Bài 11. Đoàn thuyền đánh cá

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô và toàn thể các em
1
1
Hội thi giáo viên giỏi cấp cụm trường
Năm học 2011 2012
Ngữ văn 9 - Văn bản " Đoàn thuyền đánh cá " ( Huy Cận ) - Người thực hiện : Trần Thanh Mai - THCS Thụy Việt - email : maittran [email protected].
Các em thân mến!
Các em cùng lắng nghe âm điệu hào hứng, mê say của nhạc phẩm trữ tình : " Tình ta biển bạc đồng xanh", để lắng chìm trong cảm xúc dạt dào, để gọi lại những bài ca đi cùng năm tháng, để khơi sống muôn đời tình yêu Tổ quốc thiết tha!
Các em ạ !
Sự chuyển biến và trưởng thành của nhà thơ Huy Cận là kết quả trực tiếp của mỗi bước đường ngày càng ngập sâu vào cuộc đời - hiện thân khoẻ khoắn nhất cho sự sống. Gương mặt của cuộc đời là gương mặt của nhân quần - lao động - đấu tranh - sáng tạo. Bắt đầu từ " Trời mỗi ngày lại sáng", cuộc sống ùa vào thơ Huy Cận, mang lại cho thơ ông một sinh khí chưa từng thấy...Huy Cận đã tìm ra mối hoà điệu của lao động, của người lao động với mạch sống đang lên từng ngày tươi da thắm thịt của đất nước. Bài thơ " Đoàn thuyền đánh cá" là bài thơ tiêu biểu cho sự hoà điệu ấy .
I. Đọc - hiểu chú thích:
1.Tác giả:
- Cù Huy Cận (1919-2005) quê Hà Tĩnh. Ông nổi tiếng trong phong trào "Thơ mới" và thơ ca hiện đại.
- Bài thơ được sáng tác năm 1958, nhân chuyến đi thực tế của tác giả về vùng biển Quảng Ninh.
Ngữ văn
9
Đoàn thuyền đánh cá
Văn bản :
- Huy Cận -
2.Hoàn cảnh ra đời bài thơ :
Huy Cận (1919-2005)

Phong cách thơ
Trước
cách mạng
Sau
cách mạng
ảo não,
cô đơn,
sầu muộn
Cảm xúc dồi dào,
sôi nổi,
thiết tha
Tên đầy đủ là Cù Huy Cận (1919-2005) quê ở Hà Tĩnh. Ông nổi tiếng từ phong trào "Thơ mới", tham gia cách mạng từ trước 1945, được trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (1996).

" Tôi viết bài thơ tương đối nhanh, chỉ vài giờ của một buổi chiều trên vùng biển Hạ Long...Tôi nghĩ rằng đó không phải là chuyện ngẫu nhiên mà thực sự là cảm hứng được tích tụ trên một đề tài quen thuộc của tôi và được viết ra trong không khí rất vui của những năm tháng đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội "
( Nhà văn nói về tác phẩm )
- " Lửa thiêng" ( 1940 )
"Trời mỗi ngày lại sáng" ( 1958 )
"Đất nở hoa" ( 1960 )
"Chiến trường gần đến chiến trường xa"( 1973 )
I. Đọc - hiểu chú thích:
1.Tác giả:
- Cù Huy Cận (1919-2005) quê Hà Tĩnh. Ông nổi tiếng trong phong trào "Thơ mới" và thơ ca hiện đại.
- Bài thơ được sáng tác năm 1958, nhân chuyến đi thực tế của tác giả về vùng biển Quảng Ninh.
II. Đọc - hiểu văn bản:
Ngữ văn
9
Đoàn thuyền đánh cá
Văn bản :
- Huy Cận -
2.Hoàn cảnh ra đời bài thơ :
1. Cấu trúc văn bản:
Cảnh lên đường và tâm trạng náo nức của con người.

Cảnh đoàn thuyền đánh cá và khung cảnh biển trời vào đêm.

Cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về trong buổi bình minh.

