Bài 10. Tổng kết về từ vựng (Sự phát triển của từ vựng,... trau dồi vốn từ)

Phòng giáo dục & đào tạo GioLinh
Trường THCS H?i Thái
Môn: Ngữ văn 9

Người thực hiện: Nguy?n Th? Ng?c Linh
Kiểm tra bài cũ
6. Từ đồng nghĩa
7. Từ trái nghĩa
8. Cấp độ khái quát nghĩa của từ ngữ
9. Trường từ vựng.
Trong hai tiết vừa qua, các em đã được hướng dẫn tổng kết những đơn vị kiến thức nào về từ vựng?
1. Từ đơn, từ phức
2. Thành ngữ, tục ngữ.
3. Nghĩa của từ.
4. Từ nhiều nghĩa và hiện tượng
chuyển nghĩa của từ.
5. Từ đồng âm
cách phát triển từ vựng
?
Phát triển
số lượng từ ngữ
?
?
?
?
?
?
?
?
Phát triển
nghĩa của từ
Biến đổi nghĩa
Phát triển nghĩa
Tạo từ mới
Vay mượn
PT
ẩn
dụ
PT
Hoán
dụ
Tiếng
Hán
Ngôn
ngữ
khác

"Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế
Mở miệng cười tan cuộc oán thù"

"Ngày xuân em hãy còn dài
Xót tình máu mủ thay lời nước non"

"Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước
Chỉ cần trong xe có một trái tim"
Biến đổi nghĩa
PT
ẩn
dụ
PT
Hoán
dụ
Tạo từ mới
rừng phòng hộ, kinh tế tri thức, điện thoại di động.
Phát triển nghĩa
Độc lập, tự do, phụ nữ, thiếu niên tiền phong...
Vay mượn
Tiếng
Hán
Ngôn
ngữ
khác
ma-ket-tinh, in-tơ-nét, xà phòng, ghi đông, xích, gác ba ga, mít tinh...
Bài tập 1
Bài tập 2
Cho các từ sau: chân, đầu. Em hãy phát triển nghĩa các từ đó bằng phương thức ẩn dụ và hoán dụ?
- Phương thức ẩn dụ: chân ghế, đầu sông...
- Phương thức hoán dụ:
Cậu ấy có chân trong đội tuyển bóng đá.
Trong nền kinh tế tri thức người ta hơn nhau ở cái đầu.
B�i t?p 3

Thảo luận
Có th? cú ngôn ngữ nào mà từ vựng chỉ phát triển theo cách phát triển số lượng từ ngữ hay không? Vì sao?
=> N?u khụng cú s? phỏt tri?n nghia, thỡ núi chung m?i t? ng? ch? cú m?t nghia, v� d? dỏp ?ng nhu c?u giao ti?p ng�y c�ng tang thỡ s? lu?ng cỏc t? ng? s? tang lờn g?p nhi?u l?n. Vỡ v?y m?i ngụn ng? c?a nhõn lo?i d?u phỏt tri?n t? v?ng theo so d? trờn.
Cho nhóm từ sau: phụ nữ, đàn bà, hi sinh, chết, săm, lốp, xăng, phanh, a-xít, ra-đi-ô, vi-ta-min.
Em hãy điền các từ đó vào bảng sau:
* Khái niệm: Từ mượn là những từ vay mượn các tiếng nước ngoài để biểu thị sự vật, hiện tượng.mà tiếng Việt chưa có từ thích hợp biểu thị.
* Nguồn vay mượn:
+ Tiếng Hán.
+ Ngôn ngữ khác (Anh, Pháp, Nga. )
Từ mượn
* Mục đích vay mượn:
- Làm cho vốn từ tiếng Việt thêm phong phú.
- Đáp ứng nhu cầu giao tiếp cuả người Việt.
* Nguyên tắc vay mượn:
+ Chỉ dùng khi tiếng Việt không có hoặc biểu đạt không đủ ý.
+ Dùng đúng lúc, đúng chỗ, đúng đối tượng giao tiếp.
Chọn quan niệm đúng trong những quan niệm sau đây:
A. Từ Hán Việt chiếm một tỉ lệ không đáng kể trong vốn từ tiếng Việt.
B. Từ Hán Việt là một bộ phận quan trọng của lớp từ mượn gốc Hán.
C. Từ Hán Việt không phải là bộ phận của vốn từ tiếng Việt.
D. Dùng nhiều từ Hán Việt là việc làm cần phê phán.
B. Từ Hán Việt là một bộ phận quan trọng của lớp từ mượn gốc Hán.
Bài tập 2
a. Có thể thay thế từ "phụ nữ" trong câu văn sau bằng từ "đàn bà" được không?
Phụ nữ Việt Nam anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang
b. Việc dùng từ Hán Việt trong câu sau có phù hợp không?
Anh ấy đi ra Hà Nội bằng phi cơ.
- Việc dùng từ Hán Việt phù hợp trong giao tiếp sẽ tăng tính biểu cảm.
* Không được lạm dụng từ Hán Việt.
Bài tập 1 Xác định thuật ngữ và biệt ngữ xã hội trong các câu văn sau:
a. Muối là một hợp chất có thể hoà tan trong nước.
b. Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
- Là những từ ngữ biểu thị khái niệm khoa học, công nghệ, thường được dùng trong các văn bản khoa học công nghệ.
- Là những từ chỉ dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định.
mợ
Muối
Bài tập 2: Thi tìm thuật ngữ.
Yêu cầu: Các em tìm các thuật ngữ trong các môn đã học.
Thể lệ cuộc thi: Chia lớp làm hai đội. Mỗi đội cử nam em đại diện tham gia. Trong thời gian một phút đội nào tìm được nhiều thuật ngữ (chính xác) sẽ giành chiến thắng.


a. Lĩnh vực kinh doanh này đã thu hút sự đầu tư của nhiều công ty lớn trên thế giới...............
b. Ngày xưa Dương Lễ đối xử với Lưu Bình là để cho Lưu Bình thấy xấu hổ mà quyết chí học hành,lập thân.
c. Báo chí đã đưa tin về sự kiện SEA Games 22 được tổ chức tại Việt Nam.
béo bở
béo bổ
đạm bạc
tệ bạc
tấp nập
tới tấp
Bài tập 1: Sửa lỗi dùng từ trong những câu sau:
Rèn luyện để nắm được đầy đủ và chính xác nghĩa của từ và cách dùng từ là việc rất quan trọng để trau dồi vốn từ.
Rèn luyện để biết thêm những từ chưa biết,làm tăng thêm vốn từ là việc thường xuyên phải làm để tăng thêm vốn từ.
Hướng dẫn về nhà
- Vận dụng kiến thức về từ vựng vào giao tiếp và tạo lập văn bản (lưu ý phải thường xuyên trau dồi vốn từ)
- Nắm chắc phần từ vựng đã ôn tập
- Chuẩn bị tiết sau học bài: Nghị luận trong văn bản tự sự
+ Đọc ngữ liệu
+ Trả lời câu hỏi sách giáo khoa.
Trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo cùng toàn thể các em học sinh