Bài 11. Bếp lửa

CHÀO MỪNG
quý thầy cô, giáo về dự giờ thăm lớp!
Giáo viên lên lớp: Hồ Thị Thúy Kiều
Bếp lửa
Tiết 56
Bằng Việt
Tiết 56 Đọc văn BẾP LỬA
Bằng Việt
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
Dựa vào phần chú thích trong SGK trang 145, hãy trình bày những hiểu biết của em về tác giả Bằng Việt?
Bằng Việt
Bằng Việt tên khai sinh là Nguyễn Việt Bằng. Sinh năm 1941. Quê ở Thạch Thất – Hà Tây.
Bằng Việt thuộc thế hệ các nhà thơ trưởng thành trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.
Năm 1963, khi còn là sinh viên đang du học tại Liên Xô thì Bằng Việt bắt đầu đến với thơ.
Giọng thơ Bằng Việt trong trẻo, thiết tha. Phù hợp với đề tài kỷ niệm, mơ ước của tuổi trẻ.
Sáng tác chính:
+ Hương cây – Bếp lửa (thơ, in chung với Quang Vũ, 1968)
+ Những gương mặt những khoảng trời (thơ, 1973)
+ Bếp lửa – Khoảng trời (thơ tuyển, 1988)…
Tiết 56 Đọc văn BẾP LỬA
Bằng Việt
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
2. Tác phẩm
Em hãy cho biết bài thơ “Bếp lửa” được tác giả sáng tác trong hoàn cảnh nào?
- Hoàn cảnh sáng tác: Bếp lửa được sáng tác vào năm 1963 lúc đó Bằng Việt đang là sinh viên học Luật ở Liên Xô.
“…Những năm đầu theo học
Luật tại đây tôi nhớ nhà kinh
khủng.Tháng 9 ở bên đó trời se
se lạnh, buổi sáng sương khói
bay mờ mờ mặt đất, ngoài cửa
sổ, trên các vòm cây gợi cảnh
mùa đông ở quê nhà. Mỗi buổi
dậy sớm đi học, tôi hay nghĩ
đến hình ảnh một bếp lửa thân
quen, nhớ tới hình ảnh bà nội
lụi cụi dậy sớm nấu nồi xôi,
luộc củ khoai, củ sắn cho
cả nhà…” Đây cũng chính là
nguồn khơi mạch cảm xúc
cho Bằng Việt viết bài thơ
“Bếp lửa”.
Hãy cho biết mạch cảm xúc của bài thơ “Bếp lửa” được triển khai như thế nào?
- Mạch cảm xúc: Đi từ hồi tưởng đến hiện tại, từ kỷ niệm đến suy ngẫm.
3. Đọc
Giọng đọc nhẹ nhàng, thiết tha, sâu lắng.
Tiết 56 Đọc văn BẾP LỬA
Bằng Việt
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
2. Tác phẩm
3. Đọc
4. Bố cục
Văn bản được chia làm mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần?
Gồm 4 phần
Phần 1: Khổ thơ đầu
→ Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cho dòng cảm xúc hồi tưởng về bà.
Phần 2: Khổ thơ 2, 3, 4.
→ Hồi tưởng kỷ niệm tuổi thơ sống bên bà và hình ảnh bà gắn liền với hình ảnh bếp lửa.
Phần 3: Khổ thơ 5
→ Suy nghĩ về bà và cuộc đời bà.
Phần 4: Khổ thơ còn lại
→ Hình ảnh bà và bếp lửa sống mãi trong tâm hồn cháu.
Tiết 56 Đọc văn BẾP LỬA
Bằng Việt
Tìm hiểu chung
1. Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu
Sự hồi tưởng về người bà được bắt đầu từ hình ảnh nào?
Hình ảnh: Bếp lửa
→ Hình ảnh gần gũi thân thuộc trong mỗi gia đình Việt.
Hình ảnh “Bếp lửa” được tác giả miêu tả như thế nào?
+ Chờn vờn:

+ Ấp iu:
Từ “chờn vờn”, “ấp iu” thuộc loại từ nào? Nó gợi cho em những suy nghĩ gì?
→ Gợi hình ảnh một bếp lửa quen thuộc trong mọi gia đình chập chờn vào buổi mai sáng.
