Bài 10. Nói giảm nói tránh

Nói giảm nói tránh
1. Những từ ngữ in đậm trong các đoạn trích sau đây có nghĩa là gì?Tại sao người viết ,người nói lại dùng cách diễn đạt đó?
Vì vậy ,tôi để sẵn mấy lời này,phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác,cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác,thì đồng bào cả nước,đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.
(Hồ Chí Minh,Di chúc)
Bác đã đi rồi sao,Bác ơi !
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.
(Tố Hữu,Bác ơi)
Lượng con ông Độ đây mà...Rõ tội nghiệp,về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.
(Hồ Phương,Thư nhà)
2. V× sao trong c©u v¨n sau ®©y,t¸c gi¶ dïng tõ ng÷ bÇu s÷a mµ kh«ng dïng mét tõ ng÷ kh¸c cïng nghÜa ?
Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ,áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ,để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm,và gãi rôm ở sống lưng cho,mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng
(Nguyên Hồng,Những ngày thơ ấu)
3. So sánh hai cách nói sau đây,cho biết cách nói nào nhẹ nhàng,tế nhị hơn đối với người nghe.
Con dạo này lười lắm.
Con dạo này không được chăm chỉ lắm
Bài tập nhanh:
Bài tập1: Hãy đọc và so sánh các cặp câu sau ,cho biết các cách nói giảm nói tránh?
a1: ë nhµ x¸c bÖnh viÖn cã nhiÒu x¸c chÕt ch­a ®­îc nhËn
a2 : ë nhµ x¸c bÖnh viÖn cã nhiÒu thi hµi ch­a ®­îc nhËn
Dùng từ đồng nghĩa - tránh sự ghê sợ
b1: Anh Êy sÏ chÕt
b2: Anh Êy khã sèng ®­îc
Dùng cách phủ định từ ở mặt tích cực trong cặp từ trái nghĩa
c1: Nã häc cßn kÐm l¾m
C2: Nã häc cÇn ph¶i cè g¾ng h¬n
Nói vòng
d1: ¤ng Êy s¾p chÕt
d2: ¤ng Êy chØ nay mai th«i
Nói trống (tỉnh lược)
Ghi nhớ
Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị,uyển chuyển,tránh gây cảm quá đau buồn,ghê sợ,nặng nề;tránh thô tục ,thiếu lịch sự.
ii. Luyện tập
1. Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh sau đây vào chỗ trống /.../ ;đi nghỉ ,khiếm thị ,chia tay nhau ,có tuổi ,đi bước nữa.
Khuya rồi, mời bà ...
Cha mẹ em ... từ ngày em còn rất bé,em về ở với bà ngoại.
Đây là lớp học cho trẻ em ...
Mẹ đã ... , nên chú ý giữ gìn sức khỏe.
Cha nó mất,mẹ nó ... ,nên chú nó rất thương nó.
đi ngỉ
chia tay nhau
khiếm thị
có tuổi
đi bước nữa
2. Trong mỗi cặp câu dưới đây,câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh.
a1 ) Anh phải hòa nhã với bạn bè !
a2) Anh nên hòa nhã với bạn bè !
b1 ) Anh ra khỏi phòng tôi ngay !
b2) Anh không nên ở đây nữa !
Đ
Đ
S
S
c1 ) Xin đừng hút thuốc trong phòng !
c2) Cấm hút thuốc trong phòng !
d1 ) Nó nói như thế là thiếu thiện chí.
d2)! Nó nói như thế là ác ý.
e1 ) Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi
e2) Hôm qua em có lỗi với anh,em xin anh thứ lỗi
S
S
S
Đ
Đ
Đ
3. Khi chª tr¸ch mét ®iÒu g×,®Ó ng­êi nghe dÔ tiÕp nhËn,ng­êi ta th­êng nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng c¸ch phñ ®Þnh ®iÒu ng­îc l¹i víi néi dung ®¸nh gi¸.Ch¼ng h¹n,®¸ng lÏ nãi “bµi th¬ cña anh dë l¾m” th× l¹i b¶o “Bµi th¬ cña anh ch­a ®­îc hay l¾m”.H·y vËn dông c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh nh­ thÕ ®Ó ®Æt n¨m c©u ®¸nh gi¸ trong nh÷ng tr­êng hîp kh¸c nhau.
B¹n häc dèt l¾m
Bạn học chưa giỏi lắm
B¹n lµ ng­êi kh«ng trung thùc
Bạn chưa nói đúng sự thật
4. ViÖc sö dông c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh lµ tïy thuéc vµo t×nh huèng giao tiÕp.Trong tr­êng hîp nµo th× kh«ng nªn dïng c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh?
Đáp án:
Cần phải nói thẳng và đúng sự thật thì không nên dùng nói giảm nói tránh
Củng cố:
Tìm những câu nói trong các văn bản đã học có sử dụng biện pháp tu từ nói giảm nói tránh?
CËu vµng ®i ®êi råi,«ng gi¸o ¹ ! (L·o H¹c,Nam Cao)
L·o h·y yªn lßng mµ nh¾m m¾t. (L·o H¹c,Nam Cao)
Nh÷ng ThÇn chÕt ®· c­íp bµ em ®i mÊt...
(C« bÐ b¸n diªm,An-®Ðc-xen)
Khi cã mét v× sao ®æi ng«i lµ cã mét linh hån bay lªn trêi víi th­îng ®Õ
(Cô bé bán diêm,An-đéc-xen)

Họ đã về chầu thượng đế
(Cô bé bán diêm,An-đéc-xen)

Cái cô đơn nhất trong khắp thế gian là một tâm hồn đang chuẩn bị sẵn sàng cho một chuyến đi xa xôi bí ẩn của mình.
(Chiếc lá cuối cùng , OHen-ri )
Hướng dẫn về nhà
Học bài
Làm các bài tập còn lại
Tìm tiếp trong các văn bản đã học các câu văn có sử dụng phép tu từ nói giảm nói tránh.
Ôn tập phần văn giờ sau kiểm tra 1 tiết