Bài 10. Nói giảm nói tránh

Hãy cho biết trong mỗi cách nói sau đây, cách nói nào dễ nghe hơn, vì sao ?

A - Bức ảnh này chưa được đẹp lắm.
- Bức ảnh này xấu lắm.
B. - Bông hoa này chưa được đẹp lắm.
- Bông hoa này rất xấu.
? Ghép các cụm từ sau để hoàn thành khái niệm về nói giảm nói tránh.
Nói giảm nói tránh là
tế nhị, uyển chuyển.
dùng cách diễn đạt
một biện pháp tu từ
1)
2)
3)
4)
Khái niệm:
Xét ví dụ 1:
1a. Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ
đi gặp
cụ Các Mác, cụ Lê-Nin và các vị cách mạng đàn anh khác,
thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột. (Hồ Chí Minh , Di chúc)
1b. Bác đã rồi sao, Bác ơi!
Mùa thu đang đẹp nắng xanh trời. (Tố Hữu, Bác ơi)
đi
chết
chết
1c. Lượng con ông Độ đây mà...Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ (Hồ Phương, Thư nhà)
chẳng còn.
đã chết
1a. Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-Nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột. (Hồ Chí Minh , Di chúc)
1b. Bác đã đi rồi sao, Bác ơi!
Mùa thu đang đẹp nắng xanh trời. (Tố Hữu, Bác ơi)
1c. Lượng con ông Độ đây mà...Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn. (Hồ Phương, Thư nhà)


Xét ví dụ 1:
Tránh cảm giác quá đau buồn, nặng nề.
Xét ví dụ 2:
Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một sức êm dịu vô cùng.
(Nguyên Hồng - Những ngày thơ ấu)

Tránh thô tục, gây cười.
Xét ví dụ 3:
- Con dạo này lười lắm.
- Con dạo này không được chăm chỉ lắm.

Tránh thiếu lịch sự.
Kết luận:
Tác dụng của nói giảm nói tránh: tránh gây
cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề;
tránh thô tục, thiếu lịch sự.
Bài tập ứng dụng:
Phân biệt tác dụng của những cách nói giảm, nói tránh dưới đây bằng cách nối nội dung cột A tương ứng với nội dung cột B.
Bài tập 1(SGK trang 108).
Điền các từ ngữ nói giảm, nói tránh sau đây vào chỗ trống /.../:
đi nghỉ,
đi nghỉ
khiếm thị ,
khiếm thị
chia tay nhau,
chia tay nhau
có tuổi ,
có tuổi
đi bước nữa.
đi bước nữa.
a. Khuya rồi, mời bà/ .. .... /
b. Cha mẹ em / ......... / từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
c. Đây là lớp học cho trẻ em /.. . . .. ./
d. Mẹ đã/ ... . ... / rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ.
e. Cha nó mất, mẹ nó/. . . . ../, nên chú nó rất thương nó.
Bài tập 2(SGK trang 108).
? Khoanh tròn vào câu có sử dụng biệp pháp tu từ nói giảm nói tránh trong mỗi cặp câu dưới đây:
A1. Anh phải hòa nhã với bạn bè.
A2. Anh nên hòa nhã với bạn bè.
B1. Anh ra khỏi phòng tôi ngay!
B2. Anh không nên ở đây nữa!
C1. Xin đừng hút thuốc trong phòng!
C2. Cấm hút thuốc trong phòng!
D1. Nó nói như thế là thiếu thiện chí.
D2. Nó nói như thế là ác ý.
E1. Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh tha lỗi.
E2. Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh tha lỗi
Bài tập:
Khoanh tròn phương án em cho là đúng: Khi nào không nên nói giảm nói tránh?
A- Khi cần phải nói năng lịch sự, có văn hoá.
B- Khi muốn người nghe bị thuyết phục
C- Khi muốn bày tỏ tình cảm của mình
D- Khi cần phải nói thẳng và nói đúng sự thật.
Một tiết học của lớp 8A.
Một buổi lao động của lớp 9C.
Hãy quan sát vào 2 bức ảnh dưới đây và đặt câu có sử dụng cách nói giảm nói tránh.
Trường THCS Hoằng Tân.
Bài tập 3(SGK Trang 109)
Khi chê trách một điều gì, để người nghe dễ tiếp nhận, người ta thường nói giảm nói tránh bằng cách phủ định điều ngược lại với nội dung đánh giá. Chẳng hạn, đáng lẽ nói Bài thơ của anh dở lắm thì lại bảo Bài thơ của anh chưa được hay lắm. Hãy vận dụng cách nói giảm nói tránh như thế để đặt năm câu đánh giá trong những trường hợp khác nhau.