Bài 11. Đoàn thuyền đánh cá

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ GIÁO
VÀ CÁC EM HỌC SINH
THÂN MẾN!
Giáo viên: Trần Thanh Kim Phong
Tổ :Xã Hội

I/ Tác giả, tác phẩm:
II/ Đọc và tìm hiểu chú thích:
III/ Tìm hiểu văn bản:
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)
2. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển:
a. Hình ảnh con thuyền:
- Đọc khổ thơ sau :
ThuyÒn ta l¸i giã víi buåm tr¨ng L­ít gi÷a m©y cao víi biÓn b»ng Ra ®Ëu dÆm xa dß bông biÓn Dµn ®an thÕ trËn l­íi v©y gi¨ng
Hình ảnh con thuyền được đặt trong mối quan hệ nào ?
Hình ảnh con thuyền du?c dặt trong mối quan hệ với: gió, buồm trăng, mây cao, biển bằng

1. Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi:
- Đọc khổ thơ sau :
ThuyÒn ta l¸i giã víi buåm tr¨ng L­ít gi÷a m©y cao víi biÓn b»ng Ra ®Ëu dÆm xa dß bông biÓn Dµn ®an thÕ trËn l­íi v©y gi¨ng

I/ Tác giả, tác phẩm:
II/ Đọc và tìm hiểu chú thích:
III/ Tìm hiểu văn bản:
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)
1. Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi:
2. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm:
a. Hình ảnh con thuyền:
Thuyền ta lái gió với buồm trăng Lướt giữa mây cao với biển bằng Ra đậu dặm xa dò bụng biển Dàn đan thế trận lưới vây giăng
Em có nhận xét về không gian trong khổ thơ ?

Trong khổ thơ này, tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật gì ?
=> Không gian trời biển rộng lớn, mênh mông.
- Sử dụng biện pháp phóng đại, nhân hóa và những liên tưởng độc đáo.

I/ Tác giả, tác phẩm:
II/ Đọc và tìm hiểu chú thích:
III/ Tìm hiểu văn bản:
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)
1. Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi:
2. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm:
a. Hình ảnh con thuyền:
- Đọc khổ thơ sau :
ThuyÒn ta l¸i giã víi buåm tr¨ng L­ít gi÷a m©y cao víi biÓn b»ng Ra ®Ëu dÆm xa dß bông biÓn Dµn ®an thÕ trËn l­íi v©y gi¨ng
Hình ảnh con thuyền được đặt trong mối quan hệ hài hòa với các hình tượng thiên nhiên ( gió, buồm, trằng, mây cao, biển bằng ) diễn tả cảnh con thuyền tung hoành giữa trời biển mênh mông và đang làm chủ cả biển khơi. Người lao động ra khơi là để “ dò bụng biển ”, để “ Dàn đan thế trận lưới vây giăng ” nhằm chinh phục biển khơi. Qua đó ta thấy, con thuyền vốn nhỏ bé trước biển cả bao la, nhưng qua cái nhìn của nhà thơ chợt trở nên lớn lao, kì vĩ.

- Con thuyền vốn nhỏ bé trước biển cả bao la, chợt trở nên lớn lao, kì vĩ.

I/ Tác giả, tác phẩm:
II/ Đọc và tìm hiểu chú thích:
III/ Tìm hiểu văn bản:
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)
1. Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi:
2. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm:
a. Hình ảnh con thuyền:
- Qua những câu thơ sau:
Cá thu biển đông như đoàn thoi Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng
Cá nhụ cá chim cùng cá đé Cá song lấp lánh đuốc đen hồng Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe.
Vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng đông
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi

b. Hình ảnh biển cả:
Cảnh biển trong thơ Huy Cận hiện lên như thế nào ?
- Cảnh biển trong thơ Huy Cận đẹp lộng lẫy với hình ảnh đàn cá.
- Con thuyền vốn nhỏ bé trước biển cả bao la, qua cái nhìn của nhà thơ chợt trở nên lớn lao, kì vĩ.

I/ Tác giả, tác phẩm:
II/ Đọc và tìm hiểu chú thích:
III/ Tìm hiểu văn bản:
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)
1. Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi:
2. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm:
a. Hình ảnh con thuyền:
Cá thu biển đông như đoàn thoi Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng
Cá nhụ cá chim cùng cá đé Cá song lấp lánh đuốc đen hồng Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe.
Đó là những vẻ đẹp bình dị của hiện thực nhưng qua trí tưởng tượng lãng mạng của nhà thơ, đã trở nên hết sức lung linh và huyền ảo.
Từ đó chúng ta thấy : Biển đẹp lộng lẫy, bao dung và rất giàu có.
- Có khi đàn cá được diễn tả trong ánh trăng sao :
- Có khi trong ánh nắng bình minh :
Vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng đông
…
Mắt cá huy hoang muôn dăm phơi
b. Hình ảnh biển cả:
Biển đẹp lộng lẫy, bao dung và giàu có.

