Bài 11. Bếp lửa

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY(CÔ) ĐẾN
DỰ GIỜ LỚP CHÚNG TA

Kiểm tra bài cũ:
Trong chương trình ngữ văn THCS em đã được học bài
thơ nào viết về hình ảnh người bà? Của tác giả nào?
Tác phẩm thể hiện nội dung gì?

- Bài thơ "Tiếng gà trưa" của nhà thơ Xuân Quỳnh.
- Viết về tình cảm bà cháu.
Giáo Án Ngữ Văn 9
Gv: Hoàng Thị Trang Dung
Trường THCS Tân Cương
Tiết 56
Bếp lửa
Bằng Việt
Tiết 56:
Văn bản:
Bếp lửa
I/ Tìm hiểu chung
Tác giả, tác phẩm:
- SGK

( Bằng Việt)
2. Đọc VB và giải nghĩa từ khó.
3. Thể loại và phương thức biểu đạt:
- Thể thơ 8 chữ, vần chân.
- Phương thức biểu đạt: Biểu cảm kết hợp với tự sự, miêu tả, nghị luận.
+ Bếp lửa khơi nguồn cho dòng hồi tưởng cảm xúc về bà.
+ Hồi tưởng kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà và hình ảnh bà gắn liền với hình ảnh bếp lửa.
+ Suy ngẫm về bà và cuộc đời bà.
+ Người cháu đã trưởng thành, đi xa nhưng không nguôi nhớ về bà.
+ Khổ 1
+ Bốn khổ tiếp theo

+ Khổ thứ 6
+ Khổ cuối
Sắp xếp mạch văn bản phù hợp với các nội dung sau:
4.Bố cục văn bản.