→ Gợi bàn tay kiên nhẫn khéo léo, tấm lòng chi chút của người nhóm lửa.
Em có nhận xét gì về hình ảnh bếp lửa được tác giả miêu tả trong 3 câu thơ đầu?
Em hãy cho biết trong hồi tưởng của người cháu những kỷ niệm nào về tình bà cháu đã được gợi lại?
+ Thiếu thốn, nhọc nhằn, gian khổ: Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy
- Kỷ niệm tuổi thơ bên bà
+ Bà sớm hôm chăm chút cháu: Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.
II. Phân tích
Tiết 56 Đọc văn BẾP LỬA
Bằng Việt
I. Tìm hiểu chung
II. Phân tích
1. Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu
Em hãy chỉ ra mối quan hệ giữa hình ảnh bà – cháu – bếp lửa trong bài thơ?
- Kỷ niệm về bà và những năm tháng tuổi thơ của cháu luôn gắn liền với hình ảnh bếp lửa
+ Lúc cháu 4 tuổi:
. Khói hun nhèm mắt
. Sống mũi còn cay
+ Lên 8 tuổi:
. Cùng bà nhóm lửa
. Bà dạy cháu làm, chăm cháu học.
. Sớm, chiều bếp lửa bà nhen.
Hình ảnh bếp lửa là sự hiện diện của tình cảm ấm áp, của sự cưu mang, đùm bọc chi chút mà bà dành cho cháu.
Hình ảnh bếp lửa đã nói lên được tình cảm của người bà dành cho cháu như thế nào?
Tiết 56 Đọc văn BẾP LỬA
Bằng Việt
I. Tìm hiểu chung
II. Phân tích
1. Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu
Hình ảnh bếp lửa còn đánh thức thêm kỷ niệm nào về tuổi thơ cháu?
- Tiếng chim tu hú:
Sự xuất hiện của tiếng chim tu hú có ý nghĩa gì?
→ Tiếng kêu giục giã khắc khoải, da diết, gợi hoài niệm nhớ mong khao khát.
Bếp lửa đã đánh thức những kỷ niệm tuổi thơ của người cháu ở đó lung linh hình ảnh người bà và có cả hình ảnh quê hương.
Nói tóm lại hình ảnh bếp lửa đã đánh thức những hồi tưởng về bà và tình bà cháu như thế nào?
Tiết 56 Đọc văn BẾP LỬA
Bằng Việt
I. Tìm hiểu chung
II. Phân tích
1. Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu
2. Những suy ngẫm về bà và hình ảnh bếp lửa
Trong bài thơ có 2 hình ảnh gắn bó mật thiết với nhau
và trở đi trở nhiều lần đó chính là người bà và bếp lửa.
Theo em vì sao trong hồi tưởng và suy nghĩ của người
cháu hai hình ảnh ấy luôn gắn bó với nhau?
- Hình ảnh bà gắn liền với hình ảnh bếp lửa và ngược lại hình ảnh bếp lửa gắn liền với bà:
+ Bà là người nhóm bếp lửa mỗi sáng, mỗi chiều và cả cuộc đời.
+ Bếp lửa được nhóm lên chính là biểu tượng cụ thể, gợi cảm về sự tần tảo chăm sóc và tình yêu thương của bà dành cho cháu.
Từ hình ảnh bếp lửa của bà nhà thơ đã thốt lên “Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa!” Em hiểu như thế nào về điều kỳ lạ và thiêng liêng này?
Tiết 56 Đọc văn BẾP LỬA
Bằng Việt
I. Tìm hiểu chung
II. Phân tích
1. Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu
2. Những suy ngẫm về bà và hình ảnh bếp lửa
- “Ôi kỳ lạ và thiêng liêng – bếp lửa”
+ Kỳ lạ: Vì không gì có thể dập tắt được bếp lửa. Bếp lửa vẫn cháy lên trong mọi cảnh ngộ.
+ Thiêng liêng: Bếp lửa là nơi ấp ủ và sáng mãi tình bà cháu. Và nhóm bếp lửa nghĩa là nhóm:
 Ấp iu, nồng đượm.
 Niềm yêu thương.
 Nồi xôi gạo.
