Bài 10. Nói giảm nói tránh

1. Thế nào là biện pháp tu từ nói quá, tác dụng ? Em hãy đặt câu trong đó có sử dụng thành ngữ nói quá ?
* Trả lời :
1. Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả => để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
Đặt câu : Bạn Nam đen như cột nhà cháy.

Ví dụ1.
a. Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.
( Hồ Chí Minh, Di chúc)
b. Bác đã đi rồi sao Bác ơi !
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời. ( Tố Hữu, Bác ơi)
c.Lượng con ông độ đây mà… Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn. ( Hồ Phương, Thư nhà)

* Ví dụ2: Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.
( Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
Chết: mất, từ trần, tạ thế, qui tiên, qua đời, khuất núi.
 Các từ in đậm đều có nghĩa nói về cái chết.
? cảm xúc sung sướng đến tột cùng của bé Hồng khi được ở bên mẹ, được nằm trong lòng mẹ sau bao ngày xa cách.
Ví dụ3 : a. Con dạo này lười lắm.
b. Con dạo này không được cham chỉ lắm.
So sánh cách nói của hai câu trên cho biết cách nói nào nhẹ nhàng hơn, tế nhị hơn đối với người nghe ?
- Cách nói (a) là sự phê bỡnh thẳng thắn, trực tiếp về sự không cham chỉ của con => Thiếu tế nhị.
- Cách nói (b) nhẹ nhàng, tế nhị hơn đói với người tiếp nhận.
Cũng là phê bỡnh nhưng ở mức độ nhẹ nhàng có sự động viên, khuyến khích, dễ nghe.
Vớ d? :
- Bài thơ của anh dở lắm"
" Bài thơ của anh chưa được hay cho lắm! "
Bài tập: Trong các trường hợp sau có thể dùng cách nói giảm nói tránh như thế nào?
a. Anh ấy làm việc kém lắm.
b. Anh ấy quặt quẹo như thế thì không sống được bao lâu nữa đâu chị ạ.

Đáp án:
Anh ấy cần phải cố gắng hơn nữa => Cách nói vòng không đi thẳng vào vấn đề.
Anh ấy thế thì không được bao lâu nữa đâu chị ạ. => cách nói tỉnh lược, bớt đi từ ngữ gây đau buồn.

Bài 1. Điền từ ngữ nói giảm nói tránh
a. Khuya rồi, mời bà ..................
b. Cha mẹ em ............................ từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
c. Dây là lớp học cho trẻ em ....................
d. Mẹ đã .................. nên chú ý gi? gỡn sức khoẻ.
e. Cha nó mất, mẹ nó ........................ nên chú nó rất thương nó.
đi nghỉ
chia tay nhau
khiếm thị
có tuổi
đi bước nữa
Bài tập 2. Trong mçi cÆp c©u d­íi ®©y c©u nµo cã sö dông c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh ?
a1. Anh phải hoà nhã với bạn bè.
a2. Anh nên hoà nhã với bạn bè.
b1. Anh ra khỏi phòng tôi ngay.
b2 Anh không nên ở đây n?a.
c1. Xin đừng hút thuốc trong phòng.
c2. Cấm hút thuốc trong phòng.
d1. Nó nói như thế là thiếu thiện chí.
d2. Nó nói như thế là ác ý.
e1. Hôm qua em hỗn với anh, em mong anh tha thứ.
e2. Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi.
X
X
X
X
X
Bài 4. Việc sử dụng cách nói giảm nói tránh là tuỳ thuộc vào tình huống giao tiếp. Trong trường hợp nào thì không nên dùng cách nói giảm nói tránh ?
- khi cần thiết vẫn phải nói thẳng để tránh bất lợi.
Bài 3: Đặt câu theo mẫu: “Bài thơ của anh dở lắm”, thì lại nói : “Bài thơ của anh chưa được hay cho lắm”.
* Hình thức: Chia 4 nhóm, mỗi nhóm đặt một câu nối tiếp. Nếu nhóm nào không đặt được thì nhóm khác đặt tiếp theo. Nếu không đặt được không tính điểm.
* Ví dụ:
Anh hát dở lắm. – Anh hát chưa được hay lắm.

Chọn nối cột (a) điền với chỗ trống trong cột (b) để được câu có có sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh.
Về nhà:
- Học ghi nhớ
Hoàn thành bài tập.
* Soạn:
Luyện nói :kể chuyện theo ngôi kể kết hợp với miêu tả và biểu cảm.
- Ôn tập ngữ văn giờ sau tiết 41 kiểm tra một tiết.