Bài 11. Câu ghép

Kiểm tra bài cũ
Câu 1: Thế nào là phép tu từ nói giảm nói tránh:
A, Lµ ®èi chiÕu hai sù vËt, hiÖn t­îng cã nÐt t­¬ng ®ång®Ó lµm t¨ng søc gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t.
B, Lµ mét biÖn ph¸p tu tõ phãng ®¹i møc ®é, quy m«, tÝnh chÊt cña sù vËt, hiÖn t­îng.
C, Lµ mét biªn ph¸p tu tõ dïng c¸ch diÔn ®¹t tÕ nhÞ, uyÓn chuyÓn ®Ó tr¸nh g©y c¶m gi¸c qu¸ ®au buån,ghª sî,nÆng nÒ tr¸nh th« tôc , thiÕu lÞch sù.
C
Câu 2: Câu nào sau đây sử dụng biện pháp tu từ nói giảm nói tránh?
A, Bác trai đã khá rồi chứ ?
B. Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt!
C, Nắng ấm, sân rộng và sạch.
B
Hãy tìm cụm chủ vị của ba câu dưới đây?
A, Bác trai đã khá rồi chứ ?

B, Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt!

C, Nắng ấm, sân rộng và sạch.
Hệ thống kiến thức về câu ghép
A, Bác trai / đã khá rồi chứ ?
C V

B, Lão / hãy yên lòng mà nhắm mắt!
C V

C, Nắng / ấm, sân / rộng và sạch.
C V C V
Cách nhận biết quan hệ giữa các vế
Dựa vào văn cảnh,
hoàn cảnh giao tiếp
Dựa vào dấu hiệu hình thức
Hệ thống kiến thức về câu ghép
ở lớp 6,lớp 7 các em đă học câu xột theo c?u t?o ng? phỏp các em đă học những kiểu câu
- Cõu tr?n thu?t don :
- Cõu d?c bi?t
- Cõu rỳt g?n
Cõu don m? r?ng th�nh ph?n :
L� cõu cú t? hai k?t c?u ch? - v? tr? lờn; trong dú ch? cú m?t k?t c?u ch? v? l�m nũng c?t cõu , cỏc k?t c?u ch? v? cũn l?i gi? vai trũ th�nh ph?n n�o dú bờn trong nũng c?t cõu .
Câu : "Nắng ấm, sân rộng và sạch." có thuộc một trong những kiểu câu em vừa kể trên không? Vì sao?


Câu
(Xét về cấu tạo ngữ pháp)
Câu đơn
Biến đổi câu
Câu ghép
Hệ thống kiến thức về câu
(Xét về cấu tạo ngữ pháp)
Lớp 6
Lớp 7
Lớp 8
Câu rút gọn
Chuyển đổi câu
Câu đặc biệt
Câu mở rộng
Tiết: 43 c©u ghÐp
* Đọc đoạn trích sau :
1/ VÝ dô: H»ng n¨m cø vµo cuèi thu, l¸ ngoµi ®­êng rông nhiÒu vµ trªn kh«ng cã nh÷ng ®¸m m©y bµng b¹c, lßng t«i l¹i nao nøc nh÷ng kØ niÖm m¬n man cña buæi tùu tr­êng.
T«i quªn thÕ nµo ®­îc nh÷ng c¶m gi¸c trong s¸ng Êy , n¶y në trong lßng t«i nh­ mÊy cµnh hoa t­¬i mØm c­êi gi÷a bÇu trêi quang ®·ng.
Nh÷ng ý t­ëng Êy t«i ch­a lÇn nµo ghi trªn giÊy, v× håi Êy t«i kh«ng biÕt ghi vµ ngµy nay t«i kh«ng nhí hÕt. Nh­ng mçi lÇn thÊy mÊy em nhá rôt rÌ nóp d­íi nãn mÑ lÇn ®Çu tiªn ®i ®Õn tr­êng, lßng t«i l¹i t­ng bõng rén r·. Buæi mai h«m Êy, mét buæi mai ®Çy s­¬ng thu vµ giã l¹nh, mÑ t«i ©u yÕm n¾m tay t«i dÉn ®i trªn con ®­êng dµi vµ hÑp. Con ®­êng nµy t«i ®· quen ®i l¹i l¾m lÇn, nh­ng lÇn nµy tù nhiªn thÊy l¹. C¶nh vËt chung quanh t«i ®Òu thay ®æi , v× chÝnh lßng t«i ®ang cã sù thay ®æi lín: h«m nay t«i ®i häc.
(Thanh TÞnh, T«i ®i häc)
Câu đơn
Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.(2)
Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh,
mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp.(5)
Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.(7)
VN
VN
CN
CN
CN
(Câu có một cụm chủ vị làm nòng cốt câu)
VN