Khổ thơ
1,2 :

Khổ thơ
3,4,5, 6
�

- Khổ cuối
�
I. Đọc - hiểu chú thích:
1.Tác giả:
- Cù Huy Cận (1919-2005) quê Hà Tĩnh. Ông nổi tiếng trong phong trào "Thơ mới" và thơ ca hiện đại.
- Bài thơ được sáng tác năm 1958, nhân chuyến đi thực tế của tác giả về vùng biển Quảng Ninh.
II. Đọc - hiểu văn bản:
2. Nội dung văn bản:
a. Cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá :
Ngữ văn
9
Đoàn thuyền đánh cá
Văn bản :
- Huy Cận -
2.Hoàn cảnh ra đời bài thơ :
1. Cấu trúc văn bản:
Mặt trời xuống biển như hòn lửa.
Sóng đã cài then , đêm sập cửa .
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi ,
Câu hát căng buồm cùng gió khơi .

Hát rằng cá bạc biển Đông lặng,
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng. Đến dệt lưới ta , đoàn cá ơi !
I. Đọc - hiểu chú thích:
1.Tác giả:
- Cù Huy Cận (1919-2005) quê Hà Tĩnh. Ông nổi tiếng trong phong trào "Thơ mới" và thơ ca hiện đại.
- Bài thơ được sáng tác năm 1958, nhân chuyến đi thực tế của tác giả về vùng biển Quảng Ninh.
II. Đọc - hiểu văn bản:
2. Nội dung văn bản:
a. Cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá :
Ngữ văn
9
Đoàn thuyền đánh cá
Văn bản :
- Huy Cận -
2.Hoàn cảnh ra đời bài thơ :
1. Cấu trúc văn bản:
Mặt trời xuống biển như hòn lửa.
Sóng đã cài then , đêm sập cửa .
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi ,
Câu hát căng buồm cùng gió khơi .
I. Đọc - hiểu chú thích:
1.Tác giả:
- Cù Huy Cận (1919-2005) quê Hà Tĩnh. Ông nổi tiếng trong phong trào "Thơ mới" và thơ ca hiện đại.
- Bài thơ được sáng tác năm 1958, nhân chuyến đi thực tế của tác giả về vùng biển Quảng Ninh.
II. Đọc - hiểu văn bản:
2. Nội dung văn bản:
a. Cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá :
Ngữ văn
9
Đoàn thuyền đánh cá
Văn bản :
- Huy Cận -
2.Hoàn cảnh ra đời bài thơ :
1. Cấu trúc văn bản:
Mặt trời xuống biển như hòn lửa.
Sóng đã cài then , đêm sập cửa .
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi ,
Câu hát căng buồm cùng gió khơi .