III. PH�N T�CH
1. Hình ảnh bếp lửa - khơi nguồn dòng cảm xúc về bà.
"Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.".
- Mở đầu dòng hồi tưởng của
tác giả, hình ảnh bếp lửa
được hiện lên như thế nào?
- Tác giả sử dụng các từ láy này nhằm gợi điều gì?
"Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.".
III. PH�N T�CH
1. Hình ảnh bếp lửa - khơi nguồn dòng cảm xúc về bà.
Câu thơ thứ ba gợi cho em
suy nghĩ gì về người bà?
Qua phân tích ba câu thơ đầu gợi
ra sự khơi nguồn dòng hồi tưởng
cảm xúc của tác giả là gì?
? Hình ảnh bếp lửa thân thương ấm áp tình bà
1. Nội dung của văn bản
."Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi vẫn còn cay".
2. Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu:
Nhớ về quá khứ, tác giả đã nhớ lại những năm tháng cuộc sống như thế nào?
- "đói mòn đói mỏi": Đó là những năm tháng chiến tranh chống thực dân Pháp gian khổ, đói nghèo .
Tác giả đã sử dụng thành ngữ "đói mòn đói mỏi" muốn nhấn mạnh điều gì?
? Tuổi thơ gian nan, vất vả đắm chìm trong nghèo khổ, đói rét.
Hình ảnh chi tiết nào ám ảnh mãi trong tâm trí anh đến nỗi bây giờ mỗi lần nghĩ lại anh vẫn vô cùng xúc động? Vì sao?
- Khói hun nhèm mắt cháu: Hình ảnh bếp lửa, ngọn khói cùng với hình ảnh người bà hiện ra trong nỗi nhớ thương, ngậm ngùi.
- Bà hay kể chuyện...
- Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe.
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.
? Bếp lửa hiện diện như tình bà cháu ấp áp đậm đà, như chỗ dựa tinh thần, như sự cưu mang đùm bọc đầy chi chút của bà, sưởi ấm cho cháu suốt một thời thơ dại.
Tiếng chim tu hú vang vọng trong trí nhớ của tác giả , giúp tác giả nhớ lại những kỷ niệm gì về bà? Em hãy nhận xét về những việc làm đó?
2.Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu
- Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
- Khi tu hú kêu bà có nhớ không bà
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế
- Tu hú ơi chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa.
A- Tiếng chim tu hú báo hiệu một mùa hè đã đến.
B- Tiếng chim tu hú gợi cảnh sống cô đơn đói nghèo của hai bà cháu.
C- Tiếng chim gợi nỗi nhớ thương bà, nhớ quê hương da diết.
D- B và C đều đúng.
2. Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu.
ý kiến nào sau đây nêu đúng những cảm nhận mà tiếng chim tu hú gợi nên?
? Bếp lửa đánh thức cả kỉ niệm tuổi thơ, ở đó lung linh hình ảnh người bà và có cả hình ảnh quê hương, đất nước.
Những lời căn dặn của bà với cháu toát lên phẩm chất nào?
? Bình tĩnh , vững lòng vượt qua mọi thử thách khốc liệt của chiến tranh, làm tròn nhiệm vụ hậu phương để người đi xa công tác được yên ổn.
... Bà dặn cháu đinh ninh
Bố ở chiến khu bố còn việc bố
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ
.....
* Em có nhận xét gì về NT ở đoạn thơ này?
* NT: Đan xen kể và tả sinh động thể hiện tình yêu thương, lòng biết ơn của cháu đối với bà.
2. Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu.
Hình ảnh người bà qua những câu thơ hiện lên với những phẩm chất gì?
Lận đận dời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
? Sự tần tảo, chịu thương chịu khó, lặng lẽ hi sinh cả một đời.
3. Những suy ngẫm về bà và hình ảnh bếp lửa.
Thảo luận nhóm:
Hãy nêu ý nghĩa của các hình ảnh sau:
Nhóm 1: Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi
Nhóm 2: Nhóm nồi xôi gạo mới thổi chung vui.
Nhóm 3: Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ.
Nhóm 4: Ôi kì lạ và thiêng liêng bếp lửa.
Đáp án:
Bà nhóm "niềm yêu thương khoai sắn" là nhóm lên tình yêu thương chi chút dành cho con cháu.
Bà nhóm "nồi xôi gạo mới..." là nhóm lên tình yêu thương san sẻ cho bà con xóm giềng thân thuộc.
"Nhóm tâm tình tuổi nhỏ" là nhóm lên vẻ đẹp tâm hồn, thắp sáng ước mơ cho cháu.
Bếp lửa kì lạ thiêng liêng vì được thắp lên bởi tình yêu thương, sức sống, niềm tin của bà.
