Bài 11. Độ cao của âm

MÔN VẬT LÍ LỚP 7A2
TRƯỜNG TH&THCS CHIỀNG KHOANG
Giáo viên: Quàng Văn Xuân
NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ
Vậy các em hãy cho biết dự đoán của mình đoạn nhạc nào phát ra âm cao (âm bổng) và đoạn nhạc nào phát ra âm thấp (âm trầm) ?
Các em hãy lắng nghe hai bạn chơi cùng một đoạn nhạc sau.
Thí nghiệm 1:
Treo 2 con lắc có chiều dài 40cm và 20cm , kéo chúng lệch khỏi vị trí đứng yên ban đầu rồi thả cho chúng dao động như hình 11.1.
*Các bước làm thí nghiệm để đếm số dao động của từng con lắc trong 10 giây:
- Bước 1: Quan sát và cho biết con lắc nào dao động nhanh hơn.
Bước 2: Đếm số dao động của con lắc a, b trong 10 giây.
Bước 3 : Tính số dao động của từng con lắc trong 1 giây.
Bước 4: Ghi kết quả vừa thí nghiệm vào bảng ở câu C1/ SGK.
1
2
1
2
Một dao động.
Một dao động.
Đồng hồ đếm ngược 10 giây
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Thí nghiệm 2 :
Cố định một đầu hai thước thép có chiều dài khác nhau (30cm và 20cm) trên mặt hộp gỗ ( H.11.2). Lần lượt bật nhẹ đầu tự do của hai thước cho chúng dao động.
Quan sát dao động và lắng nghe âm phát ra rồi trả lời câu C3/SGK.
*Các bước làm thí nghiệm để so sánh sự dao động ở hai đầu thước.
Bước 1:Bật nhẹ đầu tự do của phần thước ngắn (20cm) và quan sát dao động của đầu thước, lắng nghe âm phát ra.
Bước 2:Bật nhẹ đầu tự do của phần thước dài (30cm) và quan sát dao động của đầu thước , lắng nghe âm phát ra.
Bước 3:So sánh sự dao động ở hai đầu thước.
*C3: Chọn từ thích hợp điền vào chỗ trống trong các câu sau:
Phần tự do của thước dài dao động…………, âm phát ra….....
Phần tự do của thước ngắn dao động ………..., âm phát ra….

chậm
nhanh
cao
thấp
cao
nhanh
thấp
chậm
Thí nghiệm 3:
Một đĩa nhựa được đục lỗ cách đều nhau và được gắn vào trục của động cơ chạy bằng pin (H.11.3) . Chạm góc miếng bìa vào một hàng lỗ nhất định trên đĩa đang quay (H.11.4) trong 2 trường hợp:
Đĩa quay chậm.
Đĩa quay nhanh.
*C4: Hãy lắng nghe âm phát ra và điền từ thích hợp trong khung vào chỗ trống:
Khi đĩa quay chậm , góc miếng bìa dao động ………, âm phát ra …………
Khi đã quay nhanh , góc miếng bìa dao động ………., âm phát ra………….
*Kết luận:
Từ kết quả thí nghiệm 1,2,3 hãy viết đầy đủ câu kết luận sau:
Dao động càng ………………., tần số dao động càng……………..âm phát ra càng …………..
nhanh
(chậm)
(thấp)
lớn
(nhỏ)
cao
chậm
thấp
nhanh
cao
Số dao động trong 1 giây gọi là tần số
Đơn vị tần số là héc (Hz)
Vậy các em hãy cho biết đoạn nhạc nào phát ra âm cao (âm bổng) và đoạn nhạc nào phát ra âm thấp (âm trầm) ?
Các em hãy lắng nghe hai bạn chơi cùng một đoạn nhạc sau.
C5: Một vật dao động phát ra âm có tần số 50Hz và một vật khác dao động phát ra âm có tần số 70Hz. Vật nào dao động nhanh hơn? Vật nào phát ra âm thấp hơn?
Vật có tần số dao động 70Hz dao động nhanh hơn.
Vật có tần số dao động 50Hz phát ra âm thấp hơn.
BÀI TẬP VẬN DỤNG, CỦNG CỐ
50Hz
70Hz
C6: Hãy tìm hiểu xem khi vặn cho dây đàn căng nhiều, âm thanh sẽ phát ra cao, thấp như thế nào? Và tần số lớn nhỏ ra sao?
Trả lời:
Khi dây đàn căng nhiều thì âm phát ra cao => tần số dao động lớn.
Khi dây đàn căng ít thì âm phát ra thấp
=> tần số dao động nhỏ.
C7. Cho đĩa trong thí nghiệm ở hình 11.3 quay, em hãy lần lượt chạm góc miếng bìa vào một hàng lỗ ở gần vành đĩa và vào một hàng lỗ ở gần tâm đĩa. Trong trường hợp nào âm phát ra cao hơn?

Trả lời :
Âm phát ra cao hơn khi chạm góc miếng bìa vào hàng lỗ ở gần vành đĩa, vì có nhiều lỗ chuyển động nhanh va chạm vào vật
* Thông thường tai người có thể nghe được những âm có tần số trong khoảng từ 20Hz đến 20000Hz
* Những âm có tần số dưới 20Hz gọi là hạ âm. Những âm có tần số lớn hơn 20000Hz gọi là siêu âm
* Chó và một số động vật khác có thể nghe được những âm dưới 20Hz, hay cao hơn 20000Hz
BẠN BIẾT CHƯA?

Tại sao trong thí nghiệm 1, ta không nghe âm phát ra của con lắc?
Vì tần số dao động của con lắc
nhỏ hơn 20Hz nên tai ta
không nghe được
- Trước cơn bão thường có hạ âm, hạ âm làm con người khó chịu,chóng mặt, buồn nôn. Một số sinh vật nhạy cảm với hạ âm nên có biểu hiện khác thường. Vì vậy người xưa dựa vào dấu hiệu này để biết trước các cơn bão.
BẠN BIẾT CHƯA?
- Dơi phát ra siêu âm để săn muỗi, muỗi rất sợ siêu âm do dơi phát ra. Vì vậy có thể chế tạo máy phát siêu âm bắt trước tần số siêu âm của dơi để đuổi muỗi.
BẠN BIẾT CHƯA?
Hướng dẫn về nhà
I. BÀI TẬP VỀ NHÀ:
Học thuộc phần ghi nhớ.
Làm bài tập 11.1 đến 11.5 /SBT.
II. CHUẨN BỊ BÀI MỚI:
Nghiên cứu bài: Độ to của âm,tìm hiểu:
Khái niệm biên độ dao động.
Mối liên hệ giữa biên độ dao động và độ to của âm.
Kẽ sẵn bảng 1 SGK trang 34 vào vở.
Khi bay, nhiều con vật vỗ cách phát ra âm (vd: ruồi, muỗi, bọ cánh cứng…). Con muỗi phát ra âm cao hơn con ong đất. Trong hai con côn trùng này con nào vỗ cánh (dao động cánh) nhiều hơn ?
CÂU HỎI, BÀI TẬP CỦNG CỐ
Trong ngôn ngữ đời sống , giọng nói của người được mô tả bằng nhiều tính từ .Với trường hợp sau đây hãy nhận định về độ cao của âm tương ứng.
Ồ ề
Ấm
Lanh lảnh
The thé
: thấp
: thấp
: cao
: rất cao