Bài 10. Nói giảm nói tránh

Kiểm tra bài cũ
? Nói quá là gì? Nói quá có tác dụng như thế nào?
Tìm ba thành ngữ sử dụng biện pháp tu từ nói quá.
Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả. Nhằm nhấn mạnh sự vật, tăng sức biểu cảm, gây ấn tượng.
Tiết 40
NÓI GIẢM NÓI TRÁNH
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh.
* Ví dụ 1: SGK/107,108
Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, Cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.
(Hồ Chí Minh, Di chúc)
- Bác đã đi rồi sao Bác ơi !
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời. (Tố Hữu, Bác ơi)
- Lượng con ông Độ đây mà. Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn. (Hồ Phương, Thư nhà)
-> Các từ ngữ in đậm có nghĩa là chết -> Nói như thế là để giảm nhẹ, tránh sự đau buồn.
* Ví dụ 2: SGK/108
Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
-> Dùng từ bầu sữa để tránh thô tục.
* Ví dụ 3: SGK/108
- Con dạo này lười lắm.
- Con dạo này không được chăm chỉ lắm.
-> Cách nói thứ hai tế nhị, nhẹ nhàng hơn đối với người tiếp nhận.
* Ghi nhớ: Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cánh diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.
* Lưu ý: - Nên nói giảm nói tránh khi:
+ Thông tin cho người khác một sự thật
đau buồn.
+ Chê trách hay không hài lòng về một
điều gì đó.
+ Người đối diện là người đáng được
tôn trọng. .
- Không nên nói giảm nói tránh khi:
- Muốn góp ý chân thành, thẳng thắn
với ai đó.
- Cần phải nói đúng mức độ sự thật.
- Tường thuật một vấn đề. .
- Các cách nói giảm nói tránh.
+ Dùng các từ ngữ đồng nghĩa, đặc biệt các từ Hán Việt.

- Dùng cách nói phủ định điều ngược lại nội dung đánh giá.

+ Nói vòng

+ Nói tỉnh lược.
VD: xác chết -> tử thi
VD: Bức tranh xấu qúa.-> Bức tranh chưa đẹp lắm.
VD: Anh làm dở quá.-> Anh cần cố gắng nhiều hơn.
VD: Anh ấy bênh nặng như vậy thì không qua khỏi đâu.
-> Anh ấy như vậy thì không qua khỏi đâu.
II. Luyện tập:
1. Bài tập 1 sgk/108. Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh sau đây vào chỗ trống: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.
a. Khuya rồi, mời bà .
b. Cha mẹ em . từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
c. Đây là lớp học cho trẻ em .
d. Mẹ đã . , nên chú ý giữ gìn sức khỏe.
e. Cha nó mất, mẹ nó . nên chú nó rất thương nó.
đi nghỉ.
chia tay nhau
khiếm thị.
có tuổi
đi bước nữa
2. Bài tập 3 sgk/108.109. Đặt năm câu có sử dụng cách nói giảm nói tránh phủ định điều ngược lại với nội dung đáng giá.
- Cậu nói như vậy là ác ý.->

- Áo chị may rất xấu.->

- Bài hát quá dở! ->

- Con gái mẹ hư quá! ->

- Bài văn của bạn dở lắm.->
Cậu nói như vậy là thiếu thiện chí.
Áo chị may không khéo lắm.
Bài hát chưa hay lắm.
Con gái mẹ chưa được ngoan lắm.
Bài văn của bạn chưa được hay lắm.
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ:
- Học thuộc khái niệm, tác dụng của nói giảm nói tránh.
- Tìm và phân tích tác dụng của nói giảm nói tránh trong một văn bản cụ thể.
- Chuẩn bị tiết Câu ghép cho tuần sau và Luyện nói: kể chuyện theo ngôi kể kết hợp với miêu tả và biểu cảm cho tiết tiếp theo.