I/ Tác giả, tác phẩm:
II/ Đọc và tìm hiểu chú thích:
III/ Tìm hiểu văn bản:
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)
1. Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi:
2. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm:
a. Hình ảnh con thuyền:
Niềm vui phơi phới, khoẻ khoắn của người lao động được thể hiện qua những câu thơ nào ?
b. Hình ảnh biển cả:
Biển đẹp lộng lẫy, bao dung và giàu có.
c. Hình ảnh người dân chài và công việc đánh cá trên biển đêm:
Ta hát bài ca gọi cá vào
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao
Vậy, em có nhận xét gì về thái độ lao động của con người ở đây ?
- Công việc lao động của người đánh cá vốn rất nặng nhọc đã trở thành bài ca đầy niềm vui, nhịp nhàng cùng thiên nhiên.

I/ Tác giả, tác phẩm:
II/ Đọc và tìm hiểu chú thích:
III/ Tìm hiểu văn bản:
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)
1. Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi:
2. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm:
a. Hình ảnh con thuyền:
b. Hình ảnh biển cả:
c. Hình ảnh người dân chài và công việc đánh cá trên biển đêm:
Cảnh kéo lưới diễn ra như thế nào ?
Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng
- Cảnh kéo lưới diễn ra trong nhịp điệu hối thúc của đêm tàn :
=> Tiếng thở của biển đêm là ánh sao lùa sóng nước, hòa với tiếng gõ thuyền trong nhịp điệu của trăng, cảnh kéo lưới diễn ra trong nhịp điệu hối thúc của đêm tàn… Tất cả làm nên một cuộc hòa nhịp diệu kì giữa con người lao động với thiên nhiên vũ trụ.
- Say sưa, hào hứng muốn hòa hợp và chinh phục thiên nhiên bằng công việc lao động của mình.
III/ Tìm hiểu văn bản:
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)
1. Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi:
2. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm:
a. Hình ảnh con thuyền:
b. Hình ảnh biển cả:
c. Hình ảnh người dân chài và công việc đánh cá trên biển đêm:
- Say sưa, hào hứng muốn hòa hợp và chinh phục thiên nhiên bằng công việc lao động của mình.
3. Cảnh đoàn thuyền trở về lúc bình minh:
Câu hát căng buồm với gió khơi
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm khơi.
Em có nhận xét gì về khổ thơ cuối ?
Khổ thơ cuối hô ứng với khổ thơ đầu. Đối xứng với cảnh “ Mặt trời xuống biển như hòn lửa ” là cảnh
“ Mặt trời đội biển nhô màu mới ” biểu hiện nhịp tuần hoàn của vũ trụ.

III/ Tìm hiểu văn bản:
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)
1. Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi:
2. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm:
a. Hình ảnh con thuyền:
b. Hình ảnh biển cả:
c. Hình ảnh người dân chài và công việc đánh cá trên biển đêm:
3. Cảnh đoàn thuyền trở về lúc bình minh:
Câu hát căng buồm với gió khơi
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm khơi.
Từ “ hát ” được nhắc lại nhiều lần trong bài thơ tạo âm hưởng gì ?
Khổ thơ cuối lặp lại dòng thơ “ Câu hát căng buồm cùng gió khơi ” chỉ đổi chữ “ cùng ” thành chữ “ với ”. Tiếng hát của người dân chài xuất hiện trong toàn bài thơ : từ lúc ra khơi, trong khi đánh cá cho đến lúc trở về.
Chữ “ hat ” xuất hiện bốn lần trong bài thơ đem lại âm điệu tươi vui, khỏe khoắn của một khúc ca lao động đầy hào hứng, say mê..
Câu hát căng buồm với gió khơi
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm khơi.