Hát rằng cá bạc biển Đông lặng,
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng. Đến dệt lưới ta , đoàn cá ơi !
- So sánh:
Mặt trời xuống biển như hòn lửa.
Cá thu biển Đông như đoàn thoi.
- Nhân hoá, ẩn dụ, liên tưởng :
+ Sóng đã cài then , đêm sập cửa.
+ Câu hát căng buồm cùng gió khơi.
+ Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng
Đến dệt lưới ta đoàn cá ơi!
Liệt kê :
+ sóng cài then, đêm sập cửa
+ cá bạc, cá thu
I. Đọc - hiểu chú thích:
1.Tác giả:
- Cù Huy Cận (1919-2005) quê Hà Tĩnh. Ông nổi tiếng trong phong trào "Thơ mới" và thơ ca hiện đại.
- Bài thơ được sáng tác năm 1958, nhân chuyến đi thực tế của tác giả về vùng biển Quảng Ninh.
II. Đọc - hiểu văn bản:
2. Nội dung văn bản:
a. Cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá :
Ngữ văn
9
Đoàn thuyền đánh cá
Văn bản :
- Huy Cận -
2.Hoàn cảnh ra đời bài thơ :
1. Cấu trúc văn bản:
Không gian rộng lớn, khoáng đạt, khoẻ khoắn với vũ trụ bao la. Con thuyền được tiếp thêm sức mạnh để băng ra biển khơi với câu hát của người lao động.
b. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm :
Thuyền ta lái gió với buồm trăng.
Lướt giữa mây cao với biển bằng,
Ra đậu dặm xa dò bụng biển,
Dàn đan thế trận lưới vây giăng.
Cá nhụ cá chim cùng cá đé,
Cá song lấp lánnh đuốc đen hồng,
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe. Đêm thở : sao lùa nước Hạ Long.
Ta hát bài ca gọi cá vào,
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao.
Biển cho ta cá như lòng mẹ
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.
Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng,
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng.
Vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng đông,
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.
I. Đọc - hiểu chú thích:
1.Tác giả:
- Cù Huy Cận (1919-2005) quê Hà Tĩnh. Ông nổi tiếng trong phong trào "Thơ mới" và thơ ca hiện đại.
- Bài thơ được sáng tác năm 1958, nhân chuyến đi thực tế của tác giả về vùng biển Quảng Ninh.
II. Đọc - hiểu văn bản:
2. Nội dung văn bản:
a. Cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá :
Ngữ văn
9
Đoàn thuyền đánh cá
Văn bản :
- Huy Cận -
2.Hoàn cảnh ra đời bài thơ :
1. Cấu trúc văn bản:
Không gian rộng lớn, khoáng đạt, khoẻ khoắn với vũ trụ bao la. Con thuyền được tiếp thêm sức mạnh để băng ra biển khơi với câu hát của người lao động.
b. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm :
Thuyền ta lái gió với buồm trăng.
Lướt giữa mây cao với biển bằng,
Ra đậu dặm xa dò bụng biển,
Dàn đan thế trận lưới vây giăng.
I. Đọc - hiểu chú thích:
1.Tác giả:
- Cù Huy Cận (1919-2005) quê Hà Tĩnh. Ông nổi tiếng trong phong trào "Thơ mới" và thơ ca hiện đại.
- Bài thơ được sáng tác năm 1958, nhân chuyến đi thực tế của tác giả về vùng biển Quảng Ninh.
II. Đọc - hiểu văn bản:
2. Nội dung văn bản:
a. Cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá :
Ngữ văn
9
Đoàn thuyền đánh cá
Văn bản :
- Huy Cận -
2.Hoàn cảnh ra đời bài thơ :
1. Cấu trúc văn bản:
Không gian rộng lớn, khoáng đạt, khoẻ khoắn với vũ trụ bao la. Con thuyền được tiếp thêm sức mạnh để băng ra biển khơi với câu hát của người lao động.
b. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm :
Cá nhụ cá chim cùng cá đé,
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng,
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe. Đêm thở : sao lùa nước Hạ Long.
I. Đọc - hiểu chú thích:
1.Tác giả:
- Cù Huy Cận (1919-2005) quê Hà Tĩnh. Ông nổi tiếng trong phong trào "Thơ mới" và thơ ca hiện đại.
- Bài thơ được sáng tác năm 1958, nhân chuyến đi thực tế của tác giả về vùng biển Quảng Ninh.
II. Đọc - hiểu văn bản:
2. Nội dung văn bản:
a. Cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá :
Ngữ văn
9
Đoàn thuyền đánh cá
Văn bản :
- Huy Cận -
2.Hoàn cảnh ra đời bài thơ :
1. Cấu trúc văn bản:
Không gian rộng lớn, khoáng đạt, khoẻ khoắn với vũ trụ bao la. Con thuyền được tiếp thêm sức mạnh để băng ra biển khơi với câu hát của người lao động.
b. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm :
Ta hát bài ca gọi cá vào,
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao.
Biển cho ta cá như lòng mẹ
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.
Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng,
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng.
Vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng đông,
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.
I. Đọc - hiểu chú thích:
1.Tác giả:
