Bài 10. Tổng kết về từ vựng (Sự phát triển của từ vựng,... trau dồi vốn từ)

Những từ in đậm trong các câu sau được dùng theo nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? Vì sao?
Mùa xuân1 là tết trồng cây
Làm cho đất nước càng ngày càng xuân2 (Hồ Chủ tịch )
Xuân1(DT): chỉ mùa thứ nhất trong một năm
 là nghĩa gốc
Xuân2 (DT TT) : trẻ, đẹp, đầy sức sống
 là nghĩa chuyển


6. Từ đồng nghĩa
7. Từ trái nghĩa
8. Cấp độ khái quát nghĩa của từ ngữ
9. Trường từ vựng.
1. Từ đơn, từ phức
2. Thành ngữ, tục ngữ.
3. Nghĩa của từ.
4. Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ.
5. Từ đồng âm
Những đơn vị kiến thức từ vựng các em đã được ôn tập trong hai tiết trước:
I. Sự phát triển của từ vựng
II. Từ mượn
III. Từ Hán Việt
IV. Thuật ngữ và biệt ngữ xã hội
V. Trau dồi vốn từ
Tiết 50. Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)
I. Sự phát triển của từ vựng
1. Bài tập 1
Tiết 50. Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)
I. Sự phát triển của từ vựng
CÁCH PHÁT TRIỂN TỪ VỰNG
?
Phát triển
số lượng từ ngữ
?
?
?
?
Phát triển
nghĩa của từ
Thêm nghĩa
Chuyển nghĩa
Tạo từ mới
Vay mượn
VD: -"Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế
Mở miệng cười tan cuộc oán thù”
- Nền kinh tế của Việt Nam đang trên đà tăng trưởng
VD: - Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân
-“Ngày xuân em hãy còn dài
Xót tình máu mủ thay lời nước non”

Thêm nghĩa
Tạo từ mới
VD: rừng phòng hộ, kinh tế tri thức,…
Chuyển nghĩa
VD: Độc lập, tự do, phụ nữ, in-tơ-nét, xà phòng, ...
Vay mượn
1. Bài tập 1
Tiết 50. Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)
2. Bài tập 2
I. Sự phát triển của từ vựng
Bài tập bổ trợ
Tiết 50. Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)

Cho các từ sau: chân, đầu. Em hãy phát triển nghĩa các từ đó bằng phương thức ẩn dụ và hoán dụ.
- Phương thức ẩn dụ: chân ghế, đầu tường...
- Phương thức hoán dụ:
+ Cậu ấy có chân trong đội tuyển bóng đá.
+ Trong nền kinh tế tri thức người ta hơn nhau ở cái đầu.
Tiết 50. Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)
Với các tiếng cho trước, em hãy thêm các yếu tố mới để tạo từ mới: xe đạp, cà phê, điện thoại.
Bài tập bổ trợ
Các tiếng mới tạo: xe đạp điện, cà phê sữa, điện thoại di động.
1. Bài tập 1
2. Bài tập 2
3. Bài tập 3
THẢO LUẬN
? Có thể có ngôn ngữ mà từ vựng chỉ phát triển theo cách phát triển số lượng từ ngữ không? Vì sao?
=> Không có ngôn ngữ nào mà từ vựng chỉ phát triển theo cách phát triển số lượng từ ngữ. Vì nếu không phát triển về nghĩa mỗi từ chỉ có một nghĩa sẽ không đáp ứng được nhu cầu giao tiếp.
Tiết 50. Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)

I. Sự phát triển của từ vựng
I. Sự phát triển của từ vựng
II. Từ mượn
1. Bài tập 1
Cho nhóm từ sau: phụ nữ, đàn bà, hi sinh, chết, săm, lốp, xăng, phanh, a-xít, ra-đi-ô, vi-ta-min.
Em hãy điền các từ đó vào bảng sau:
Tiết 50. Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)