III/ Tìm hiểu văn bản:
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)
1. Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi:
2. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm:
a. Hình ảnh con thuyền:
b. Hình ảnh biển cả:
c. Hình ảnh người dân chài và công việc đánh cá trên biển đêm:
3. Cảnh đoàn thuyền trở về lúc bình minh:
Góp phần làm nên âm hưởng ấy còn nhờ các yếu tố vần, nhịp… Các câu thơ trong toàn bài nói chung được ngắt nhịp theo nhịp 4/3 cổ điển, có những câu phá cách ngắt nhịp 2/5 ( Hát rằng : cá bạc biển Đông lặng; Đêm thở : sao lùa nước Hạ Long; Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng ) tạo âm hưởng vừa sang trọng, vừa chắc khỏe.
Đặc biệt là cách gieo vần có nhiều biến hóa rất linh hoạt:


III/ Tìm hiểu văn bản:
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)
1. Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi:
2. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm:
a. Hình ảnh con thuyền:
b. Hình ảnh biển cả:
c. Hình ảnh người dân chài và công việc đánh cá trên biển đêm:
3. Cảnh đoàn thuyền trở về lúc bình minh:
- Khổ thơ thứ nhất, thứ sáu gieo vần liền, một cặp vần trắc và nối tiếp một cặp vần liền.
Mặt trời xuống biển như hòn lửa.
Sóng đã cài then đêm sập cửa.
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi.
Câu hát căng buồm cùng gió khơi
Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng,
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng.
Vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng đông,
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.

III/ Tìm hiểu văn bản:
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)
1. Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi:
2. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm:
a. Hình ảnh con thuyền:
b. Hình ảnh biển cả:
c. Hình ảnh người dân chài và công việc đánh cá trên biển đêm:
3. Cảnh đoàn thuyền trở về lúc bình minh:
- Khổ thơ thứ hai, thứ tư gieo vần cách, hai vần trắc xem giữa hai vần bằng:
Hát rằng : cá bạc biển Đông lặng,
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.
Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi !
Cá nhụ, cá chim cùng cá đé,
Cá song lấp lánh đuốc đen hông,
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe.
Đêm thở : sao lùa nước Hạ Long.

III/ Tìm hiểu văn bản:
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)
1. Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi:
2. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm:
a. Hình ảnh con thuyền:
b. Hình ảnh biển cả:
c. Hình ảnh người dân chài và công việc đánh cá trên biển đêm:
3. Cảnh đoàn thuyền trở về lúc bình minh:
- Khổ thơ thứ ba, thứ năm gieo vần theo cách hiệp vần của thơ Đường ( 3 vần bằng ).
Thuyền ta lái gió với buồm trăng,
Lướt giữa mây cao với biển bằng,
Ra đậu dặm xa dò bụng biển,
Dàn đan thế trận lưới vây giăng.
Ta hát bài ca gọi cá vào,
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao.
Biển cho ta cá như lòng mẹ
Nuôi lớn đời ta tự thuể nào.

III/ Tìm hiểu văn bản:
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)
1. Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi:
2. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm:
a. Hình ảnh con thuyền:
b. Hình ảnh biển cả:
c. Hình ảnh người dân chài và công việc đánh cá trên biển đêm:
3. Cảnh đoàn thuyền trở về lúc bình minh:
- Khổ thơ cuối gieo cả bốn câu cùng một vần, ba vần bằng một vần trắc
Câu hát căng buồm với gió khơi,
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời,
Mặt trời đội biển nhô màu mới,
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.
=> Cách gieo vần linh hoạt như thế tạo nên âm điệu sôi nổi, phơi phới. Các vần trắc tạo sức dội chắc khỏe. Các vần bằng tạo sự bay bổng, vang xa.

III/ Tìm hiểu văn bản:
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)
1. Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi:
2. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm:
a. Hình ảnh con thuyền:
b. Hình ảnh biển cả:
c. Hình ảnh người dân chài và công việc đánh cá trên biển đêm:
3. Cảnh đoàn thuyền trở về lúc bình minh:
Câu hát căng buồm với gió khơi
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm khơi.
Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì để miêu tả ? Tác dụng ?
Sử dụng biện pháp nhân hóa, hoán dụ và cách nói khoa trương.
=> Cảnh tượng thiên nhiên kì vĩ con người chạy đua cùng với thời gian.

III/ Tìm hiểu văn bản:
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)
1. Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi:
2. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm:
a. Hình ảnh con thuyền:
b. Hình ảnh biển cả:
c. Hình ảnh người dân chài và công việc đánh cá trên biển đêm:
3. Cảnh đoàn thuyền trở về lúc bình minh:
Qua phân tích, em hãy nêu cảm nhận của mình về cảnh đoàn thuyền trở về ?
Đoàn thuyền trở về trong khung cảnh một ngày mới bắt đầu, con người chạy đua với thời gian, tranh thủ thời gian để lao động và đã thu được thành quả to lớn.
- Thời điểm: lúc rạng đông.
- Thu được thành quả to lớn, đánh bắt được nhiều cá.