- Cù Huy Cận (1919-2005) quê Hà Tĩnh. Ông nổi tiếng trong phong trào "Thơ mới" và thơ ca hiện đại.
- Bài thơ được sáng tác năm 1958, nhân chuyến đi thực tế của tác giả về vùng biển Quảng Ninh.
II. Đọc - hiểu văn bản:
2. Nội dung văn bản:
a. Cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá :
Ngữ văn
9
Đoàn thuyền đánh cá
Văn bản :
- Huy Cận -
2.Hoàn cảnh ra đời bài thơ :
1. Cấu trúc văn bản:
Không gian rộng lớn, khoáng đạt, khoẻ khoắn với vũ trụ bao la. Con thuyền được tiếp thêm sức mạnh để băng ra biển khơi với câu hát của người lao động.
b. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm :
+ Nghệ thuật phóng đại, ngôn ngữ giàu sắc thái biểu cảm.
+ Bút pháp lãng mạn bay bổng, gợi liên tưởng :
Thuyền ta lái gió với buồm trăng.
Lướt giữa mây cao với biển bằng.
. dò bụng biển.
dàn đan thế trận.
+ Liệt kê:
Cá nhụ, cá chim, cá song
+ ẩn dụ kết hợp với nhân hoá :
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe
Đêm thở : sao lùa nước Hạ Long
...Vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng đông
+ So sánh:
Biển cho ta cá như lòng mẹ
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.
Thuyền ta lái gió với buồm trăng.
Lướt giữa mây cao với biển bằng,
Ra đậu dặm xa dò bụng biển,
Dàn đan thế trận lưới vây giăng.
Cá nhụ cá chim cùng cá đé,
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng,
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe. Đêm thở : sao lùa nước Hạ Long.
Ta hát bài ca gọi cá vào,
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao.
Biển cho ta cá như lòng mẹ
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.
Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng,
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng.
Vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng đông,
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.
I. Đọc - hiểu chú thích:
1.Tác giả:
- Cù Huy Cận (1919-2005) quê Hà Tĩnh. Ông nổi tiếng trong phong trào "Thơ mới" và thơ ca hiện đại.
- Bài thơ được sáng tác năm 1958, nhân chuyến đi thực tế của tác giả về vùng biển Quảng Ninh.
II. Đọc - hiểu văn bản:
1. Cấu trúc văn bản:
2. Nội dung văn bản:
a. Cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá :
Không gian rộng lớn, khoáng đạt, khoẻ khoắn với vũ trụ bao la. Con thuyền được tiếp thêm sức mạnh để băng ra biển khơi với câu hát của người lao động.
b. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm :
Con thuyền đánh cá trở nên kì vĩ, khổng lồ sẵn sàng hoà nhập cùng kích thước rộng lớn của thiên nhiên. Những con người lao động vui tươi, khoẻ khoắn làm chủ biển khơi giàu có .
c. Cảnh đoàn thuyền trở về trong bình minh :
Ngữ văn
9
Đoàn thuyền đánh cá
Văn bản :
- Huy Cận -
2.Hoàn cảnh ra đời bài thơ :
Câu hát căng buồm với gió khơi,
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.
Mặt trời đội biển nhô màu mới,
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.
Mặt trời xuống biển như hòn lửa.
Sóng đã cài then , đêm sập cửa .
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi ,
Câu hát căng buồm cùng gió khơi .
- Khổ cuối
- Khổ đầu
Mặt trời
Đoàn thuyền
Câu hát
Con người
xuống biển như hòn lửa
đội biển nhô màu mới
lại ra khơi
chạy đua cùng mặt trời
thổi căng cánh buồm
bài ca chiến thắng
trời mỗi ngày lại sáng
chinh phục cả thời gian, không gian
lạc quan, mê say
vui tươi, khoẻ khoắn chinh phục biển khơi, làm chủ cuộc đời.
Kết cấu đầu cuối tương ứng
Hình ảnh thơ
Khổ đầu
Khổ cuối
ý nghĩa
chạy đua cùng mặt trời
I. Đọc - hiểu chú thích:
1.Tác giả:
- Cù Huy Cận (1919-2005) quê Hà Tĩnh. Ông nổi tiếng trong phong trào "Thơ mới" và thơ ca hiện đại.
- Bài thơ được sáng tác năm 1958, nhân chuyến đi thực tế của tác giả về vùng biển Quảng Ninh.
II. Đọc - hiểu văn bản:
1. Cấu trúc văn bản:
2. Nội dung văn bản:
a. Cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá :
Không gian rộng lớn, khoáng đạt, khoẻ khoắn với vũ trụ bao la. Con thuyền được tiếp thêm sức mạnh để băng ra biển khơi với câu hát của người lao động.
b. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm :
Con thuyền đánh cá trở nên kì vĩ, khổng lồ sẵn sàng hoà nhập cùng kích thước rộng lớn của thiên nhiên. Những con người lao động vui tươi, khoẻ khoắn làm chủ biển khơi giàu có .
c. Cảnh đoàn thuyền trở về trong bình minh:
Không khí lao động hăng say, vui tươi, trẻ trung, phấn khởi, khoang đầy cá. Đoàn thuyền trở về trong niềm vui ngập tràn vang lên cùng câu hát.
3. ý nghĩa văn bản:
? Ghi nhớ: SGK - 142.
III. Luyện tập:
Ngữ văn
9
Đoàn thuyền đánh cá
Văn bản :
- Huy Cận -
2.Hoàn cảnh ra đời bài thơ :
?
?
?

