Bài 11. Bếp lửa

Đọc, hiểu chú thích:
Tác giả:
- Nguyễn Việt Bằng – 1941. Quê Hà Tây.
Theo dõi chú thích* SGK và nêu vài nét về tác giả?
- Trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ .
- Trải qua nhiều công việc : làm báo, đi chiến trường, biên tập, dịch thơ- truyện . Giữ các chức vụ quan trọng: Tổng thư ký hội văn học Hà Nội, uỷ viên BCH hội nhà văn Việt Nam, hiện là chủ tịch hội Liên hiệp văn học Hà Nội .
- Phong cách thơ đầy trải nghiệm, suy ngẫm mà vẫn không vơi đi cái ngạc nhiên của tuổi trẻ.
Đọc, hiểu chú thích:
Tác giả:
Tác phẩm:
Nêu hoàn cảnh ra đời của bài thơ?
Sáng tác 1963, khi đang là SV Luật ở Nga.
In trong tập “Hương cây - bếp lửa”.
I. Đọc, hiểu chú thích:
Bài thơ có thể chia bố cục như thế nào?
II. Đọc hiểu văn bản:
Đọc:
Từ khó:
Thể thơ
- Thơ 8 chữ
4. Bố cục:

Giọng đọc tình cảm, chậm rãi và lắng đọng, xúc động và bồi hồi. Giọng đọc tình cảm, chậm rãi và lắng đọng, xúc động và bồi hồi.
Bài thơ được sáng tác theo thể thơ nào? Nêu những hiểu biết của em về thể thơ?
Nhân vật trữ tình trong bài thơ là ai? Nêu đối tượng trữ tình trong bài thơ?
- Nhân vật trữ tình : Người cháu
- Đối tượng trữ tình: Người bà và bếp lửa.
Mạch cảm xúc của bài thơ được dệt nên theo trình tự như thế nào?
Mạch cảm xúc: từ quá khứ đến hiện tại, từ hồi tưởng kỉ niệm đến suy ngẫm.
Bố cục :3 phần
+ Từ đầu – ”dai dẳng” : Dòng hồi tưởng về bà và bếp lửa
+ Tiếp -> ” bếp lửa” : Suy nghĩ về bà và cuộc đời bà
+ Còn lại: Nỗi nhớ bà không nguôi
Em hãy nêu phương thức biểu đạt của bài thơ?
Phương thức biểu đạt:
+ Tự sự
+ Miêu tả
+ Biểu cảm



