Bài 11. Đoàn thuyền đánh cá

Tiết 52:
Đoàn thuyền đánh cá
Huy Cận
Huy Cận(1919-2005)

- Cù Huy Cận (1919–2005)
quê: Vụ Quang- Hà Tĩnh.
Ông từng làm thứ trưởng bộ văn hoá.





- Huy Cận được trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 1996.

- Ông nổi tiếng trong phong trào Thơ mới, là nhà thơ tiêu biểu của nền thơ hiện đại Việt Nam
* Sự nghiệp văn học :
A. Trước Cách mạng:
- Ông là nhà thơ nổi tiếng trong
phong trào Thơ Mới với hồn thơ
"ảo não" và nỗi "sầu vạn cổ".
- Tập thơ đầu tay "Lửa thiêng":
50 bài thơ có 49 chữ "buồn" và
33 chữ "sầu".
- Cảm hứng về vũ trụ: con người
cô đơn, nhỏ bé, lạc lõng

B. Sau Cách mạng tháng Tám:
- Ông là gương mặt tiêu biểu của thơ ca Việt Nam hiện đại với sự khởi sắc của hồn thơ vui tươi, khoẻ khoắn, tin yêu.
- Huy Cận có những mùa thơ rực rỡ với niềm vui trước cuộc sống mới: Trời mỗi ngày lại sáng, đất nở hoa, bài thơ cuộc đời, ngôi nhà giữa nắng, ta về với biển...
- Cảm hứng về vũ trụ: con người với tư thế làm chủ.

- Sáng tác của ông chia làm 2 mảng:
"Đoàn thuyền đánh cá" là bài thơ tiêu biểu cho phong cách thơ Huy Cận sau Cách mạng tháng Tám.
Bài thơ được viết trong dịp Huy Cận đi thực tế dài ngày ở vùng mỏ Quảng Ninh năm 1958, in trong tập "Trời mỗi ngày lại sáng".
 
Hoàn cảnh sáng tác:
“Bài thơ đoàn thuyền đánh cá” nằm trong cảm hứng chung của thơ tôi trong những năm xây dựng chủ nghĩa xã hội. Tôi viết bài thơ tương đối nhanh, chỉ vài giờ của một buổi chiều trên vùng biển Hạ Long. Bài thơ được viết liền mạch, ít phải sửa chữa. Tôi nghĩ rằng đó cũng không phải là chuyện ngẫu nhiên mà thực sự là cảm hứng đã được tích tụ trên một đề tài quen thuộc của tôi và được viết ra trong không khí rất vui của những năm đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Theo Huy Cận- trích trong “Nhà văn nói về tác phẩm”
Mặt trời xuống biển như hòn lửa.
 Sóng đã cài then, đêm sập cửa.
 Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
 Câu hát căng buồm cùng gió khơi.

Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
 Cá thu biển Đông như đoàn thoi
 Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.
 Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!

Thuyền ta lái gió với buồm trăng
 Lướt giữa mây cao với biển bằng,
 Ra đậu dặm xa dò bụng biển,
 Dàn đan thế trận lưới vây giăng.

Cá nhụ cá chim cùng cá đé,
 Cá song lấp lánh đuốc đen hồng,
 Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé,
 Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long.
 
Ta hát bài ca gọi cá vào,
 Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao,
 Biển cho ta cá như lòng mẹ,
 Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.
 
Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng,
 Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng.
 Vẩy bạc đuôi vàng loé rạng đông,
 Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.
 
Câu hát căng buồm với gió khơi,
 Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.
 Mặt trời đội biển nhô màu mới,
 Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.

