Bài 11. Câu ghép

TIẾNG VIỆT 8

Trường THCS Đức Long
KIỂM TRA BÀI CŨ
Biện pháp tu từ “Nói giảm nói tránh” là gì? Em cho một ví dụ minh hoạ và giải thích tác dụng của biện pháp nghệ thuật ấy trong câu văn?
Nói giảm, nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác đaubuồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục,thiếu lịch sự
(1) Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây vàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường.
(2) Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.
(3) Những ý tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi lên giấy, vì hồi ấy tôi không biết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết. (4) Nhưng mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường, lòng tôi lại tưng bừng rộn rã. (5) Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. (6) Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. (7) Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
(Thanh Tịnh, Tôi đi học)

Xét cấu tạo ngữ pháp của câu văn (2):
(2) Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như



mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.
CN
VN
C1
V1
C2
V2
(5) Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và

gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con

đường làng dài và hẹp.
TN
CN
VN
(7) Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính

lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
Ta thấy có mấy cụm C-V?
Các cụm C-V ở câu (7) có bao chứa lẫn nhau hay không? Đây là mối quan hệ gì giữa các vế câu?
C1
V1
C2
V2
C3
V3
(5)
(2)
(7)
I. Đặc điểm của câu ghép:
- Là loại câu do hai hoặc nhiều cụm C-V không bao chứa lẫn nhau tạo thành.
- Mỗi cụm C-V là một vế câu.


Ghi nhớ 1: (sgk-112)
THẢO LUẬN NHÓM
- Ở các phần không in đậm trong đoạn trích, còn có câu nào là câu ghép? Phân tích cấu tạo ngữ pháp của từng câu ghép ấy và cho biết cách nối các vế câu?
Câu (1),(3),(6) là các câu ghép.
(1) Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường.
- C1: “lá ngoài đường”; C2: “Những đám mây”
V1: “rụng nhiều” V2: “ Bàng bạc”
- C3: “lòng tôi”
V3: “lại náo nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường.
 Các vế câu nối bằng quan hệ từ “và” (Chỉ ý đồng thời)
(3) Những ý tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi lên giấy, vì hồi ấy tôi không biết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết.
C1: “Tôi”
V1: “Chưa lần nào ghi lên giấy”
C1: “tôi”
V2: “không biết ghi”
C3: “tôi”
V3: “không nhớ hết”
 Các vế câu nối bằng quan hệ từ “vì” (Chỉ nguyên nhân) và quan hệ từ “và” ( đồng thời)
(6) Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ.
Trạng ngữ: “Con đường này”
C1: “Tôi”
V1: “đã quen đi lại lắm lần”
C2: “lần này”
V2: “tự nhiên thấy lạ”
 Các vế câu nối với nhau bằng quan hệ từ “nhưng” (Chỉ ý tương phản).
Ví dụ:
Nếu trời mưa thì tôi sẽ nghỉ học.

b1)Tôi chưa đi đón nó đã về rồi. b2)Ai làm người ấy chịu.


c) Mẹ tôi cầm nón vẫy tôi, vài giây sau, tôi đuổi kịp.

d) Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay.

e) Cốm không phải thức quà của người vội; ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ.
Nối bằng một cặp quan hệ từ (giả thiết-kết luận): “Nếu...thì...”
Nối bằng một cặp phó từ “chưa - đã”, nối bằng cặp đại từ, chỉ từ “ai - ấy”
Nối bằng dấu phẩy.
Nối bằng dấu hai chấm.
Nối bằng dấu chấm phẩy
Đặt câu ghép với mỗi cặp từ hô ứng dưới đây:
... vừa ... đã...

... đâu... đấy...

...càng...càng...
Bài tập nhanh:
Tôi vừa về nó đã đi rồi.
Rau nào sâu đấy.
Tôi càng đánh nó càng lì ra.
Qua phân tích một số cách nối vế câu nêu ở trên, em thấy có bao nhiêu cách nối các vế trong câu ghép?
Có 2 cách nối: dùng từ có tác dụng nối và không dùng từ nối.
Có hai cách nối:
Dùng từ có tác dụng nối:
- Nối bằng một quan hệ từ.
- Nối bằng một cặp quan hệ từ.
- Nối bằng một cặp phó từ, đại từ hay chỉ từ thường đi đôi với nhau (cặp từ hô ứng).
2. Không dùng từ nối: Dùng dấu phẩy, dấu hai chấm, dấu chấm phẩy.


*Ghi nhớ 2:(sgk-112)
LUYỆN TẬP
Tiết 43
Tìm câu ghép trong các đoạn trích dưới đây. Cho biết trong mỗi câu ghép, các vế câu được nối với nhau bằng những cách nào?
a) – Dần buông chị ra, đi con! Dần ngoan lắm nhỉ! U van Dần, u lạy Dần! Dần hãy để cho chị đi với u, đừng giữ chị nữa. Chị con có đi, u mới có tiền nộp sưu, thầy Dần mới được về với Dần chứ! Sáng ngày người ta đánh trói thầy Dần như thế, Dần có thương không. Nếu Dần không buông chị ra, chốc nữa ông lí vào đây, ông ấy trói nốt cả u, trói nốt cả Dần nữa đấy.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Tìm câu ghép trong các đoạn trích dưới đây. Cho biết trong mỗi câu ghép, các vế câu được nối với nhau bằng những cách nào?
b) Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà căn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Tìm câu ghép trong các đoạn trích dưới đây. Cho biết trong mỗi câu ghép, các vế câu được nối với nhau bằng những cách nào?
c) Rồi hai con mắt long lạnh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay.
Tìm câu ghép trong các đoạn trích dưới đây. Cho biết trong mỗi câu ghép, các vế câu được nối với nhau bằng những cách nào?
Đặt câu ghép với mỗi cặp quan hệ từ và chuyển thành những câu ghép mới bằng cách bỏ bớt 1 quan hệ từ hoặc đảo lại trật tự các vế câu.
a) Vì................nên..................


b) Nếu............thì..................


c) Tuy.........nhưng....................
Vì trời mưa to nên đường rất trơn.
Nếu Hoa chăm học thì bạn sẽ đạt học sinh giỏi.
=> Trời mưa to nên đường rất trơn.
=> Hoa sẽ đạt học sinh giỏi nếu bạn chăm học.
Tuy nhà xa nhưng Hoạt vẫn đi học đúng giờ.
=> Trời mưa to nên đường rất trơn.
=> Trời mưa to nên đường rất trơn.
Hoạt vẫn đi học đúng giờ tuy nhà xa.
Viết 1 đoạn văn ngắn( sử dụng ít nhất 1 câu ghép) đề tài về: “Thay đổi thói quen sử dụng bao bì ni lông”


BT4
Bài cũ: “Câu ghép”
- Nắm kĩ đặc điểm cấu tạo và các cách nối vế câu trong câu ghép.
- Làm đầy đủ bài tập vào vở bài tập.










2. Soạn kĩ bài mới: “Luyện nói kể chuyện theo ngôi kể kết hợp với miêu tả và biểu cảm”:

Chuẩn bị: Kể lại đoạn chị Dậu đối mặt với cai lệ và người nhà lý trưởng theo ngôi thứ nhất.

Bài học kết thúc, chào các em!