? Ngọn lửa từ bàn tay bà với bao yêu thương trìu mến đã nuôi lớn tuổi thơ cháu, từ ngọn lửa của bà cháu nhận ra niềm tin ở ngày mai và hiểu được một linh hồn của dân tộc vất vả, gian lao mà tình nghĩa.
3. Những suy ngẫm về bà và hình ảnh bếp lửa.
Từ hình ảnh bếp lửa đến cuối đoạn xuất hiện điệp ngữ "một ngọn lửa" là cố dụng ý nghệ thuật gì?
? Đó là ngọn lửa của tấm lòng ấm áp tình yêu thương con cháu, ngọn lửa của niềm tin dai dẳng và bền chặt vào tương lai cuộc kháng chiến, của sức sống thầm lặng mà mãng liệt.
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng.
- Hình ảnh bếp lửa được nhắc tới 10 lần: gắn với hình ảnh người bà- người phụ nữ Việt Nam tần tảo, đảm đang, giàu tình yêu thương và đức hy sinh. Bếp lửa là tình bà ấm nóng, là bàn tay bà chăm chút, và gắn với khó khăn gian khổ đời bà.
Hình ảnh bếp lửa được nhắc đến bao nhiêu lần trong bốn khổ thơ?
Tại sao khi nhắc đến bếp lửa là cháu lại nhớ đến bà? Và nhớ đến bà là nhớ đến bếp lửa?
- Bếp lửa là hình ảnh của cuộc sống thực đầy vất vả nhọc nhằn của hai bà cháu và là hình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng (Tình bà ấm áp như chỗ dựa tinh thần, như sự đùm bọc che chở chắt chiu của bà dành cho cháu.
Vì sao tác giả đi tới lời khẳng định ca ngợi: "Ôi kì lạ và thiêng liêng - bếp lửa!"?
- Bếp lửa luôn gắn liền với bà - người giữ lửa, nhóm lửa, truyền lửa, người tạo nên tuổi thơ ấu của cháu. bếp lửa trở thành một mảnh tâm hồn, một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của cháu.
- Điệp từ trăm: mở ra một thế giới rộng lớn, với bao điều mới mẽ. Cháu đã được sống với những niềm vui rộng mở.
ở hai câu thơ trên tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào? Qua đó tác giả muốn nói điều gì?
4. Niềm thương nhớ của cháu.
Dù có được niềm vui rộng mở như vậy nhưng người cháu có quên được bếp lửa của bà hay không? Câu thơ nào nói lên điều ấy?
- Mỗi ngày cháu đều nhớ về bà và bếp lửa của bà.
Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngã
* Vậy theo em, câu tho cuối có ý nghĩa như thế nào?
Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở
- Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?
?Hình ảnh ấy đã trở thành một kỉ niệm thiêng liêng làm ấm lòng, nâng đỡ cháu trên những bước đường đời.
Em hãy nêu những nét đặc sắc nghệ thuật của bài thơ?
IV. Tổng kết.
1. Nghệ thuật.
Sáng tạo hình tượng bếp lửa, sử dụng những hình ảnh ẩn dụ, từ láy để tăng hiệu quả diễn đạt.
Kết hợp biểu cảm miêu tả, tự sự và bình luận. Giọng điệu phù hợp với cảm xúc hồi tưởng và suy ngẫm.
2. Nội dung.
Bài thơ sâu hơn ý nghĩa nói về bà, về tình bà cháu, còn có ý nghĩa gì?
Bài thơ gợi lại những kỉ niệm đầy xúc động về bà và tình bà cháu đồng thời thể hiện lòng kính yêu, trân trọng và biết ơn của người cháu đối với bà. Tình cảm ấy là biểu hiện cụ thể và đẹp đẽ của tình cảm gắn bó với gia đình, quê hương, và đó cũng là khởi đầu của tình người, tình yêu nước.
Ghi nhớ: (SGK - 148 )
A- Hiện diện như tình cảm ấm áp của người bà dành cho cháu
B- Là chỗ dựa tinh thần của người cháu trong những năm tháng tuổi thơ.
C- Là sự cưu mang, đùm bọc, chi chút của bà dành cho cháu.
D- Cả A, B và C đều đúng.
ý kiến nào sau đây nêu đúng ý nghĩa của hình ảnh bếp lửa?
Bài tập củng cố
A- Sáng tạo hình ảnh bếp lửa vừa thực vừa mang ý nghĩa biểu tượng.
B- Hình thức và giọng điệu phù hợp với cảm xúc hồi tưởng, suy ngẫm.
C- Kết hợp nhiều phương thức biểu đạt trong một bài thơ.
D- Âm hưởng thơ khỏe khoắn, hào hùng, lạc quan.
Nhận định nào không phù hợp với vẻ đẹp nghệ thuật của bài thơ?
Bài tập củng cố
Dặn Dò
Đọc thuộc lòng bài thơ. Nắm nội dung bài học.
Viết một đoạn văn nêu cảm nghĩ của em về hình ảnh bếp lửa trong bài thơ.
Đọc trước bài thơ: Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ, trả lời các câu hỏi phần đọc- hiểu văn bản.
Xin chân thành cảm ơn
quý thầy cô và các em !
Xin kính chào và
hẹn gặp lại