Cá bạc
Cá song
Cá đé
Cá chim
Cá nhụ
Cá thu
Loài cá cùng họ với cá thu, thân và má có vẩy nhỏ, màu trắng nhạt.
Loài cá biển sống ở tầng mặt nước, thân dẹt hình thoi.
Loài cá mình dẹt, vẩy lớn.
Còn gọi là cá bẹ, cùng họ với cá chích nhưng lớn hơn.
Thân dài, hơi dẹt.
Sống ở gần bờ, thân dày và dài, có nhiều vạch dọc thân hoặc các chấm tròn màu đen và hồng
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1
Câu hỏi:
1. Em cho biết đại ý của bài thơ?
2. Văn bản này sử dụng phương thức biểu đạt nào?
3. Nhân vật trữ tình trong bài thơ này là ai?
4. Bài thơ chia làm mấy phần, chỉ ra giới hạn và nêu nội dung của từng phần?
- Đại ý: Bài thơ miêu tả một chuyến ra khơi đánh cá của người dân chài vùng biển Quảng Ninh trong âm hưởng tiếng hát lạc quan của người lao động.
- Phương thức biểu đạt: Miêu tả, biểu cảm
- Nhân vật trữ tình: Ta đồng thời là tác giả (Tác giả hoá thân vào người lao động đánh cá để cảm nhận cuộc sống trên biển)
- Bố cục: 3 phần:
+ Phần 1: Hai khổ đầu:
Cảnh đoàn thuyền ra khơi
và tâm trạng náo nức của
con người.
+ Phần 2: Bốn khổ tiếp:
Cảnh hoạt động của đoàn
thuyền đánh cá giữa khung
cảnh biển trời ban đêm.
+ Phần 3: Khổ cuối:
Cảnh đoàn thuyền đánh
cá trở về.
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
1. Mở đầu bài thơ tác tả cảnh gì? Cảnh đó được miêu tả như thế nào?
2. Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì để miêu tả? Tác dụng của biện pháp nghệ thuật đó?
3. Qua 2 câu thơ, em hình dung cảnh tượng thiên nhiên ở đây như thế nào?
- So sánh độc đáo->gợi cảnh hoàng hôn trên biển đẹp kì vĩ, rực rỡ, tráng lệ.
- Nhân hoá, liên tưởng thú vị->Vũ trụ như một ngôi nhà lớn đang đi vào thời khắc nghỉ ngơi.
“Sóng đã cài then đêm sập cửa”
“Mặt trời xuống biển như hòn lửa”
“Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then đêm sập cửa”
* Thiên nhiên
* Cảnh đoàn thuyền ra khơi
‘‘Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi”
- Từ “lại”: Công việc đánh cá diễn
ra thường xuyên, lặp đi lặp lại, thành nền nếp.
-> Không khí lao động khẩn trương diễn ra cả ngày lẫn đêm.
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3:

Câu hỏi:
1. Em có nhận xét gì về nghệ thuật được sử dụng trong câu thơ 4?
2. Câu thơ thứ 4 phản ánh tâm trạng của con người khi ra khơi như thế nào?
3. Em có nhận xét gì về hoạt động của thiên nhiên và con người qua khổ thơ thứ nhất?
* Đoàn thuyền ra khơi
‘‘Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi”
Từ “lại”: Công việc đánh cá diễn ra thường xuyên, thành nền nếp.
-> Không khí lao động khẩn trương diễn ra cả ngày lẫn đêm.
“Câu hát căng buồm với gió khơi”
-> Niềm vui,sự phấn chấn, tinh thần hăng say của những con người đi lao động chinh phục thiên nhiên.
> Sự đối lập về hoạt động của thiên
nhiên với hoạt động của con người làm nổi bật tư thế lao động của con người trước biển cả.
Sự vận động của vũ trụ, biển cả đang dần khép lại, chuyển sang trạng thái nghỉ ngơi
Con người bắt đầu ra khơi, bắt đầu một ngày lao động mới.
Ẩn dụ tuyệt đẹp
Khổ thơ 2:

Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
 Cá thu biển Đông như đoàn thoi
 Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.
 Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4:
Câu hỏi:
1. Chỉ ra biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong khổ thơ thứ 2? Tác dụng của biện pháp nghệ thuật đó?
2. Đoàn thuyền ra khơi đánh cá với không khí như thế nào?
‘‘Hát rằng: Cá bạc biển Đông lặng
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
‘‘Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng”
- Liệt kê, so sánh,nhân hoá -> sự phong phú của các loài cá,vẻ đẹp kì diệu và sự giàu có của biển khơi.
“Đến dệt lưới ta đoàn cá ơi”
- Nhân hoá: lời mời gọi các loài cá-> ước mơ đánh bắt được nhiều hải sản.Thể hiện khát khao chinh phục thiên nhiên.


=> Phép so sánh, nhân hoá, ẩn dụ-> miêu tả chân thực cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá. Đồng thời làm nổi bật khí thế, quyết tâm, tinh thần lao động hăng say của những con người làm chủ thiên nhiên, làm chủ cuộc đời.
Đoàn thuyền ra khơi
Thiên nhiên
Con người
Nghỉ ngơi
Bắt đầu một ngày lao động mới
Đoàn thuyền đánh cá
Tiết 52
Bài tập về nhà: Viết đoạn văn trình bày cảm nhận của em về khổ thơ đầu của bài “Đoàn thuyền đánh cá”.