Bài 11. Câu ghép

CHÀO MỪNG CÁC EM THAM DỰ TIẾT HỌC
MÔN NGỮ VĂN 8
GIÁO VIÊN: VŨ TIẾN DŨNG
KIỂM TRA BÀI CŨ
Nói giảm nói tránh là gì?
Hãy ví dụ minh hoạ và giải thích tác dụng của biện pháp nghệ thuật ấy trong câu văn?
-> Nói giảm, nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục,thiếu lịch sự
CÂU GHÉP
Tiết 43
1. Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.
2. Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp.
3. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
I. Đặc điểm của câu ghép:
1. Ví dụ: (SGK-111)
Tiết 43 CÂU GHÉP
Tìm các cụm C-V trong những câu in đậm?
* Xét cấu tạo ngữ pháp của câu văn (1):
1. Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như



mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.
CN
VN
C1
V1
C2
V2
Trong ba cụm C-V các em vừa chỉ ra, cụm nào là cụm C-V lớn? Cụm nào là cụm C-V nhỏ nằm trong cụm C-V lớn ấy?
- Cụm C-V nòng cốt là cụm lớn; 2 cụm C1-V1 và C2-V2 là các cụm nhỏ nằm trong cụm lớn.
Mối quan hệ giữa các cụm C-V này là gì?
- Mối quan hệ bao hàm.
Tiết 43 CÂU GHÉP
Vậy, câu (1) thuộc kiểu câu gì mà em đã được học ở lớp 7?
-> Là câu mở rộng thành phần phụ ngữ sau trong cụm động từ. (Hai cụm C1-V1 và C2-V2 là phụ ngữ sau cho động từ trung tâm “quên”. Giữa chúng có mối quan hệ so sánh: “như”)
Tiết 43 CÂU GHÉP
Vậy, câu (2) có mấy cụm chủ vị?
Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió
lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con
đường làng dài và hẹp.
Câu (2) thuộc kiểu câu gì?
- Câu đơn bình thường, có 2 trạng ngữ.
(2) Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp.
Tiết 43 CÂU GHÉP
VN
CN
TN2
TN1
(3) Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
Câu trên có mấy cụm C-V, phân tích cấu tạo?
Các cụm C-V ở câu (3) có bao chứa lẫn nhau hay không? Đây là mối quan hệ gì giữa các vế câu?
- Không bao chứa, đó là mối quan hệ không bao hàm.
Tiết 43 CÂU GHÉP
V2
C2
C3
V3
V1
C1
(3) Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
Vậy, câu (3) thuộckiểu câu gì?
-> Câu ghép.
Em hãy nêu đặc điểm của kiểu câu ghép?
Là loại câu do 2 hoặc nhiều cụm C-V không bao chứa lẫn nhau tạo thành.
Mỗi cụm C-V là một vế câu.
Tiết 43 CÂU GHÉP
Hãy điền số thứ tự của 3 câu (1), (3) và (3) vào ô trống cho phù hợp?
2
1
3
I. Đặc điểm của câu ghép:
- Là loại câu do hai hoặc nhiều cụm C-V không bao chứa lẫn nhau tạo thành.


2. Ghi nhớ 1: (sgk-112)
Tiết 43 CÂU GHÉP


- Mỗi cụm C-V là một vế câu.
I. Đặc điểm của câu ghép:
II. Cách nối các vế câu:
Tiết 43 CÂU GHÉP
THẢO LUẬN NHÓM
- Ở các phần không in đậm trong đoạn trích, còn có câu nào là câu ghép? Phân tích cấu tạo ngữ pháp của từng câu ghép ấy và cho biết cách nối các vế câu?
- Câu (1),(3),(6) là các câu ghép.
-> Câu (1),(3),(6) là các câu ghép.
Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và

trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức

những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường.
- C1: “lá ngoài đường”
V1: “rụng nhiều”
- C2: “lòng tôi”
V2: “lại náo nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường.
 Các vế câu nối bằng quan hệ từ “và” (Chỉ ý đồng thời)
Tiết 43 CÂU GHÉP
V2
C2
V1
C1
TN
(3) Những ý tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi lên giấy,
vì hồi ấy tôi không biết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết.
Trạng ngữ: “Những ý tưởng ấy”
C1: “Tôi”
V1: “Chưa lần nào ghi lên giấy”
C1: “tôi”
V2: “không biết ghi”
C3: “tôi”
V3: “không nhớ hết”
 Các vế câu nối bằng quan hệ từ “vì” (Chỉ nguyên nhân) và quan hệ từ “và” (Chỉ ý đồng thời)
Tiết 43 CÂU GHÉP
V1
C1
V2
C2
C3
TN
V3
(6) Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự

nhiên thấy lạ.
Trạng ngữ: “Con đường này”
C1: “Tôi”
V1: “đã quen đi lại lắm lần”
C2: “lần này”
V2: “tự nhiên thấy lạ”
 Các vế câu nối với nhau bằng quan hệ từ “nhưng” (Chỉ ý tương phản).
Tiết 43 CÂU GHÉP
C1
TN
V1
V2
C2
Tìm các cách nối vế câu trong các ví dụ sau đây:
Nếu ai có một bộ mặt xinh đẹp thì gương không bao giờ nói dối.

b) Mẹ nó càng đánh, nó càng lì ra.

