Bài 11. Độ cao của âm

Kiểm tra bài cũ
1- Vật phát ra âm gọi là nguồn âm.
2- Khi phát ra âm các vật đều dao động.
+ Khi gảy đàn dây đàn dao động phát ra âm.
+ Khi thổi sáo: Cột không khí trong ống sáo dao động phát ra âm.
2
1- Nguồn âm là gì ? Ví dụ.
2- Các nguồn âm có chung đặc điểm gì?
Hãy chỉ ra bộ phận dao động phát ra âm khi gảy dây đàn ghi ta, khi thổi sáo?
Vậy các em hãy cho biết đoạn nhạc nào phát ra âm cao (âm bổng) và đoạn nhạc nào phát ra âm thấp (âm trầm) ?
Các em hãy lắng nghe giọng hát của ca sĩ Trần Hiếu và giọng hát của ca sĩ Trọng Tấn
Thí nghiệm 1:
C1: Hãy quan sát và đếm số dao động của từng con lắc trong 10giây và ghi kết quả vào bảng ?
Treo hai con lắc có chiều dài 40cm và 20 cm, kéo chúng lệch khỏi vị trí đứng yên ban đầu rồi thả cho chúng dao động (H11.1)
* Cách thực hiện TN:(Nhóm trưởng phân công các bạn )
HS1: Kéo con lắc thứ nhất ra khỏi vị trí cân bằng,rồi thả cho nó dao động.
HS2: Đếm số dao động trong 10 giây.
HS3: Bấm đồng hồ trong 10 giây .
Quá trình trên được thực hiện lại với con lắc thứ 2. Chú ý khi kéo con lắc thứ 2 lệch khỏi vị trí ban đầu thì góc lệch của nó bằng với góc lệch của con lắc thức nhất.
HS4 : Ghi lại kết quả vào bảng 1 trong phiếu học tập.
1
2
Một dao động.
a
b
10s
C2: Từ bảng trên hãy cho biết con lắc nào có tần số dao động lớn hơn?
Con lắc b có tần số dao động lớn hơn.
Thí nghiệm 2: Cố định một đầu hai thước thép có chiều dài khác nhau (10cm và 5cm) trên mặt hộp gỗ ( hình bên). Lần lượt bật nhẹ đầu tự do của hai thước cho chúng dao động.
Quan sát dao động và lắng nghe âm phát ra rồi trả lời câu C3.

Quan sát dao động của từng thanh thép và lắng nghe âm phát từ đó rút ra nhận xét độ cao của âm liên quan đến dao động như thế nào?
Thí nghiệm 2:
C3: Chọn từ thích hợp điền vào chỗ trống:
*cao * nhanh
*thấp * chậm
Phần tự do của thước dài dao động …………, phát ra âm………….
chậm
thấp
Phần tự do của thước ngắn dao động ……… , phát ra âm………
nhanh
cao
Thí nghiệm 3: Một đĩa nhựa được đục lỗ cách đều nhau và được gắn vào trục một động cơ quay bằng pin ( hình 11.3). Chạm góc miếng bìa vào 1 hàng lỗ nhất định trên đĩa quay (hình 11.4) trong hai trường hợp.
Đĩa quay nhanh.
Đĩa quay chậm.
- Chú ý: Chạm nhẹ góc miếng bìa vào một hàng lỗ nhất định khi đĩa quay trong hai trường hợp:
a) Đĩa quay nhanh.
b) Đĩa quay chậm.
Lắng Nghe âm do
miếng bìa phát ra rồi
nhận xét mối liên hệ
giữa độ cao của âm với
dao động của miếng bìa.

Điền nhận xét vào C4
K
Thí nghiệm 3:
C4: Hãy điền từ thích hợp trong khung vào chỗ trống:
Khi đĩa quay chậm, góc miếng bìa dao động…………, phát ra âm………….
Khi đĩa quay nhanh,góc miếng bìa dao động................, âm phát ra..................
chậm
thấp
nhanh
cao
cao
thấp
nhanh
chậm
Vận dụng
C5: Một vật dao động phát ra âm có tần số 50Hz và một vật khác dao động phát ra âm có tần số 70Hz. Vật nào dao động nhanh hơn? Vật nào phát ra âm thấp hơn?
Vật có tần số dao động 70Hz dao động nhanh hơn.
Vật có tần số dao động 50Hz phát ra âm thấp hơn.
Vận dụng
C6: Hãy tìm hiểu xem khi vặn cho dây đàn căng nhiều, âm thanh sẽ phát ra cao, thấp như thế nào? Và tần số lớn nhỏ ra sao?
Khi dây đàn căng nhiều thì âm phát ra cao, thì tần số dao động lớn.
khi dây đàn căng ít thì âm phát ra thấp thì tần số nhỏ.
Vận dụng
C7: Trong thí nghiệm ở hình 11.3 quay, em hãy lần lượt chạm góc miếng bìa vào một hàng lỗ ở gần vành đĩa và vào một hàng lỗ ở gần tâm đĩa. Trong trường hợp nào âm phát ra cao hơn?
Trường hợp chạm góc miếng bìa vào hàng lỗ ở gần vành đĩa thì âm phát ra cao hơn. Vì số lỗ trên hàng ở gần vành đĩa nhiều hơn số lỗ trên hàng gần tâm đĩa. Do đó miếng bìa dao động nhanh hơn khi va chạm vào lỗ gần vành đĩa và phát ra âm cao hơn so với khi chạm vào hàng lỗ gần tâm đĩa
*Có thỂ em chưa biẾt?
Thông thường, tai người có thể nghe được âm có tần số trong khoảng từ 20Hz đến 20000Hz.
Những âm có tần số dưới 20Hz gọi là hạ âm.
Những âm có tần số lớn hơn 20000Hz gọi là siêu âm.
Chó và 1 số động vật khác có thể nghe được những âm cao hơn hoặc thấp hơn 20000 Hz.
Trước cơn bão thường có hạ âm, hạ âm làm con người khó chịu, cảm giác buồn nôn, chóng mặt, một số sinh vật nhạy cảm với hạ âm nên có biểu hiện khác thường. Vì vậy người xưa dựa vào dấu hiệu này để nhận biết các cơn bão.
Dơi phát siêu âm để săn tìm muỗi. Vì vậy, có thể chế tạo máy phát siêu âm bắt chước tần số siêu âm của dơi để đuổi muỗi.
Khi bay, nhiều con vật vỗ cách phát ra âm (vd: muỗi, bọ cánh cứng, chim…). Con muỗi phát ra âm cao hơn con chim bồ câu. Trong hai con này, con nào vỗ cánh (dao động cánh) nhiều hơn ?
1. Số dao động trong một giây gọi là ……..... Đơn vị tần số là …….. (Hz).
2. Tai người bình thường có thể nghe được những âm có tần số từ ……… đến ………………
3 Âm càng bổng thì có tần số dao động càng …………
4. Âm càng trầm thì có tần số dao động càng ………
THẬT NHANH ,THẬT NHANH THẬT NHANH…!
tần số
héc
20 Hz
20000 Hz
lớn
nhỏ
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC Ở NHÀ
Học thuộc nội dung bài.
Đọc phần “Có thể em chưa biết”.
Làm các bài tập của bài 11 ( SBT).
Xem trước bài 12: “ Độ to của âm”.
ThưỞng thỨc bài hát
CHÚC CÁC EM HỌC GIỎI