III/ Tìm hiểu văn bản:
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)
IV/ Giá trị nghệ thuật và ý nghĩa văn bản:
Qua việc tìm hiểu, em hãy chỉ ra những nét đặc sắc về nghệ thuật trong văn bản ?
- Sử dụng bút pháp lãng mạn với các biện pháp nghệ thuật đối lập, so sánh, nhân hóa, phóng đại:
1. Nghệ thuật:
+ Khắc họa những hình ảnh đẹp về mặt trời lúc hoàng hôn, khi bình minh, hình ảnh biển cả và bầu trời trong đêm, hình ảnh ngư dân và đoàn thuyền đánh cá.
+ Miêu tả sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người.
- Sử dụng ngôn ngữ thơ giàu hình ảnh, nhạc điệu, gợi liên tưởng..
Sử dụng bút pháp lãng mạn với các biện pháp nghệ thuật đối lập, so sánh, nhân hóa, phóng đại:
- Sử dụng ngôn ngữ thơ giàu hình ảnh, nhạc điệu, gợi liên tưởng.
2. Ý nghĩa:

III/ Tìm hiểu văn bản:
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)
IV/ Giá trị nghệ thuật và ý nghĩa văn bản:
1. Nghệ thuật:
- Sử dụng bút pháp lãng mạn với các biện pháp nghệ thuật đói lập, so
sánh, nhân háo, phóng đại:
- Sử dụng ngôn ngữ thơ giàu hình ảnh, nhạc điệu, gợi liên tưởng.
2. Ý nghĩa:
Em hãy nêu ý nghĩa của văn bản ?
- Bài thơ thể hiện nguồn cảm hứng lãng mạn ngợi ca biển cả lớn lao, giàu đẹp, ngợi ca nhiệt tình lao động vì sự giàu đẹp của đất nước của những người lao động mới.
- Bài thơ thể hiện nguồn cảm hứng lãng mạn ngợi ca biển cả lớn lao, giàu đẹp, ngợi ca nhiệt tình lao động vì sự giàu đẹp của đất nước của những người lao động mới.
* Ghi nhớ : ( SGK )
V/ Luyện tập:
Bài tập 1: Viết một đoạn văn phân tích khổ thơ đầu hoặc khổ thơ cuối của bài thơ.
Bài tập 1: Học thuộc lòng các khổ thơ 3,4,5.
Đoàn thuyền đánh cá
Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi
Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm
Cảnh đoàn thuyền trở về lúc bình minh
Hình ảnh con thuyền.
Hình ảnh biển cả.
Hình ảnh người dân chài và công việc đánh cá trên biển đêm.
- Thời gian : lúc rạng đông.
- Thu được thành quả to lớn, đánh bắt được nhiều cá.
- Thời gian: lúc ngày tàn, đêm đến.
Không gian : Biển cả lúc đêm xuống.
Đoàn ngư dân ra khơi sôi nổi, khí thế, mông đánh bắt nhiều cá
- Con thuyền vốn nhỏ bé trước biển cả bao la, chợt trở nên lớn lao, kì vĩ.
Biển đẹp lộng lẫy, bao dung và giàu có.
- Say sưa, hào hứng muốn hòa hợp và chinh phục thiên nhiên bằng công việc lao động của mình.
Nghệ thuật: Sử dụng bút pháp lãng mạn với các biện pháp nghệ thuật đối lập, so sánh, nhân hóa, phóng đại. Sử dụng ngôn ngữ thơ giàu hình ảnh, nhạc điệu, gợi liên tưởng.
Ý nghĩa: Bài thơ thể hiện nguồn cảm hứng lãng mạn ngợi ca biển cả lớn lao, giàu đẹp, ngợi ca nhiệt tình lao động vì sự giàu đẹp của đất nước của những người lao động mới.
Ghi nhớ
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
1. Bài vừa học: Cần nắm:
- Tác giả, tác phẩm. Học thuộc lòng văn bản.
- Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi.
- Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm..
- Cảnh đoàn thuyền trở về lúc bình minh
- Giá trị nghệ thuật và ý nghĩa văn bản
- Ghi nhớ và làm bài tập 1 SGK
21
2. Bài sắp học: Tổng kết về từ vụng tt.
- Ôn lại khái niệm từ tượng thanh, từ tượng hình.
- Tìm tên loài vật là từ tượng thanh.
- Ôn lại khái niệm : so sánh, ẩn dụ, nhân hóa, hoán dụ, nói
quá, nói giảm nói tránh, điệp ngữ, chơi chữ.
Tiết 52: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (tt)