VN
CN
(Câu có một cụm chủ vị làm nòng cốt câu)



Câu đơn
CN3
CN2
CN1
VN3
VN1
VN2
(Câu có 3 cụm chủ vị không bao chứa nhau)
Câu ghép
Ví dụ
a. Tôi // quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy/ nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi / mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.
b. Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi / âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp.
c. Cảnh vật xung quanh tôi / đều thay đổi, vì chính lòng tôi / đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi / đi học.
Câu b
Câu a
Câu c
Ghi nhớ 1: Câu ghép là câu do 2 hoặc nhiều cụm C - V không bao chứa nhau tạo thành.
Mỗi cụm C - V được gọi là một vế câu.
Ví dụ :
N¾ng / Êm, s©n / réng vµ s¹ch.
C V C V
Câu ghép :
Câu hỏi thảo luận :
So sánh câu đơn mở rộng thành phần với câu ghép .
Giống nhau :
Đều có từ 2 cụm c – v trở lên
Khác nhau :
*Câu đơn mở rộng thành phần có một cụm c – v làm nòng cốt , các cụm c – v còn lại bị bao chứa bên trong thành phần nào đó của câu
* Câu ghép có các cụm c – v không bao chứa nhau , mỗi cụm c – v làm thành một vế câu
II- Cách nối các vế câu:
1.Ví dụ:
Tìm thêm các câu ghep trong đoạn trích ở mục I






Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường.
Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy , nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.
Những ý tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi trên giấy, vì hồi ấy tôi không biết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết. Nhưng mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường, lòng tôi lại tưng bừng rộn rã. Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường dài và hẹp. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi , vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
(Thanh Tịnh, Tôi đi học)
Ví dụ :
Phân tích cấu tạo của cỏc cõu ghộp trong do?n trớch
Hằng năm cứ vào cuối thu , lá ngoài đường rụng nhiều và trên
không có những đám mây bàng bạc , lòng tôi lại nao nức những
kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường .
Những ý tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi lên giấy , vì hồi ấy tôi
không biết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết .
Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần , nhưng lần này
tự nhiên thấy lạ .
Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi , vì chính lòng tôi đang có

