Bài 11. Bếp lửa

TRƯỜNG THCS HÙNG VƯƠNG
GIÁO VIÊN THỰC HIỆN: LÊ THU
Trong chương trình Ngữ văn bậc THCS, em đã học bài thơ nào nói về tình bà cháu
Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tay bà khum soi trứng
Giành từng quả chắt chiu
Cho con gà mái ấp
Kiểm tra bài cũ:
Tuần 12-Tiết 58
BẾP LỬA
Bằng Việt
I. Giới thiệu:
1. Tác giả:
-Bằng Việt(1941) tên khai sinh Nguyễn Việt Bằng, quê ở Hà Tây
-Thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ
2. Tác phẩm :
Bài thơ được sáng tác năm 1963, khi tác giả là sinh viên ngành luật ở Liên Xô (cũ).
In trong tập “Hương cây- Bếp lửa” (1968 )
II. Đọc- hiểu văn bản
Chú thích
2.Đọc
3. Bố cục
Em xác định bố cục bài thơ như thế nào?

Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế !
Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,
Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bà.
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ?
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại giờ sống mũi còn cay.
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh:
“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ,
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên !”
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa
Bằng Việt
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng . . .
Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ
Ôi kỳ lạ và thiêng liêng - bếp lửa !
Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả
Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở :
Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ?...
Bằng Việt
3.Bố cục:
4 phần
Phần 1: Ba câu đầu
-Hình ảnh Bếp lửa khơi nguồn cảm xúc
Phần 2: Tiếp theo…………bình yên
-Hồi tưởng kỉ niệm tuổi thơ bên bà
Phần 3: tiếp theo…….thiêng liêng bếp lửa”.
-Suy ngẫm về bà và cuộc đời bà
Phần 4: còn lại
-Hình ảnh Bếp lửa-người bà cháu không bao giờ quên

Bằng Việt
III.Phân tích
1.Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cảm xúc.

?Phát hiện biện pháp tu từ và cách sử dụng hình ảnh trong ba câu thơ đầu
?Từ hình ảnh bếp lửa đánh thức trong lòng người cháu những hồi ức, tình cảm gì.
Một bếp lửa sương sớm
Một bếp lửa nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa
chờn vờn
ấp iu
III.Phân tích
1.Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cảm xúc.

Sử dụng điệp ngữ, hình ảnh vừa cụ thể vừa mang tính biểu tượng. Từ hình ảnh bếp lửa gợi nhớ về bà, về kỉ niệm tuổi thơ,về tình bà cháu
*Theo dõi phần hai: từ “Lên bốn tuổi……….bình yên"
?Trong hồi tưởng của người cháu , những kỉ niệm nào về bà và tình bà cháu đã được gợi nhớ lại
?Ở phần này, có sự kết hợp giữa biểu cảm, miêu tả, tự sự và bình luận. Em chỉ rõ ra sự kết hợp đó và tác dụng của chúng.
III.Phân tích
2.Những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà

“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại bây giờ sống mũi vẫn còn cay.”


“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại bây giờ sống mũi vẫn còn cay.”


“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại bây giờ sống mũi vẫn còn cay.”


“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại bây giờ sống mũi vẫn còn cay.”


*Lúc lên bốn tuổi
“Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà
Bà thường hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế!
Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,
Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa.


“Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà
Bà thường hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế!
Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,
Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa.
*Kỉ niệm tám năm sống bên bà:


“Năm giặc đốt làng cháy tàn, cháy rụi
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn vừng lòng bà dặn cháu đinh ninh: “Bố ở chiến khu, bố còn việc bố
Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ,
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!
*Kỉ niệm năm giặc đến làng:
“Năm giặc đốt làng cháy tàn, cháy rụi
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn vừng lòng bà dặn cháu đinh ninh: “Bố ở chiến khu, bố còn việc bố
Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ,
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!
2.Những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà:
-Kết hợp nhuần nhuyễn giữa miêu tả, tự sự, biểu cảm và bình luận và sử dụng biện pháp liệt kê, từ ngữ mộc mạc nhưng tha thiết chân thành.
-Gợi nhắc lại những kỉ niệm khó quên: cháu cùng bà trải qua bao khó khăn nhưng bà luôn yêu thương, chăm sóc, dạy bảo cháu. Cháu biết ơn bà!
3.Suy ngẫm về bà


“Rồi sớm rồi chiều một bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng…
“Rồi sớm rồi chiều một bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng…

?Vì sao hai câu trên tác giả dùng từ “ngọn lửa”. “Ngọn lửa ở đây có ý nghĩa gì


3.Suy ngẫm về bà:


?Tại sao khi nhắc đến bếp lửa là người cháu nhớ đến bà và ngược lại. Từ đó cho ta hiểu hình ảnh bếp lửa mang ý nghĩa gì trong bài.
?Cụ thể trong tám câu thơ này bà đã làm gì.
“Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ
ôi kì lạ và thiêng liêng-bếp lửa!
“Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ
ôi kì lạ và thiêng liêng-bếp lửa!
“Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ
ôi kì lạ và thiêng liêng-bếp lửa!
Thảo luận và chia sẻ
1.Trình bày ý nghĩa của mỗi lần bà nhóm lửa.
2.Trong suy nghĩ của người cháu bà là người như thế nào? Từ đó đánh thức trong cháu tình cảm gì đối với bà, tình cảm đó gắn liền với tình cảm nào khác?
NHÓM
Bếp lửa
Khoai sắn
Xôi gạo
Tâm tình tuổi nhỏ
Sưởi ấm
Chia sẻ yêu thương
Tình nghĩa xóm làng
Bồi đắp tâm hồn
3.Suy ngẫm về bà:
Bà là người tận tụy, chịu thương chịu khó, giàu đức hi sinh, hết lòng chăm lo cho cháu và mọi người. Bà là người nhóm lửa-giữ lửa và truyền lửa niềm tin, sức mạnh cho cháu vững bước trên con đường đời.Từ đó bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc của cháu đối bà, quê hương, đất nước
1. Thành công về mặt nghệ thuật của bài thơ là gì?
2.Bài thơ đánh thức trong em tình cảm nào về gia đình?
V. Luyện tập
1.Em hãy chia sẻ câu chuyện về tình bà cháu của chính mình
2. Dựa vào bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt, trong vai người cháu em kể lại câu chuyện của cuộc đời mình
3.Hướng dẫn học ở nhà:
-Bài cũ:
+Học thuộc bài thơ- hiểu nội dung từng phần
+Hoàn thành phần luyện tập
-Chuẩn bị bài: Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ(theo câu hỏi SGK)