I. Đọc, hiểu chú thích:
II. Đọc hiểu văn bản:
III. Phân tích:
1. Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu:
Đọc ba câu thơ đầu và nhận xét về cách dùng từ của các câu thơ ?
- Bếp lửa:+ Chờn vờn -> bếp lửa thật …
+ Ấp iu nồng đượm -> BL đốt lên bằng sự kiên nhẫn khéo léo chi chút của bà.
Nắng mưa ->Thời gian luân chuyển, sự lận đạn, vất vả của người bà.
=> Tình thương bà bền bỉ ko phai mờ.
Em hiểu như thế nào về khổ thơ đầu tiên này?
I. Đọc, hiểu chú thích:
II. Đọc hiểu văn bản:
III. Phân tích:
1. Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu:
Dòng hồi tưởng của người cháu được tái hiện qua những thời điểm nào?
Lên bốn tuổi.
Tám năm ròng.
Năm giặc đốt làng.
Tuổi ấu thơ
(4 tuổi)
- Quen mùi khói
- Đói mòn, đói mỏi
- Khói hun nhèm mắt cháu
- Sống mũi còn cay
Tuổi thơ gian nan, vất vả
ấn tượng về bếp lửa tràn ngập tuổi thơ, thấm sâu vào xương thịt ký ức
Dòng hồi tưởng của cháu
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn, đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhoèn mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ, sống mũi còn cay
quen mùi khói
đói mòn, đói mỏi
khói hun nhèm
Nghĩ lại đến giờ, sống mũi còn cay
Có bà và bếp lửa
Tác giả nhớ lại tuổi ấu thơ với những kỉ niệm như thế nào?
- Tám năm ròng
- Tu hú kêu
- Bà kể chuyện
- Bà dạy và chăm cháu
Cuộc sống vắng vẻ
Bà tần tảo, giàu tình yêu thương
Thời niên thiếu
(Tám năm )
Dòng hồi tưởng của cháu
Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà?
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế
Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học
Nhóm bếp lửa, nghĩ thương bà khó nhọc
Tu hú ơi chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa!
Tám năm ròng
Tu hú kêu
Khi tu hú kêu,
Tiếng tu hú
Tu hú ơi
Kêu chi hoài
bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm,
bà chăm cháu học
Bà hay kể chuyện
Trong đoạn thơ này có âm thanh đặc biệt, h·y ph©n tÝch ©m thanh ®ã?
Em có nhận xét gì về âm thanh tiếng tu hú trong đoạn thơ này?
Âm thanh tu hú gợi nhiều cung bậc khác nhau:
+ Tu hú kêu trên cánh đồng xa -> gợi nhớ quê nhà.
+ Tu hú kêu tha thiết -> tha thiết trong niềm thương nỗi nhớ.
+ Tu hú ơi, kêu chi hoài -> nhà thơ như tự trách mình, mong muốn có người đỡ đần chăm sóc cho bà.
- Cháy tàn cháy rụi
- Dựng túp lều
- Vững lòng dặn cháuu
Đức hi sinh cao cả, luôn nhận phần gian khó về mình.
Năm giặc đốt làng
Dòng hồi tưởng của cháu
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh
" Bố ở chiến khu bố còn việc bố
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa , lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng
cháy tàn cháy rụi
dựng lại túp lều tranh
vững lòng bà dặn cháu đinh ninh
Tình yêu bà, yêu bếp lửa, yêu quê hương đất nước
Dòng hồi tưởng của cháu
Khi bốn tuổi
Khi tám tuổi
Tuổi thơ gian nan,
vất vả
Cuộc sống vắng vẻ
Có bà và bếp lửa
Bà tần tảo,
giàu tình thương yêu
Năm giặc đốt làng
Vững lòng cùng k.chiến
Bà giàu đức hi sinh,
mang ni?m tin
I. Đọc, hiểu chú thích:
II. Đọc hiểu văn bản:
III. Phân tích:
Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu:
Nh÷ng suy ngÉm cña t¸c gi¶ vÒ bµ:
Từ những kỉ niệm hồi tưởng về tuổi thơ và bà, người cháu suy ngẫm về cuộc đời bà như thế nào?
- Mấy chục năm
- Thói quen dậy sớm nhóm lửa.
Nhóm bếp lửa:
+ Nhóm niềm yêu …
+ Nhóm nồi xôi …
+ Nhóm tâm tình …
=> Bếp lửa của lòng nhân ái, sẻ chia
Bây giờ, những gì được nhóm lên từ bếp lửa của bà?
Em có nhận xét gì về hình thức và nội dung câu thơ :
“Ôi kì lạ và thiêng liêng - bếp lửa !”
- Câu cảm thán -> Bộc lộ tình cảm, cảm xúc.
Bếp lửa của bà kì lạ bởi vì ko gì có thể dập tắt được, nó cháy lên trong mọi cảnh ngộ
Bếp lửa của bà thiêng liêng bởi nơi ấy ấp ủ và sáng mãi lên tình cảm của người cháu trong cuộc đời mỗi mỗi con người tình yêu gia đình, quê hương
I. Đọc, hiểu chú thích:
II. Đọc hiểu văn bản:
III. Phân tích:
Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu:
Nh÷ng suy ngÉm cña t¸c gi¶ vÒ bµ:
- Mấy chục năm
- Thói quen dậy sớm nhóm lửa.
Nhóm bếp lửa:
+ Nhóm niềm yêu …
+ Nhóm nồi xôi …
+ Nhóm tâm tình …
=> Bếp lửa của lòng nhân ái, sẻ chia
Bếp lửa bình dị mà thiêng liêng, gắn liền với hình ảnh bà tảo tần, nhẫn nại đầy thương yêu.
I. Đọc, hiểu chú thích:
II. Đọc hiểu văn bản:
III. Phân tích:
Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu:
Nh÷ng suy ngÉm cña t¸c gi¶ vÒ bµ:
Nỗi nhớ bà trong hiện tại:
Người cháu đã bộc lộ những cảm xúc gì ở khổ thơ cuối cùng này?
Cuộc sống hiện tại đủ đầy
Vẫn ko nguôi nỗi nhớ bà và bếp lửa
=> Bếp lửa trở thành biểu tượng của tình thương yêu bà, yêu quê hương đất nước
Em có nhận xét gì về cách dùng từ và đặt câu ở các câu thơ cuối này?
Bài tập
A. Sáng tạo hình bếp lửa vừa thực vừa mang ý nghĩa biểu tượng.
B. Hình thức và giọng điệu phù hợp với cảm xúc hồi tưởng, suy ngẫm.
C. Kết hợp các phương thức biểu đạt biểu cảm, tụ sự miêu tả và nghị luận.
D. Cả A, B, C đều đúng.
Câu 1
A. Bài thơ gợi lại những kỉ niệm đầy xúc động về người bà và tình bà cháu.
B. Thể hiện lòng kính yêu trân trọng và biết ơn của người cháu đối với bà.
C. Bài thơ còn là tình cảm của cháu đối với gia đình, quê hương, đất nước.
D. Kết hợp cả A,B,C.
Câu 2
IV. Tổng kết :
1. Nghệ thuật :
Bài thơ đã kết hợp nhuần nhuyễn giữa biều cảm với miêu tả, tự sự và bình luận. Thành công của bài thơ còn ở sự sáng tạo hình ảnh bếp lửa gắn liền với hình ảnh người bà, làm điểm tựa khơi gợi mọi kỉ niệm, cảm xúc và suy nghĩ về bà và tình bà cháu.

2. Nội dung :
Qua hồi tưởng và suy ngấm của người cháu đã trưởng thành, bài thơ Bếp lửa gợi lại những kỉ niệm đầy xúc động về người bà và tình bà cháu. Đồng thời thể hiện lòng kính yêu trân trọng, biết ơn của người cháu đối với bà và cũng là đối với gia đình, quê hương, đất nước.