Bài 11. Bếp lửa

chào mừng các thầy cô giáo
về dự hội giảng
Môn: Ngữ Văn 9
GV: LÊ THỊ LIÊN
Trong chương trình Ngữ văn THCS, em đã được học bài thơ nào nói về tình bà cháu?
Tiếng gà trưa - Xuân Quỳnh
Em hãy đọc những câu thơ có 2 hình ảnh trên?
Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tay bà khum soi trứng
Giành từng quả chắt chiu
Cho con gà mái ấp
Kiểm tra bài cũ:
- Tên khai sinh: Nguyễn Việt Bằng. Sinh 1941 quê Hà Tây
- Thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ
- Ông bắt đầu làm thơ từ đầu năm 1960, thơ Ông nhẹ nhàng tinh tế, giọng tâm tình sâu lắng giàu suy tư.
Bài thơ được sáng tác năm 1963, khi tác giả là sinh viên ngành luật ở Liên Xô (cũ).
In trong tập “Hương cây - Bếp lửa” (1968 )
Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế !
Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,
Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ?
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh:
“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ,
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên !”
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng . . .
Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ
Ôi kỳ lạ và thiêng liêng - bếp lửa !
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.
Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả
Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở:
- Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ?...
BẾP LỬA (Bằng Việt)
- Thể thơ: tự do
- Phương thức biểu đạt: biểu cảm, miêu tả, tự sự, nghị luận.
- Nhân vật trữ tình: Người cháu.
- Mạch cảm xúc: Hồi tưởng quá khứ đến hiện tại; Từ các kỉ niệm nâng lên thành suy ngẫm.
- Đọc, tìm hiểu từ khó
- Nội dung chính: Lòng kính yêu, biết ơn, nhớ thương bà.
- Bố cục: 2 phần
+ 5 khổ thơ đầu: Bếp lửa khơi nguồn cảm xúc về bà.
+ 2 khổ thơ cuối: Suy ngẫm của nhà thơ.
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa
- Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn tình cảm bà cháu bền bỉ sâu nặng.
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay.
Câu hỏi thảo luận: Nhớ lại quá khứ, tác giả nhớ lại những năm tháng tuổi thơ cuộc sống như thế nào? Hình ảnh chi tiết nào ám ảnh nhất trong tâm trí nhà thơ, đến bây giờ nghĩ lại vẫn vô cùng xúc động? Vì sao?
- Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn tình cảm bà cháu bền bỉ sâu nặng.
- Những năm tháng tuổi thơ sống bên bà thật gian khổ, thiếu thốn, nhọc nhằn.
Kĩ niệm - nhớ thương ngậm ngùi
Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa Tu hú kêu trên những cánh đồng xa Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế ! Mẹ cùng cha công tác bận không về Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học. Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc, Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bà. Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ?
- Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn tình cảm bà cháu bền bỉ sâu nặng.
- Những năm tháng tuổi thơ sống bên bà thật gian khổ, thiếu thốn, nhọc nhằn.
- Bà yêu thương, đùm bọc, che chở, chăm sóc cháu.
Kĩ niệm - nhớ thương ngậm ngùi
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh: “Bố ở chiến khu, bố còn việc bố, Mày có viết thư chớ kể này kể nọ, Cứ bảo nhà vẫn được bình yên !”
- Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn tình cảm bà cháu bền bỉ sâu nặng.
- Những năm tháng tuổi thơ sống bên bà thật gian khổ, thiếu thốn, nhọc nhằn.
- Bà yêu thương, đùm bọc, che chở, chăm sóc cháu.
- Trong chiến tranh gian khổ, người bà yêu nước, đầy lòng hy sinh vì con cháu.
Kĩ niệm - nhớ thương ngậm ngùi
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng . . .
Câu hỏi thảo luận: Vì sao ở 2 câu thơ dưới tác giả lại dùng từ “Ngọn lửa” mà k nhắc lại “Bếp lửa”? “Ngọn lửa” ở đây có ý nghĩa gì? Từ đó em hiểu gì về hình ảnh “Bếp lửa”, người bà?
- Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn tình cảm bà cháu bền bỉ sâu nặng.
- Những năm tháng tuổi thơ sống bên bà thật gian khổ, thiếu thốn, nhọc nhằn.
- Bà yêu thương, đùm bọc, che chở, chăm sóc cháu.
- Trong chiến tranh gian khổ, người bà yêu nước, đầy lòng hy sinh vì con cháu.
- Bếp lửa là hình ảnh vừa thực, vừa ẩn dụ tượng trưng được nhóm lên từ ngọn lửa trong lòng bà: Ngọn lửa niềm vui sự sống, tình yêu thương và niềm tin -> bà là người nhóm lửa, giữ lửa, truyền lửa.
Kĩ niệm - nhớ thương ngậm ngùi
Tiểu kết:
Nghệ thuật đặc sắc của 5 khổ thơ:
+ Cách xây dựng hình ảnh bếp lửa vừa cụ thể, gần gũi, vừa gợi nhiều liên tưởng mang ý nghĩa tượng trưng.
+ Kết hợp nhuần nhuyễn miêu tả, tự sự, nghị luận, biểu cảm.
Nội dung: Hình ảnh bếp lửa gợi lại những kỉ niệm đầy xúc động về người bà và tình bà cháu. Đồng thời thể hiện lòng kính yêu trân trọng, biết ơn của cháu đối với bà, với quê hương đất nước.
Luyện tập:
Từ tình cảm của người cháu đối với bà trong 5 khổ thơ trong bài thơ “bếp lửa”, em có suy nghĩ gì về tình cảm của mình đối với gia đình, quê hương đất nước?
Hướng dẫn học ở nhà:
Soạn tiếp nội dung bài (tiết 2) – Bài Bếp lửa.
Soạn bài đọc thêm: Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