c) Mẹ tôi cầm nón vẫy tôi, vài giây sau, tôi đuổi kịp.

d) Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay.

e) Cốm không phải thức quà của người vội; ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ.
Nối bằng một cặp quan hệ từ (giả thiết-kết luận): “Nếu...thì...”
Nối bằng một cặp phó từ “càng...càng...”.
Nối bằng dấu phẩy.
Nối bằng dấu hai chấm.
Nối bằng dấu chấm phẩy
Tiết 43 CÂU GHÉP
Qua phân tích một số cách nối vế câu nêu ở trên, em thấy có bao nhiêu cách nối các vế trong câu ghép?
Có 2 cách nối: dùng từ có tác dụng nối và không dùng từ nối.
Tiết 43 CÂU GHÉP
I. Đặc điểm của câu ghép:
II. Cách nối các vế câu trong câu ghép:
Có hai cách nối:
Dùng từ có tác dụng nối:
- Nối bằng một quan hệ từ.
- Nối bằng một cặp quan hệ từ.
- Nối bằng một cặp phó từ, đại từ hay chỉ từ thường đi đôi với nhau (cặp từ hô ứng).
2. Không dùng từ nối: Dùng dấu phẩy, dấu hai chấm, dấu chấm phẩy.


*Ghi nhớ 2:(sgk-112)
Tiết 43 CÂU GHÉP
Tìm câu ghép trong các đoạn trích dưới đây. Cho biết trong mỗi câu ghép, các vế câu được nối với nhau bằng những cách nào?
a) – Dần buông chị ra, đi con! Dần ngoan lắm nhỉ! U van Dần, u lạy Dần! Dần hãy để cho chị đi với u, đừng giữ chị nữa. Chị con có đi, u mới có tiền nộp sưu, thầy Dần mới được về với Dần chứ! Sáng ngày người ta đánh trói thầy Dần như thế, Dần có thương không. Nếu Dần không buông chị ra, chốc nữa ông lí vào đây, ông ấy trói nốt cả u, trói nốt cả Dần nữa đấy.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Tiết 43 CÂU GHÉP
III. LUYỆN TẬP:
Tìm câu ghép trong các đoạn trích dưới đây. Cho biết trong mỗi câu ghép, các vế câu được nối với nhau bằng những cách nào?
b) Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà căn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Tiết 43 CÂU GHÉP
III. LUYỆN TẬP:
Tìm câu ghép trong các đoạn trích dưới đây. Cho biết trong mỗi câu ghép, các vế câu được nối với nhau bằng những cách nào?
c) Rồi hai con mắt long lạnh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay.
Tiết 43 CÂU GHÉP
III. LUYỆN TẬP:
Tìm câu ghép trong các đoạn trích dưới đây. Cho biết trong mỗi câu ghép, các vế câu được nối với nhau bằng những cách nào?
d) Một hôm, tôi phàn nàn việc ấy với Binh Tư. Binh Tư là một người láng giềng khác của tôi. Hắn làm nghề ăn trộm nên vốn không ưa lão Hạc bởi vì lão lương thiện quá. Hắn bĩu môi và bảo:
- Lão làm bộ đấy!
(Nam Cao, Lão Hạc)
Tiết 43
CÂU GHÉP
III. LUYỆN TẬP:
Với mỗi cặp quan hệ từ dưới đây, hãy đặt một câu ghép.
a) Vì................nên..................
b) Nếu ............thì....................
c) tuy.........nhưng....................
d) Không những .......mà.........
Tiết 43 CÂU GHÉP
III. LUYỆN TẬP:
a) Vì hôm nay trời mưa nên tôi không đến được.
Chuyển các câu ghép em vừa đặt được thành những câu ghép mới bằng một trong hai cách sau:
a) Bỏ bớt một quan hệ từ.
b) Đảo lại trật tự các vế câu.
Mẫu
Nếu trời mưa to, con phải đội mũ.
Con phải đội mũ nếu trời mưa to.
Tiết 43 CÂU GHÉP
III. LUYỆN TẬP:
Bài cũ: “Câu ghép”
- Nắm kĩ đặc điểm cấu tạo và các cách nối vế câu trong câu ghép.
- Làm đầy đủ bài tập vào vở bài tập.
- Xác định, gặch chân các thành phần, các bộ phận của các câu ghép sau:
a) Vì chưng gió thổi, hoa cười với trăng. (Ca dao)
b) Dù ai rào dậu ngăn sân, lòng ta vẫn vững là dân cụ Hồ (Theo Tố Hữu – “Ta đi tới”)
c) Ngào ngặt hương bay, bướm vẽ vòng. (Nguyễn Bính – “Xuân về”).
d) Cải chửa ra cây, cà mới nụ. (Nguyễn Khuyến,Bạn đến chơi nhà)
2. Soạn kĩ bài mới: “Tìm hiểu chung về văn bản Thuyết Minh”:
- Tìm hiểu vai trò của văn bản thuyết minh trong đời sống con người?
- Phương pháp thuyết minh cụ thể ở từng văn bản (tr.114  tr.116/SGK)?
- Tìm hiểu đặc điểm chung của văn bản thuyết minh về:
+ Nội dung?
+ Phương thức biểu đạt?
+ Nhiệm vụ cuả văn bản?
+ Tính chất
Bài học kết thúc, chào các em!