Bài 10. Nói giảm nói tránh

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô về dự tiết ngữ văn lớp 8
Người thực hiện: C ao Thị Khuyên
kiểm tra bài cũ
Học sinh 1:
1. Nói quá là gì? Khoanh tròn vào phương án đúng.
A Là cách thức xếp đặt để đối chiếu hai sự vật, hiện tượng có mối liên hệ giống nhau.
B Là phương tiện tu từ làm giảm nhẹ, làm yếu đi một đặc trưng tích cực nào đó của đối tượng được nói đến.
C Là một biện pháp tu từ phóng đại mức đội, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng.
Là một phương thức chuyển tên gọi từ một vật này sang một vật khác.
2. Trong các câu sau đây, câu nào có sử dụng phép nói quá:
A. Chẳng tham nhà ngói ba toà - Tham vì một nỗi mẹ cha hiền lành.
B. Làm trai cho đáng nên trai - Khom lưng uốn gối gánh hai hạt vừng.
C. Hỡi cô tát nước bên đàng - Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi?
Học sinh 2:
1. Khoanh tròn vào ý kiến đúng nhất về tác dụng của nói quá.
A. Để gợi ra hình ảnh chân thực và cụ thể về sự vật, hiện tượng được nói đến trong câu
B. Để bộc lộ tình cảm, cảm xúc và thái độ của người nói.
Để cho người nghe thấm thía được vẻ đẹp hàm ẩn trong cách nói kín đáo, giàu cảm xúc.
D. Để nhấn mạnh, gây ấn tượng và tăng sức biểu cảm cho sự vật, hiện tượng được nói đến trong câu.
2.Trong các câu sau đây, câu nào không sử dụng phép nói quá:
A. Đồn rằng bác mẹ anh hiền - Cắn hạt cơm không vỡ, cắn đồng tiền vỡ tư.
Thuận vợ thuận chồng tát biển Đông cũng cạn
C. Miệng cười như thể hoa ngâu - Cái khăn đội đầu như thể hoa sen.
Hãy cho biết trong mỗi cách nói sau đây, cách nói nào dễ nghe hơn, vì sao ?

A - Bức ảnh này chưa được đẹp lắm.
- Bức ảnh này xấu lắm.
B. - Bông hoa này chưa được đẹp lắm.
- Bông hoa này rất xấu.
? Ghép các cụm từ sau để hoàn thành khái niệm về nói giảm nói tránh.
Nói giảm nói tránh là
tế nhị, uyển chuyển.
dùng cách diễn đạt
một biện pháp tu từ
1)
2)
3)
4)
Khái niệm:
Xét ví dụ 1:
1a. Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ
đi gặp
cụ Các Mác, cụ Lê-Nin và các vị cách mạng đàn anh khác,
thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột. (Hồ Chí Minh , Di chúc)
1b. Bác đã rồi sao, Bác ơi!
Mùa thu đang đẹp nắng xanh trời. (Tố Hữu, Bác ơi)
đi
chết
chết
1c. Lượng con ông Độ đây mà...Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ (Hồ Phương, Thư nhà)
chẳng còn.
đã chết
1a. Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-Nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột. (Hồ Chí Minh , Di chúc)
1b. Bác đã đi rồi sao, Bác ơi!
Mùa thu đang đẹp nắng xanh trời. (Tố Hữu, Bác ơi)
1c. Lượng con ông Độ đây mà...Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn. (Hồ Phương, Thư nhà)


Xét ví dụ 1:
Tránh cảm giác quá đau buồn, nặng nề.
Xét ví dụ 2:
Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một sức êm dịu vô cùng.
(Nguyên Hồng - Những ngày thơ ấu)

Tránh thô tục, gây cười.
Xét ví dụ 3:
- Con dạo này lười lắm.
- Con dạo này không được chăm chỉ lắm.