đàn bà, chết
hi sinh, phụ nữ
săm, lốp, xăng, phanh, a-xít, ra-đi-ô,
vi-ta-min
Từ mượn là những từ vay mượn các tiếng nước ngoài để biểu thị sự vật, hiện tượng... mà tiếng Việt chưa có từ thích hợp biểu thị.
* Nguồn vay mượn:
+ Tiếng Hán.
+ Ngôn ngữ khác (Anh, Pháp, Nga...).
* Khái niệm:
Tiết 50. Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)
I. Sự phát triển của từ vựng
II. Từ mượn
1. Bài tập 1
2. Bài tập 2
Chọn nhận định đúng trong những nhận định sau:
a. Chỉ một số ít ngôn ngữ trên thế giới phải vay mượn từ ngữ.
b. Tiếng Việt vay mượn nhiều từ ngữ của các ngôn ngữ khác là do sự ép buộc của nước ngoài.
c. Tiếng Việt vay mượn nhiều từ ngữ của các ngôn ngữ khác là để đáp ứng nhu cầu giao tiếp của người Việt.
d. Ngày nay, vốn từ tiếng Việt rất dồi dào và phong phú, vì vậy không cần vay mượn từ ngữ tiếng nước ngoài nữa.
c
3. Bài tập 3
Tiết 50. Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)
I. Sự phát triển của từ vựng
II. Từ mượn
1. Bài tập 1
2. Bài tập 2
Theo cảm nhận của em thì những từ mượn như: săm, lốp, (bếp) ga, xăng, phanh,…có gì khác so với những từ mượn như: a-xít, ra-di-ô, vi-ta-min,…?
3. Bài tập 3
- Được Việt hóa hoàn toàn
- Phát âm dễ
Chưa được Việt hóa hoàn toàn
- Phát âm khó
I. Sự phát triển của từ vựng
II. Từ mượn
III. Từ Hán Việt
Là những từ vay mượn của tiếng Hán nhưng được phát âm và dùng theo cách dùng từ của tiếng Việt.
1. Bài tập 1
Tiết 50. Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)

Khái niệm:
2. Bài tập 2
Chọn quan niệm đúng trong các quan niệm sau sau:
a. Từ Hán Việt chiếm một tỷ lệ không đáng kể trong vốn từ tiếng Việt.
b. Từ Hán Việt là bộ phận quan trọng của lớp từ mượn gốc Hán.
c. Từ Hán Việt không phải là một bộ phận của vốn từ tiếng Việt.
d. Dùng nhiều từ Hán Việt là việc làm cần phê phán.
b
I. Sự phát triển của từ vựng
II. Từ mượn
III. Từ Hán Việt

1. Bài tập 1
Tiết 50. Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)

.
2. Bài tập 2
3. Bài tập bổ trợ

a. Có thể thay thế từ “phụ nữ” trong câu văn sau bằng từ "đàn bà" được không?
Phụ nữ Việt Nam anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang.
b. Việc dùng từ Hán Việt trong câu sau có phù hợp không?
Anh ấy đi ra Hà Nội bằng phi cơ
- Việc dùng từ Hán Việt phù hợp trong giao tiếp sẽ tăng tính biểu cảm.
- Không được lạm dụng từ Hán Việt.
I. Sự phát triển của từ vựng
II. Từ mượn
III. Từ Hán Việt
IV. Thuật ngữ và biệt ngữ xã hội
- Là những từ ngữ biểu thị khái niệm khoa học, công nghệ, thường được dùng trong các văn bản khoa học công nghệ.
Là những từ chỉ dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định.
Tiết 50. Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)

1. Bài tập 1: Xác định thuật ngữ và biệt ngữ xã hội trong các câu văn sau:
a. Muối là một hợp chất có thể hoà tan trong nước.
b. Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
2. Bài tập 2
THẢO LUẬN
I. Sự phát triển của từ vựng
II. Từ mượn
III. Từ Hán Việt
IV. Thuật ngữ và biệt ngữ xã hội
1. Bài tập 1
Tiết 50. Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)

Thuật ngữ có vai trò như thế nào trong đời sống hiện nay? Vì sao?
Thuật ngữ có vai trò quan trọng trong đời sống hiện nay. Vì:
- Khoa học, công nghệ ngày càng phát triển
Trình độ dân trí nâng cao
Nhu cầu giao tiếp gia tăng
Bài tập 2
I. Sự phát triển của từ vựng
II. Từ mượn
III. Từ Hán Việt
IV. Thuật ngữ và biệt ngữ xã hội
Bài tập 3:
Bài tập 1
Thi tìm biệt ngữ xã hội:
Yêu cầu: Hãy tìm các từ ngữ là biệt ngữ xã hội mà em biết.
Thể lệ cuộc thi: cả lớp đều chuẩn bị (1 phút). Sau đó GV mời mỗi tổ 1 em lên bảng viết các từ ngữ là biệt ngữ xã hội. Trong thời gian 1 phút thi xem ai viết được nhiều biệt ngữ (chính xác) nhất.
60
59
58
57
56
55
54
53
52
51
50
49
48
47
46
45
44
43
42
41
40
39
38
37
36
35
34
33
32
31
30
29
28
27
26
25
24
23
22
21
20
19
18
17
16
15
14
13
12
11
10
09
O8
07
06
05
04
03
02
01
HẾT GIỜ
BẮT ĐẦU
Tiết 50. Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)

