Bài 10. Nói giảm nói tránh

KIỂM TRA BÀI CŨ :

NÓI QUÁ LÀ GÌ ?
TÁC DỤNG CỦA NÓI QUÁ ?
*NÓI QUÁ LÀ BIỆN PHÁP TU TỪ PHÓNG ĐẠI MỨC ĐỘ, QUY MÔ, TÍNH CHẤT CỦA SỰ VẬT, HIỆN TƯỢNG ĐƯỢC MIÊU TẢ ĐỂ NHẤN MẠNH, GÂY ẤN TƯỢNG, TĂNG SỨC BIỂU CẢM.

Bài 10 - Tiết 40

I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh.
1-Ví dụ:
- Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê – Nin, và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.
( Hồ Chí Minh – Di chúc)
- Bác đã đi rồi sao, Bác ơi !
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời
( Tố Hữu – Bác ơi )
- Lượng con ông Độ đây mà…Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn. (Hồ Phương- Thư nhà)
Ví dụ 2:
-Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ…
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

Ví dụ 3:
Con dạo này
lười lắm
Con dạo này không
được chăm chỉ lắm
2.Ghi nhớ:
Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ, dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề, tránh thô tục, thiếu lịch sự .
* Bài tập làm nhanh :
1- Anh bạn dãi dầu không bước nữa
Gục trên súng mũ bỏ quên đời.
(Tây Tiến)
2 - Việc này,chị nói hơi quá lời rồi đấy.
- Anh ấy chết rồi.
- Bài thơ của anh dỡ lắm .
- anh còn kém lắm .
- Anh ấy bị thương thế thì không sống được lâu nữa đâu chị ạ.
BT Số 2:
-Anh ấy chết rồi.
-Anh ấy mất rồi sao !
-Bài thơ của anh dỡ lắm.
-Bài thơ của anh chưa được hay.
-Anh còn kém lắm.
-Anh cần phải cố gắng hơn nữa.
-Anh ấy bị thương thế thì không sống được lâu nữa đâu chị ạ.
-Anh ấy thế thì không được lâu nữa đâu chị ạ.
II. Các cách nói giảm nói tránh
. Dùng từ đồng nghĩa, đặc biệt là từ Hán Việt.
. Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa.
. Nói vòng.
. Nói trống (tỉnh lược)
III. Luyện tập
Bài tập 1. Điền các từ nói giảm nói tránh sauđây vào chỗ trống : đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau,có tuổi, đi bước nữa.
a. Khuya rồi, mời bà .
đi nghỉ.
b. Cha mẹ em . từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
d. Mẹ đã . rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ.
c. Đây là lớp học cho trẻ em . . .
e. Cha nó mất, mẹ nó . , nên chú nó rất thương nó.
chia tay nhau
có tuổi
đi bước nữa
khiếm thị
Bài tập 2 . Đánh dấu (x) vào câu có sử dụng cách nói giảm nói tránh :
A1. Anh phải hoà nhã với bạn bè.
A2. Anh nên hoà nhã với bạn bè.
B1. Anh ra khỏi phòng tôi ngay.
B2. Anh không nên ở đây nữa
C1. Xin đừng hút thuốc trong phòng.
C2. Cấm hút thuốc trong phòng.
D1. Nó nói như thế là thiếu thiện chí.
D2. Nó nói như thế là ác ý.
E1. Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh tha lỗi.
E2. Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh tha lỗi.

x
x
x
x
x


VD1: Hôm sau, lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão bảo ngay:
- Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ!


VD2:
Binh Tư là một người láng giềng khác của tôi. Hắn làm nghề ăn trộm nên vốn không ưa lão hạc bởi vì lão lương thiện quá. Hắn bĩu môi và bảo:
- Lão làm bộ đấy! Thật ra thì lão chỉ tâm ngẩm thế, nhưng cũng ra phết chứ chả vừa đâu: Lão vừa xin tôi một ít bả chó…
(Nam Cao-Lão Hạc)


đi đời
ra phết
Cậu Vàng
bị giết
đi đời
Cảm giác
ghê sợ với
người nghe.
Tránh gây
Cảm giác
ghê sợ với
người nghe.
Hàm ý
xót xa,
luyến tiếc
và đượm chút
mỉa mai.
ra phết
gian ra phết
ra phết
Nói thật ý
nghĩ của
mình .
Không muốn
nói toạc ra ý
nghĩ của mình.
Đối tượng giao
tiếp là người
đáng nể.
VD3:
Bác Dương thôi đã thôi rồi
…Làm sao bác vội về ngay
Chợt nghe tôi đã chân tay rụng rời
Ai chẳng biết chán đời là phải
Sao vội vàng đã mãi lên tiên
…Bác chẳng ở dẫu van chẳng ở
Tôi tuy thương lấy nhớ làm thương.

thôi đã thôi rồi
về ngay
lên tiên
chẳng ở
chán đời
(Nguyễn Khuyến)
thôi đã thôi rồi, về ngay, chán đời,lên tiên, chẳng ở
Diễn tả nỗi
đau quá sức
Chịu đựng.
Tránh đi, giảm
đi cảm giác
nghiệt ngã của
sự việc.
Câu thơ đọc lên
như có tiếng
nấc nghẹn
ngào.
*Bài tập số 3 :
“Bài thơ của anh dỡ lắm”thì lại bảo
“Bài thơ của anh chưa được hay lắm”.

*-Canh chị nấu mặn lắm .
-Canh chị nấu hơi nhiều muối *-Giọng hát chua lét .
-Giọng hát chưa được ngọt.
*-Cấm cười to .
-Xin cười nho nhỏ một chút .

Củng cố
Nói giảm nói tránh
Các cách nói giảm nói tránh

Cảm nhận và vận dụng nói giảm nói tránh
*Hướng dẫn soạn bài: Câu ghép.
-Đọc kỹ đoạn trích, tìm các cụm C-V trong những câu in đậm :
+Câu có một cụm C-V:”Buổi mai hôm ấy…dài và hẹp”.
+ Câu có nhiều cụm C-V không bao chứa nhau:”Cảnh vật chung quanh tôi…hôm nay tôi đi học”.