Bài 10. Nói giảm nói tránh

Chào mừng quý thầy cô về dự giờ lớp 8/2!
Kiểm tra bài cũ:
Thế nào là nói quá? Tác dụng của nói quá? Tìm và phân tích tác dụng của nói quá trong câu thơ sau:
“Ta đi tới trên đường ta bước tiếp
Rắn như thép, vững như đồng
Đội ngũ ta trùng trùng điệp điệp”
(Tố Hữu – Ta đi tới)
Đẹp như tiên
Chậm như rùa
BÀI 10. TIẾT 40

Nói giảm nói tránh
I . Khái niệm và tác dụng của nói giảm nói tránh:
Ví dụ:
a. Những từ ngữ in đậm trong các đoạn trích sau có nghĩa là gì ? Tại sao người viết, người nói lại dùng cách diễn đạt đó?
- Bác đã đi rồi sao, Bác ơi !
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.

- Lượng con ông Độ đây mà… Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.
Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.
 Các phần in đậm trong cả ba đoạn trích trên đều nói về cái chết.
 Nói như vậy nhằm giảm đi phần nào sự đau buồn.
b. Vì sao trong câu văn sau, tác giả dùng từ ngữ bầu sữa mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa?
“Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.

 Dùng từ bầu sữa trong câu này nhằm tránh thô tục, thể hiện sự tế nhị.
c. So sánh hai cách nói sau đây, cho biết cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe ?
- Con dạo này lười lắm.
- Con dạo này không được chăm chỉ lắm.
 Cách nói thứ hai nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe.
Em có nhận xét gì về cách diễn đạt trong các trường hợp trên ?
 Người nói, người viết đã có cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển hơn.

Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.
2. Ghi nhớ:
Thảo luận nhóm:

Dựa vào các ví dụ, các nhóm hãy cho biết người viết (nói) đã thực hiện phép nói giảm nói tránh bằng những cách nào ?
1. Ông cụ chết rồi  Ông cụ đã quy tiên rồi.
2. Bài thơ của anh dở lắm  Bài thơ của anh chưa được hay lắm.
 Dùng các từ ngữ đồng nghĩa (đặc biệt từ Hán – Việt)
 Dùng cách nói phủ định từ ngữ trái nghĩa
3. Anh còn kém lắm Anh cần phải cố gắng hơn nữa
4. Anh ấy bị thương nặng thế thì không sống được lâu nữa đâu chị ạ.
 Anh ấy thế thì không được lâu nữa đâu chị ạ.
 Cách nói vòng
 Cách nói trống (tỉnh lược).
HẾT GIỜ
LƯU Ý: Những cách nói giảm nói tránh:

Dùng các từ đồng nghĩa, đặc biệt là các từ Hán Việt.
Dùng cách nói phủ định từ ngữ trái nghĩa.
Dùng cách nói vòng.
Dùng cách nói trống (tỉnh lược).
II – LUYỆN TẬP
Bài tập 1/108: Điền các từ nói giảm nói tránh sau đây vào chỗ trống : đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.
a. Khuya rồi, mời bà …
đi nghỉ.
b. Cha mẹ em … từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
d. Mẹ đã … rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ.
c. Đây là lớp học cho trẻ em . . .
e. Cha nó mất, mẹ nó … , nên chú nó rất thương nó.
chia tay nhau
có tuổi
đi bước nữa
khiếm thị
Bài tập 2/108: Đánh dấu (x) vào câu có sử dụng cách nói giảm nói tránh :
A1. Anh phải hoà nhã với bạn bè.
A2. Anh nên hoà nhã với bạn bè.
B1. Anh ra khỏi phòng tôi ngay.
B2. Anh không nên ở đây nữa
C1. Xin đừng hút thuốc trong phòng.
C2. Cấm hút thuốc trong phòng.
D1. Nó nói như thế là thiếu thiện chí.
D2. Nó nói như thế là ác ý.
E1. Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh tha lỗi.
E2. Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh tha lỗi.

x
x
x
x
x
Bài tập 3/109: Đặt câu theo mẫu :
Bài thơ của anh dở lắm.
 Bài thơ của anh chưa được hay lắm.
- Giúp thể hiện thái độ nhã nhặn, lịch sự trong giao tiếp.
- Sự quan tâm, tôn trọng của người nói với người nghe.
 Tạo phong cách nói năng đúng mực.
Sử dụng nói giảm nói tránh phù hợp sẽ tạo cho con người có phong cách nói năng như thế nào ?
Hãy phân tích cái hay của việc sử dụng phép nói giảm nói tránh trong đoạn trích sau :
“Hôm sau, lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão bảo ngay
Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ !”

Cậu Vàng
bị giết
đi đời
Cảm giác
ghê sợ với
người nghe

Tránh gây
cảm giác
ghê sợ với
người nghe.

Hàm ý
xót xa,
luyến tiếc
và đượm chút
mỉa mai…
Bài tập 4/109: Thảo luận: những tình huống giao tiếp như thế nào thì không nên sử dụng cách nói giảm nói tránh.
- Chỉ ra lỗi lầm ở mức độ nặng.
- Những lỗi lầm, sai phạm của người khác lặp lại nhiều lần.
CỦNG CỐ
Nói giảm nói tránh
Các cách nói giảm nói tránh

Vận dụng nói giảm nói tránh
Em hãy viết đoạn văn trong đó có sử dụng phép nói giảm nói tránh.

BÀI TẬP VỀ NHÀ
Kính chúc quý thầy cô nhiều sức khỏe. Chúc các em học tốt và ngoan nha!