 Tâm tình tuổi nhỏ.
→ Nhóm niềm vui, sự sống và niềm yêu thương.
Tiết 56 Đọc văn BẾP LỬA
Bằng Việt
I. Tìm hiểu chung
II. Phân tích
1. Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu
2. Những suy ngẫm về bà và hình ảnh bếp lửa
Trong bài thơ hình ảnh bếp lửa được nhắc lại 10 lần nhưng ở hai câu thơ cuối của khổ 5:
Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng…
Tại sao tác giả không dùng hình ảnh bếp lửa mà dùng hình ảnh ngọn lửa?
- Hình ảnh bếp lửa → ngọn lửa trong lòng bà
Bà không chỉ là người nhóm lửa, giữ lửa mà còn là người truyền lửa – ngọn lửa của sự sống niềm tin cho các thế hệ nối tiếp. Ngọn lửa mang ý nghĩa biểu tượng.
Trong bài thơ hình ảnh “Bếp lửa” được nhắc lại mấy lần?
Tiết 56 Đọc văn BẾP LỬA
Bằng Việt
I. Tìm hiểu chung
II. Phân tích
1. Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu
2. Những suy ngẫm về bà và hình ảnh bếp lửa
3. Niềm thương nhớ của cháu
Theo em ở khổ thơ cuối tác giả đã sử dụng thủ pháp nghệ thuật gì?
- Điệp từ: “Trăm”
- Câu hỏi tu từ: “Sáng mai này bà nhóm bếp lên chưa?”
Hãy cho biết ý nghĩa của các thủ pháp nghệ thuật đó?
→ Khẳng định thế giới rộng lớn, với những điều mới mẻ.
→ Không thể nào quên được bếp lửa, tình cảm của bà.
Khổ thơ cuối mang ý nghĩa triết lý thầm kín gì?
Những gì là thân thiết nhất của tuổi thơ mỗi người đều có sức tỏa sáng, nâng đỡ con người suốt hành trình trình dài rộng của cuộc đời. Tình yêu thương và lòng biết ơn chính là một biểu hiện cụ thể của tình yêu thương, sự gắn bó với gia đình, quê hương và đó cũng là sự khởi đầu của tình yêu con người, tình yêu đất nước.
Tiết 56 Đọc văn BẾP LỬA
Bằng Việt
I. Tìm hiểu chung
II. Phân tích
III. Tổng kết
1. Nghệ thuật
Em hãy khái quát lại giá trị nghệ thuật và giá trị nội dung của tác giả?
Bài thơ đã kết hợp nhuần nhuyễn giữa biểu cảm với miêu tả, tự sự và bình luận.
Sáng tạo hình ảnh bếp lửa gắn liền với hình ảnh người bà.
2. Nội dung
Bài thơ Bếp lửa gợi lại những kỷ niệm đầy xúc động về người bà và tình bà cháu. Đồng thời thể hiện lòng kính yêu, trân trọng và biết ơn của người cháu đối với bà và cũng là đối với gia đình, quê hương, đất nước.
BÀI TẬP CỦNG CỐ
Hãy đọc những câu hỏi sau và khoanh tròn vào đáp án đúng
Câu 1: Trong dòng hồi tưởng của nhân vật người cháu hình ảnh của người bà gắn liền với hình ảnh nào?
Người cháu B. Tiếng chim tu hú
C. Bếp lửa D. Cuộc chiến tranh
Câu 2: Nhận định nào nói đúng nhất ý nghĩa của hình ảnh bếp lửa?
Hiện diện như tình cảm ấm áp của người bà dành cho người cháu.
Là chỗ dựa tinh thần của người cháu trong những năm tháng tuổi thơ.
Là sự cưu mang, đùm bọc, chi chút của bà dành cho cháu.
Cả A, B, C đều đúng.
Học thuộc bài thơ “Bếp lửa”.
Nắm được:
+ Hình ảnh người bà gắn liền với hình ảnh bếp lửa.
+ Tình cảm yêu thương, chăm sóc chi chút của bà dành cho cháu.
+ Ý nghĩa triết lý của bài thơ.
- Soạn bài: HDĐT – Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm.
Hướng dẫn tự học và chuẩn bị bài