách nói nhân hóa "Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi !" vừa như một lời mời gọi vừa thể hiện sự thân thương trìu mến.
Đáp án
I. GIỚI THIỆU:
1.Tác giả:
2. Tác phẩm:
“Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
 Cá thu biển Đông như đoàn thoi
 Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng
 Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!”
 Tiếng hát cầu mong đi biển được may mắn, đánh bắt nhiều cá tôm
Nội dung đã học
Tiết 51 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:
1. Đọc – tiếp xúc văn bản
1.1/. Đọc văn bản
. PTBĐ:
. Thể loại:
1.2/ Bố cục:
2. Phân tích
a. Cảnh ra khơi đánh cá
- “Thiên nhiên rực rỡ, tráng lệ đang đi vào trạng thái nghỉ ngơi yên tĩnh:
“Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa”
- “Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi”
 Đoàn thuyền đánh cá ra khơi trong khí thế hứng khởi, lạc quan
Hướng dẫn tự học


- Học thuộc lòng bài thơ
- Viết đoạn văn nêu cảm nhận của em về hai khổ
thơ đầu
Soạn tiếp phần 2 - bài thơ
Đoàn thuyền đánh cá (Huy Cận)
- Phân tích cảnh đánh cá và cảnh biển đêm.
- Cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về trong bình minh
“Chúc các em chăm ngoan – học giỏi và có nhiều thành tích cao trong
học tập”