Tránh thiếu lịch sự.
Kết luận:
Tác dụng của nói giảm nói tránh: tránh gây
cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề;
tránh thô tục, thiếu lịch sự.
Bài tập ứng dụng:
Phân biệt tác dụng của những cách nói giảm, nói tránh dưới đây bằng cách nối nội dung cột A tương ứng với nội dung cột B.
Bài tập 1(SGK trang 108).
Điền các từ ngữ nói giảm, nói tránh sau đây vào chỗ trống /.../:
đi nghỉ,
đi nghỉ
khiếm thị ,
khiếm thị
chia tay nhau,
chia tay nhau
có tuổi ,
có tuổi
đi bước nữa.
đi bước nữa.
a. Khuya rồi, mời bà/ .. .... /
b. Cha mẹ em / ......... / từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
c. Đây là lớp học cho trẻ em /.. . . .. ./
d. Mẹ đã/ ... . ... / rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ.
e. Cha nó mất, mẹ nó/. . . . ../, nên chú nó rất thương nó.
Bài tập 2(SGK trang 108).
? Khoanh tròn vào câu có sử dụng biệp pháp tu từ nói giảm nói tránh trong mỗi cặp câu dưới đây:
A1. Anh phải hòa nhã với bạn bè.
A2. Anh nên hòa nhã với bạn bè.
B1. Anh ra khỏi phòng tôi ngay!
B2. Anh không nên ở đây nữa!
C1. Xin đừng hút thuốc trong phòng!
C2. Cấm hút thuốc trong phòng!
D1. Nó nói như thế là thiếu thiện chí.
D2. Nó nói như thế là ác ý.
E1. Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh tha lỗi.
E2. Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh tha lỗi
Bài tập:
Khoanh tròn phương án em cho là đúng: Khi nào không nên nói giảm nói tránh?
A- Khi cần phải nói năng lịch sự, có văn hoá.
B- Khi muốn người nghe bị thuyết phục
C- Khi muốn bày tỏ tình cảm của mình
D- Khi cần phải nói thẳng và nói đúng sự thật.
Một tiết học của lớp 8A.
Một buổi lao động của lớp 9C.
Hãy quan sát vào 2 bức ảnh dưới đây và đặt câu có sử dụng cách nói giảm nói tránh.
Trường THCS Hoằng Tân.
Bài tập 3(SGK Trang 109)
Khi chê trách một điều gì, để người nghe dễ tiếp nhận, người ta thường nói giảm nói tránh bằng cách phủ định điều ngược lại với nội dung đánh giá. Chẳng hạn, đáng lẽ nói Bài thơ của anh dở lắm thì lại bảo Bài thơ của anh chưa được hay lắm. Hãy vận dụng cách nói giảm nói tránh như thế để đặt năm câu đánh giá trong những trường hợp khác nhau.
Bạn đầu tiên của nhóm 1 đưa ra một tình huống nói thẳng nói thật và yêu cầu một bạn bất kì của nhóm 2 đứng dậy sử dụng nói giảm nói tránh cho tình huống bạn vừa đưa. Nếu trả lời đúng thì được làm lại giống như đội bạn đã làm. Cuộc chơi cứ tiếp diễn tuỳ thuộc vào thời gian.
Học mà chơi:
Học mà chơi:
Tìm trong các tác phẩm văn học những trường
hợp có sử dụng nói giảm nói tránh.
(Thể lệ: Chia làm 2 nhóm, cử đại diện nhóm
trình bày, đội nào tìm được nhiều hơn và đúng
trong thời gian 2 phút thì đội đó thắng.)
Học mà chơi:
Tìm trong các tác phẩm văn học những trường
hợp có sử dụng nói giảm nói tránh.
(Thể lệ: Chia làm 2 nhóm, cử đại diện nhóm
trình bày, đội nào tìm được nhiều hơn và đúng
thì đội đó thắng.)
Hướng dẫn học bài:
1. Củng cố bài:
- Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh .
- C�ch sư dơng n�i gi�m n�i tr�nh
2. Bài tập về nhà:
- Làm bài tập còn lại.
- Viết một đoạn văn ngắn có sử dụng nói giảm nói tránh.
- Đọc và xem trước bài: Câu ghép.
Xin cảm ơn các Thầy cô đã đến dự
Chúc các thầy cô mạnh khoẻ , chúc các em học tốt!