Bài 11. Đoàn thuyền đánh cá

ngữ văn 9a
Giáo viên thực hiện: Nông Thị Minh
"Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp
Con thuyền xuôi mái nước song song
Thuyền về nước lại sầu trăm ngả
Củi một cành khô lạc mấy dòng".
( Tràng giang - Huy Cận)
Quan sát và nhận xét những bức ảnh sau:
Công nhân và nông dân hăng say làm việc vì họ được làm
chủ cuộc sống của mình, làm chủ sản phẩm mình làm ra.
(Huy cận)
Thứ hai ngày 31 tháng10 năm 2011
Đoàn thuyền đánh cá
Tiết 51: Văn bản
- Cù Huy Cận ( 1919 - 2005 ) quê làng Ân Phú, huyện Vụ Quang, tỉnh Hà Tĩnh.
- Tham gia cách mạng từ trước năm 1945.
Là nhà thơ nổi tiếng của phong trào Thơ mới, nhà thơ tiêu biểu của nền thơ ca hiện đại Việt Nam.
Các sáng tác có sức sáng tạo dồi dào, giàu chất thơ, giàu sự suy tưởng, đằm thắm tình yêu con người, yêu tổ quốc.
- 1996 được Nhà nước trao tặng gi?i thưởng HCM về VHNT.
Thứ hai ngày 31 tháng10 năm 2011
Tiết 51: Văn bản
Đoàn thuyền đánh cá
A. Giới thiệu tác giả, tác phẩm:
1/ Tác giả
Thứ hai ngày 31 tháng10 năm 2011
Tiết 51: Văn bản
Đoàn thuyền đánh cá
A. Giới thiệu tác giả, tác phẩm:
1/ Tác giả
2/ Tác phẩm:
- Viết vào tháng 10 năm 1958 trong một chuyến đi thực tế ở vùng mỏ Quảng Ninh. In trong tập " Trời mỗi ngày lại sáng".
B. Đọc - hiểu văn bản:
1. Đọc:
- Gi?ng vui, phấn chấn, sôi nổi, tha thiết, ngắt nhịp 4/3, 2/2/3.
Thứ hai ngày 31 tháng10 năm 2011
Tiết 51: Văn bản
Đoàn thuyền đánh cá
B. Đọc - hiểu văn bản:
1/ Đọc:
- Gi?ng vui, phấn chấn, sôi nổi, tha thiết chú ý đúng nhịp thơ.
Bài thơ là một khúc tráng ca khỏe khoắn, say sưa, bay bổng về cuộc sống mới của những người lao động trên biển.
2/ Chủ đề:
3/ Bố cục:
3 phần
Bố cục
Khổ thơ đầu

Cảnh thiên nhiên vào đêm và đoàn thuyền đánh cá ra khơi .

5 kh? tho ti?p

C?nh dỏnh cỏ dờm trang.

Kh? tho cu?i

C?nh do�n thuy?n dỏnh cỏ tr? v?.

a) Cảnh thiên nhiên vào đêm và hình ảnh đoàn thuyền ra khơi.

nhân hóa,
hình ảnh thơ kì vĩ:
Cảnh biển vào đêm rộng lớn, đẹp
như một bức tranh sơn mài
Báo hiệu vũ trụ đi vào trạng
thái nghỉ ngơi, yên tĩnh.
=> So sánh,
liên tưởng,
Thứ hai ngày 31 tháng10 năm 2011
Đoàn thuyền đánh cá
Tiết 51: Văn bản
B. Đọc - hiểu văn bản:
4/ Phân tích:

Mặt trời xuống biển như hòn lửa.
Sóng đã cài then, đêm sập cửa.
gần gũi với con người.
như hòn lửa.
Mặt trời
Sóng đã cài then đêm sập cửa.
.
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi.
=> Phụ từ,
nhịp thơ nhanh, mạnh,
ẩn dụ,
hình ảnh thơ đẹp, lãng mạn,
bút pháp bay bổng, giọng thơ ngọt ngào:
Niềm vui náo nức khí thế lao động hăng say
của cư dân vùng biển
đối lập,
Thứ hai ngày 31 tháng10 năm 2011
Đoàn thuyền đánh cá
Tiết 51: Văn bản
B. Đọc - hiểu văn bản:
4/ Phân tích:
a) Cảnh thiên nhiên vào đêm và hình ảnh đoàn thuyền ra khơi.

dứt khoát,
lại ra khơi
Câu hát căng buồm
Cá nhụ, cá chim cùng cá đé
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng,
Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé.
Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long.
Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.
Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!
...........................................
Thứ hai ngày 31 tháng10 năm 2011
Đoàn thuyền đánh cá
Tiết 51: Văn bản
B. Đọc - hiểu văn bản:
4/ Phân tích:
b) Cảnh bắt cá trên biển:
* Vẻ đẹp của biển:
=>Giọng điệu thơ ngọt ngào, ngân dài, vang xa, so sánh, ẩn dụ, liệt kê, trí tưởng tượng phong phú:
Sự giàu có và vẻ đẹp lộng lẫy, tráng lệ đến huyền ảo của biển.
Đoàn thuyền đánh cá
Tiết 51: Văn bản
Thứ hai ngày 31 tháng10 năm 2011
Bài tập nhanh:
Câu 1: Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” ra đời trong hoàn cảnh nào?