Đoàn thuyền đánh cá
ra khơi
đánh cá
trở về
không gian
đoàn thuyền
con người
câu hát
các loài cá




ý nghĩa khái quát



Lập sơ đồ kiến thức cho bài học
Em hãy:
?
hành
trình
tranh
minh hoạ
Đoàn thuyền đánh cá
ra khơi
đánh cá
trở về
không gian
đoàn thuyền
con người
câu hát
các loài cá
hoàng hôn
lại ra khơi
tràn đầy hi vọng
thổi căng cánh buồm
dệt lưới
biển đêm đầy trăng sao
lái gió, lướt mây, chinh phục biển khơi
chinh phục thiên nhiên, gặt hái thành quả
bài ca lao động mê say
bình minh
chạy đua cùng mặt trời
chiến thắng, làm chủ thiên nhiên, cuộc đời.
toả sáng huy hoàng
bài ca chiến thắng
Bài thơ là khúc tráng ca ca ngợi người lao động, bộc lộ niềm vui, tự hào của nhà thơ trước đất nước và cuộc sống.
lung linh, diệu kì
Sơ đồ hóa hệ thống kiến thức bài thơ : đoàn thuyền đánh cá
I. Đọc - hiểu chú thích:
1.Tác giả:
- Cù Huy Cận (1919-2005) quê Hà Tĩnh. Ông nổi tiếng trong phong trào "Thơ mới" và thơ ca hiện đại.
- Bài thơ được sáng tác năm 1958, nhân chuyến đi thực tế của tác giả về vùng biển Quảng Ninh.
II. Đọc - hiểu văn bản:
1. Cấu trúc văn bản:
2. Nội dung văn bản:
a. Cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá :
Không gian rộng lớn, khoáng đạt, khoẻ khoắn với vũ trụ bao la. Con thuyền được tiếp thêm sức mạnh để băng ra biển khơi với câu hát của người lao động.
b. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm :
Con thuyền đánh cá trở nên kì vĩ, khổng lồ sẵn sàng hoà nhập cùng kích thước rộng lớn của thiên nhiên. Những con người lao động vui tươi, khoẻ khoắn làm chủ biển khơi giàu có .
c. Cảnh đoàn thuyền trở về trong bình minh:
Không khí lao động hăng say, vui tươi, trẻ trung, phấn khởi, khoang đầy cá. Đoàn thuyền trở về trong niềm vui ngập tràn vang lên cùng câu hát.
3. ý nghĩa văn bản:
? Ghi nhớ: SGK trang 142.
III. Luyện tập:
Ngữ văn
9
Đoàn thuyền đánh cá
Văn bản :
- Huy Cận -
2.Hoàn cảnh ra đời bài thơ :
Bài tập : Bài thơ giúp em cảm nhận như thế nào về hình ảnh con người lao động trong thời kì đổi mới?
* Hướng dẫn học ở nhà
Học thuộc lòng bài thơ và nội dung mục ghi nhớ - SGK trang 142.
Phát biểu cảm nghĩ của em về hình ảnh những con người lao động trong thời kì đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Tìm hiểu và so sánh phong cách thơ Huy Cận trước và sau cách mạng tháng Tám ?
Soạn bài " Bếp lửa", chú ý hoàn cảnh ra đời bài thơ và cảm xúc của nhân vật trữ tình.
Gợi ý : men theo dòng hồi tưởng của nnhân vật để khai thác cảm xúc chủ đạo.