sự thay đổi lớn : hôm nay tôi đi học .
C1
V1
C2
V2
C3
V3
C1
V1
C2
V2
C3
V3
C1
V1
v2
C1
V1
C2
V2
C3
V3
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
Các vế trong những câu ghép sau được nối với nhau bằng phương tiện nào ?
Cặp quan hệ từ : vì …nên
2 : Cây non vừa trồi , lá đã xoà sát mặt đất .
Cặp phó từ : vừa … đã
3 : Nước sông dâng lên bao nhiêu , đồi núi dâng cao bấy nhiêu .
Cặp đại từ : bao nhiêu … bấy nhiêu
4 : Mẹ bảo đi đường này , nó lại đi đường kia
Cặp chỉ từ : này … kia
1 : Vì trời mưa to nên Hà Nội ngập lụt .
Dùng những từ có tác dụng nối
Không dùng từ nối
Nối bằng một quan hệ từ : Vì , và , nhưng …
Cần có dấu phẩy , dấu chấm phẩy hoặc dấu hai chấm
Nối bằng cặp quan hệ từ :
Vì ( do , bởi , tại ) …nên ( cho nên )
Nếu ( giá , giá như , hễ …) … thì
Tuy ( dù , mặc dù … )… nhưng .
Cặp phó từ :
… vừa …vừa ; càng… càng ; chưa …đã
Cặp đại từ :
… bao nhiêu …bấy nhiêu nào …ấy ; đâu … đấy
Cặp chỉ từ :
này …kia
Ghi nhớ 1 : Câu ghép là nh?ng câu do hai hoặc nhiều cụm C-V không bao chứa nhau tạo thành. Mỗi cụm C-V này được gọi là một vế câu.
Ghi nhớ 2 : Có hai cách nối các vế câu.
Dùng những từ có tác dụng nối. Cụ thể:
+ Nối bằng một quan hệ từ;
+ Nối bằng một cặp quan hệ từ;
+ Nối bằng một cặp phó từ, đại từ hay chỉ từ thường đi đôi với nhau ( cặp từ hô ứng).
Không dùng từ nối: Trong trường hợp này, giữa các vế câu cần có dấu phẩy, dấu chấm phẩy hoặc dấu hai chấm.
III. Luyện tập
Bài tập 1: Tỡm câu ghép trong đoạn sau, cho biết mỗi câu ghép các vế câu được nối với nhau bằng những cách nào?
a. ? Dần buông chị ra, đi con! ? Dần ngoan lắm nhỉ! ?U van Dần, u lạy Dần! ? Dần hãy để cho chị đi với u, đừng giữ chị n?a. ? Chị con có đi, u mới có tiền nộp sưu, thầy Dần mới được về với Dần chứ! ? Sáng ngày người ta đánh trói thầy Dần như thế, Dần có thương không. ? Nếu Dần không buông chị ra, chốc n?a ông lý vào đây, ông ấy trói nốt cả u, trói nốt cả Dần n?a đấy.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
b. ? Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. ? Giá những cổ tục đã đầy đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kỳ nát vụn mới thôi.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

,
,
,
,
,
,
,
,
Giá
,
,
,
Bài tập 2 : trang 113

Với mỗi cặp quan hệ từ dưới đây hãy đặt một câu ghép .
a/ Vì … nên …
b/ Nếu …thì …
c/ Tuy … nhưng …
d/kh«ng nh÷ng…mµ…(hoÆc kh«ng chØ…mµ…)
Bài tập 3 : Trang 113
Chuyển những câu ghép em vừa đặt thành những câu ghép mới bằng một trong hai cách sau :
a/ Bỏ bớt một quan hệ từ .
b/ Đảo lại trật tự các vế câu .
bài tập
Bài tập 4 trang 114
Đặt câu ghép với mỗi cặp từ hô ứng dưới đây :
a / …vừa …đã …
b / …chưa… đã …
c/ …đâu …đấy …
d/ … càng… càng …

Bài tập 5 trang 114
Viết một đoanh văn ngắn về một trong các đề tài sau ( trong đoạn văn có sử dụng ít nhất là một câu ghép ) :
a/ Thay đổi thói quen sử dụng bao bì ni lông
b/ Tác dụng của việc lập dàn ý trước khi viết bài tập làm văn
Hướng dẫn :
Bước 1: Lựa chọn đề tài .
Bước 2 : xác định cấu trúc đoạn văn ( Quy nạp , diễn dịch, song hành… )
Bước 3 : Viết các câu văn
Bước 4 : Kiểm tra tính liên kết của đoạn văn
Bước 5 : gạch chân câu ghép đã sử dụng trong đoạn văn

Bài tập 5: (SGK/ T.114)

Viết đoạn van ngắn, trong đoạn van có sử dụng
câu ghép theo đề bài sau:
1. Thay đổi thói quen sử dụng bao bì ni lông.

Gợi ý
Muốn tạo câu ghép, có thể dựa vào tính chất tiện lợi nhưng cũng có nhiều tác hại của bao bì ni lông để tạo câu ghép với cặp từ "tuy.. nhưng.", hoặc "nếu... thì ."