I. Sự phát triển của từ vựng
II. Từ mượn
III. Từ Hán Việt
IV. Thuật ngữ và biệt ngữ xã hội
V. Trau dồi vốn từ
Các hình thức trau dồi vốn từ:
- Rèn luyện để nắm đầy đủ, chính xác nghĩa của từ ngữ và cách dùng từ.
- Rèn luyện để biết thêm những từ ngữ chưa biết, làm tăng vốn từ.
1. Bài tập 1:
Tiết 50. Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)

Có những hình thức nào để trau dồi vốn từ đã học?
I. Sự phát triển của từ vựng
II. Từ mượn
III. Từ Hán Việt
IV. Thuật ngữ và biệt ngữ xã hội
V. Trau dồi vốn từ
Giải thích nghĩa:
- Bách khoa toàn thư: Từ điển bách khoa, ghi đầy đủ tri thức của các ngành.
- Bảo hộ mậu dịch: (chính sách ) Bảo vệ sản xuất trong nước chống lại chống lại sự cạnh tranh của hàng hóa nước ngoài trên thị trường của mình.
- Dự thảo: Thảo ra để đưa thông qua.
- Đại sứ quán: Trụ sở làm việc của một đại sứ (một nhà nước ở nước ngoài )
- Hậu duệ : Con cháu đời sau. (người đã khuất)
- Khẩu khí: Khí phách của con người toát ra qua lời nói.
- Môi sinh: môi trường sống của sinh vật.
1. Bài tập 1:
Tiết 50. Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)

Giải thích nghĩa các từ ngữ sau:
bách khoa toàn thư, bảo hộ mậu dịch, dự thảo, đại sứ quán, hậu duệ, khẩu khí, môi sinh?
2. Bài tập 2:
I. Sự phát triển của từ vựng
II. Từ mượn
III. Từ Hán Việt
IV. Thuật ngữ và biệt ngữ xã hội
V. Trau dồi vốn từ
a. Lĩnh vực kinh doanh béo bổ này đã thu hút sự đầu tư của nhiều công ty lớn trên thế giới.
b. Ngày xưa Dương Lễ đối xử đạm bạc với Lưu Bình là để cho Lưu Bình thấy xấu hổ mà quyết chí học hành, lập thân.
c. Báo chí đã tấp nập đưa tin về sự kiện SEA Games 22 được tổ chức tại Việt Nam.
3. Bài tập 3:
Tiết 50. Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)

Chỉ ra và sửa lỗi dùng từ trong những câu sau:
béo bở
tệ bạc
tới tấp
I. Sự phát triển của từ vựng
II. Từ mượn
III. Từ Hán Việt
IV. Thuật ngữ và biệt ngữ xã hội
V. Trau dồi vốn từ
Ghi nhớ:
Tiết 50. Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)

Rèn luyện để nắm được đầy đủ và chính xác nghĩa của từ và cách dùng từ là việc rất quan trọng để trau dồi vốn từ.
Rèn luyện để biết thêm những từ chưa biết, làm tăng thêm vốn từ là việc thường xuyên.
Sơ đồ tư duy : Tiết 50 – Tổng kết về từ vựng
(Sự phát triển của từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, trau dồi vốn từ)
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
- Vận dụng kiến thức về từ vựng vào giao tiếp và tạo lập văn bản (lưu ý phải thường xuyên trau dồi vốn từ)
- Nắm chắc phần từ vựng đã ôn tập
- Chuẩn bị tiết sau học bài: Nghị luận trong văn bản tự sự
+ Đọc ngữ liệu
+ Trả lời câu hỏi sách giáo khoa.
Chúc quí Thầy Cô dồi dào sức khỏe
Chúc các em luôn học tốt !