A. Trước Cách mạng tháng Tám
B.Trong chuyến đi thực tế của Huy Cận về vùng mỏ Quảng Ninh giữa năm 1958.
C.Trong thời kì kháng chiến chống Mĩ.
D.Sau năm 1975 khi đất nước được giải phóng
Câu 2 : Nhận xét sau đây đúng hay sai ?
“Qua khæ th¬ ®Çu bµi th¬“Đoàn thuyền đánh cá” cho ta thấy sự gần gũi, gắn bó giữa con người và thiên nhiên biển cả. Biển đêm vốn mênh mông, bí hiểm trở nên gần gũi, ấm áp như một ngôi nhà lớn.”
A. Đúng B. Sai

TIỂU KẾT :
=>So sánh, nhân hóa, tưởng tượng, liên tưởng phong phú ......
- Biển cả kì vĩ, tráng lệ như thần thoại.Thiên nhiên như bước vào trạng thái nghỉ ngơi thì con người lại bước vào buổi lao động mới .
- Sự đối lập đó đã làm nổi bật tư thế của con người lao động trước biển cả.
- Ca ngợi không khí lao động lạc quan, hứng khởi của con người trước thiên nhiên hùng vĩ.
- Ca ngợi sự giàu có, vẻ đẹp lộng lẫy của biển.
BÀI TẬP VỀ NHÀ
Dựa vào nhận xét ở bài tập 2: “Qua khổ thơ đầu bài “Đoàn thuyền đánh cá” cho ta thấy sự gần gũi, gắn bó giữa con người và thiên nhiên biển cả. Biển đêm vốn mênh mông, bí hiểm trở nên gần gũi, ấm áp như một ngôi nhà lớn.” Hãy viết đoạn khoảng 8-10 câu làm rõ ý kiến trên.
Học bài thơ và soạn tiếp tiết 2 của bài
Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng,
Ra đậu dặm xa dò bụng biển,
Dàn đan thế trận lưới vây giăng.
Đoàn thuyền đánh cá
b) Cảnh bắt cá trên biển:
* Vẻ đẹp của người lao động
=> Động từ đặc tả, hình ảnh thơ kì vĩ, bút pháp lãng mạn:
Không khí lao động khẩn trương phấn khởi tự tin của người lao động làm chủ trên biển quê hương.
Tiết 52: Văn bản
Đoàn thuyền đánh cá
b) Cảnh bắt cá trên biển:
* Vẻ đẹp của người lao động
Tiết 52: Văn bản
Ta hát bài ca gọi cá vào,
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao.
Biển cho ta cá như lòng mẹ
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.
=> Giọng thơ ngọt ngào, so sánh lớn lao:
Bài ca lao động say sưa hùng tráng, lòng tự hào đầy biết ơn.
Đoàn thuyền đánh cá
b) Cảnh bắt cá trên biển:
* Vẻ đẹp của người lao động
Tiết 52: Văn bản
Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng,
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng.
Vẩy bạc đuôi vàng loé rạng đông,
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.
=> T? th?c, bỳt phỏp lóng m?n:
Vẻ đẹp của thành quả lao đông với sự vận hành nhịp nhàng của vũ trụ.
Đoàn thuyền đánh cá
b) Cảnh bắt cá trên biển:
Tiết 52: Văn bản
c) Cảnh đoàn thuyền trở về trong buổi bình minh:
Câu hát căng buồm với gió khơi,
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.
Mặt trời đội biển nhô màu mới,
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.
=> H×nh ¶nh Èn dô, nh©n ho¸, ho¸n dô:
Đoàn thuyền trở về trong khung cảnh một ngày mới bắt đầu với thành quả lao động rực rỡ và niềm vui của người lao động.
Câu hát căng buồm với gió khơi
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm khơi.
Khổ thơ cuối hô ứng với khổ thơ đầu tạo hai cảnh đối xứng.
Dòng thơ đầu được lặp lại với dòng thơ ở khổ đầu.
- Sử dụng nhân hoá, hoán dụ và cách nói khoa trương.
Biểu hiện nhịp tuần hoàn của vũ trụ.
Tiếng hát xuất hiện suốt bài thơ : khúc ca lao động đầy hứng thú
=>Cảnh tượng thiên nhiên kỳ vĩ, con người chạy đua cùng thời gian.
Đoàn thuyền trở về trong khung cảnh một ngày mới bắt đầu, con người chạy đua với thời gian, tranh thủ thời gian để lao động và đã thu được thành quả to lớn.
c) Cảnh đoàn thuyền trở về trong buổi bình minh:
Đoàn thuyền đánh cá
Tiết 52: Văn bản
C. Tổng kết - Ghi nhớ:
- Sử dụng bút pháp lãng mạn với các biện phap nghệ thuật đối lập, so sánh, nhân hoá, phóng đại:
+ Khắc hoa những h/ả đẹp về mặt trời lúc hoàng hôn, khi bình minh, h/ả biển cả và bầu trời trong đêm, h/ả ngư dân và đoàn thuyền đánh cá.
+ M/tả sự hài hoà giữa thiên nhiên và con người.
- Sử dụng ngôn ngữ thơ giàu h/ả, nhạc điệu gợi liên tưởng
1/ Nghệ thuật:
2/ ý nghĩa:
- Bài thơ thể hiện niềm cảm hứng lãng mạn ngợi ca biển cả lớn lao, giàu đẹp, ngợi ca nhiệt tình lao động vì sự giàu đẹp của đất nước
Bài thơ " Đoàn thuyền đánh cá"
- Xây dựng hình ảnh lãng mạn bằng trí tưởng tượng phong phú
- Âm hưởng khoẻ khoắn, hào hùng, bay bổng
- Gieo vần linh hoạt, vần trắc đan xen vần bằng
* Cảnh đoàn thuyền ra khơi
- Biển về đêm đẹp, rộng, gần gũi, ấm áp.
- Con người náo nức lạc quan, phấn khởi.
* Cảnh lao động của đoàn thuyền trên biển
- Đoàn thuyền tung hoành làm chủ biển khơi.
- Người dân chài làm việc hăng hái, khoẻ khoắn, say sưa.
- Biển là một kho hải sản phong phú, đa dạng.
* Cảnh đoàn thuyền trở về
- Khung cảnh thiên nhiên kỳ vĩ.
- Con người chạy đua với thời gian.
-Thành quả của lao động, niềm vui của con người.
-Nhiều hình ảnh tráng lệ, thể hiện sự hài hoà giữa thiên nhiên và người lao động.
- Bộc lộ niềm vui, niềm tự hào của tác giả trước đất nước và cuộc sống.
Ghi nhớ
" Đoàn thuyền đánh cá" lấy thời điểm xuất phát khác với lệ thường, lúc mặt trời lặn và trở về trong ánh bình minh chói lọi. Khung cảnh trên biển khi mặt trời tắt không nặng nề tối tăm mà mang vẻ đẹp của thiên nhiên tạo vật trong quy luật vận động tự nhiên của nó. ở đây tôi đã miêu tả tạo vật với cảm hứng vũ trụ. Nếu trước Cách mạng, " Vũ trụ ca" còn buồn thì bây giờ vui, trước là tách biệt, xa cách với cuộc sống thì hôm lại gần gũi với con người. Bài thơ của tôi là một cuộc chạy đua giữa con người và thiên nhiên, và con người đã chiến thắng. Tôi coi đây là khúc ca tráng, ca ngợi con người trong lao động với tinh thần làm chủ, với niềm vui. Bài thơ cũng là sự kết hợp giữa hiện thực và lãng mạn. Chất hiện thực của khung cảnh lao động trên biển cả khi vùng biển đã về ta. Và chất lãng mạn thì cũng không cần phải tưởng tượng nhiều. ở giữa khung cảnh trời biển cao rộng đó, với gió, với trăng rồi bình minh và nắng hồng, và đặc biệt là sức lao động đều mang chất lãng mạn bay bổng: Thuyền ta lái gió với buồm trăng, Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời. Cảm hứng và hình ảnh ấy rất thích hợp với lao động trên biển. Tôi nghĩ rằng trong khung cảnh đó cũng không thể viết khác đi. Bài thơ kết thúc bằng hình ảnh đẹp của một ngày mới khi đoàn thuyền đánh cá trở về, các khoang thuyền đầy ắp cá. Mở đầu bài thơ là hình ảnh mặt trời xuống biển kết thúc là hình ảnh mặt trời đội biển nhô lên giữa sóng nước.."
( Theo Huy Cận, Cuộc đời và sáng tác thơ ca, Hà Minh Đức ghi, trong Nhà văn nói về tác phẩm, NXB Văn học, Hà Nội, 1998)
D. Luyện tập
1, Câu thơ " Dàn đan thế trận lưới vây giăng" có ý nghiã gì?
A- Cuộc đánh cá là một cuộc du thuyền
B- Cuộc đánh cá bắt đầu diễn ra sôi nổi hào hứng
C- Cuộc đánh cá diễn ra như một trận đánh, lao động thực sự là chiến đấu.
D- Được đánh cá ngoài biển khơi là một thú vui
2, Nhà thơ dùng biện pháp tu từ gì để ca ngợi biển trong hai câu thơ sau?
" Biển cho ta cá như lòng mẹ
Nuôi lớn đời ta từ thuở nào"
A- Nhân hoá và ẩn dụ C- Hoán dụ và so sánh
B- Nhân hoá và so sánh D- ẩn dụ và hoán dụ
3, Phân tích khổ đầu hoặc khổ cuối bài thơ.
Hướng dẫn về nhà
Học thuộc lòng bài thơ " Đoàn thuyền đánh cá"
Phân tích cảnh thiên nhiên và cảnh lao động của người dân chài trên biển.
Xin trân trọng cảm ơn!