Bài 10. Nói giảm nói tránh

Môn Ngữ Văn 8
Tiết 40: Nói giảm nói tránh
?
Người dạy: Hoàng Quỳnh Loan
Phòng Giáo dục Lạng Giang
Ví dụ 1:
a/ Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.
( Hồ Chí Minh, Di chúc)
b/ Bác đã đi rồi sao Bác ơi!
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.
(Tố Hữu, Bác ơi)
c/- Lượng con ông Độ đây mà.Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.
( Hồ Phương, Thư nhà)
*VD1:
a/ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác
b/ đi
c/ chẳng còn
chết
Tránh gây cảm giác quá đau buồn
VD2:
a/ Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ.
bị giết
Tránh gây cảm giác ghê sợ, nặng nề.

b/ Ông nội đã dùng cơm chưa?
ăn
Tránh gây sự thiếu lịch sự
*VD3:
Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ,áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.
Tránh gây sự thô tục
Con dạo này lười lắm
Con dạo này không được chăm chỉ lắm
Ghi nhớ :
Thán từ là những từ ngữ dùng để bộc lộ cảm xúc hoặc
Dùng để gọi đáp . Chúng thường đứng ở đầu câu
đôi khi có thể tách ra làm câu đặc biệt
Có hai laọi thán từ : Thán từ dùng để gọi đáp
Thán từ dùng để bộ lộ cảm xúc
BT nhanh: Điền những từ ngữ nói giảm nói tránh sau đây vào chỗ trống/./: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.
a/ Khuya rồi, mời bà /..../
b/Cha mẹ em /....../ từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
c/Đây là lớp học cho trẻ em /....../
d/Mẹ đã /....../rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ.
e/ Cha nó mất, mẹ nó/......./, nên chú nó rất thương nó.
đi nghỉ
chia tay nhau
khiếm thị
có tuổi
đi bước nữa
ở VD1: đi thay thế cho chết
đồng nghĩa
chết
quy tiên, từ trần
Từ Hán Việt
?- Dùng từ đồng nghĩa đặc biệt là từ Hán Việt
*VD: Bài thơ của anh dở lắm
Bài thơ của anh chưa được hay lắm
?-Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa
*VD: Anh còn kém lắm.
Anh cần phải cố gắng hơn nữa.
? Dùng cách nói vòng
*VD: Ông ấy sắp chết.
Ông ấy chỉ nay mai thôi.
? Dùng cách nói trống( tỉnh lược)
* Lưu ý:
Nói giảm nói tránh có thể thực hiện bằng nhiều cách:
-Dùng từ đồng nghĩa, đặc biệt là từ Hán Việt
- Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa
- Dùng cách nói vòng
- Dùng cách nói trống( tỉnh lược)
II. Luyện tập
Bài tập trắc nghiệm: Câu nào sau đây sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh?
A. Thôi để mẹ cầm cũng được.( Thanh Tịnh)
B. Bác dạo này khoẻ chứ?
C. Cô ấy là công nhân
D. Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt!
( Nam Cao)
Đáp án: D
Bài 2: Trong các cặp câu sau đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh?
a1/Anh phải hoà nhã với bạn bè!
a2/Anh nên hoà nhã với bạn bè!
b1/Anh ra khỏi phòng tôi ngay!
b2/ Anh không nên ở đây nữa!
c1/ Xin đừng hút thuốc trong phòng!
c2/ Cấm hút thuốc trong phòng!
d1/ Nó nói như thế là thiếu thiện chí.
d2/ Nó nói như thế là ác ý.
Bài 3: Khi chê trách một điều gì, để người nghe dễ tiếp nhận, người ta thường nói giảm nói tránh bằng cách phủ định điều ngược lại với nội dung đánh giá. Chẳng hạn lẽ ra nói "Bài thơ của anh dở lắm" thì lại bảo " Bài thơ của anh chưa được hay lắm". Hãy vận dụng cách nói giảm nói tránh như thế mỗi nhóm sẽ đặt một câu đánh giá trong những trường hợp khác nhau.
Bài tập trắc nghiệm:
Khi nào không nên nói giảm nói tránh?
A. Khi cần phải nói năng lịch sự , có văn hoá
B. Khi muốn làm cho người nghe bị thuyết phục.
C. Khi muốn bày tỏ tình cảm của mình.
D. Khi cần phải nói thẳng, nói đúng nhất sự thật.
Đáp án D
Bài tập thêm: Trong các câu sau biện pháp tu từ nói giảm, nói tránh được thực hiện bằng cách nào?

a/ Bức tranh anh vẽ chưa được đẹp lắm
b/ Bác sĩ đang khám cho tử thi
c/ Bạn cần phải cố gắng hơn nữa
d/Anh ấy thế thì không được lâu nữa đâu chị ạ.
Dùng cách phủ định từ ngữ trái nghĩa
Dùng từ đồng nghĩa- Hán Việt
Dùng cách nói vòng
Dùng cách nói trống
*Bài tập 5:
Hãy viết một đoạn văn ngắn trong đó có sử dụng biện pháp tu từ nói giảm nói tránh.
Nói giảm nói tránh
Tác dụng của nói giảm nói tránh
Các cách nói giảm nói tránh
Tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề
Tránh thô tục,
thiếu lịch sự

Dùng từ đồng nghĩa-từ Hán Việt
Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa
Dùng cách nói vòng

Dùng cách nói trống

Về nhà
Hoàn thiện các bài tập.
Học thuộc ghi nhớ
- Ôn kỹ kiến thức để kiểm tra Văn

Chào các em, chúc các em học giỏi !