Bài 10. Nói giảm nói tránh

Kiểm tra bài cũ
Thế nào là nói quá ? Cho biết tác dụng của nói quá ?
- Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả.
- Taùc duïng: ĐÓ nhÊn m¹nh, g©y Ên t­îng, t¨ng søc biÓu c¶m.
Ngữ văn 8 - Tiết 41

Nói giảm nói tránh
- Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.
(Hồ Chí Minh, Di chúc)
- Bác đã đi rồi sao, Bác ơi !
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.
(Tố Hữu, Bác ơi)

- Lượng con ông Độ đây mà....Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn. (Hồ Phương, Thư nhà)


- đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác
- đi
- chẳng còn
CHẾT
-> Giaûm bôùt caûm giaùc quaù ñau buoàn
Phải bé lại lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một dịu êm vô cùng.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
-> Dïng cách diễn đạt tế nhị để tránh sự thô tục, thiếu lịch sự vµ gîi c¶m xóc th©n th­¬ng, tr×u mÕn khi nãi vÒ mÑ.

a. Con dạo này lười lắm.
b.Con dạo này không được chăm chỉ cho lắm.
-> Dùng cỏch núi t? nh?, nh? nh�ng traựnh caờng thaỳng naởng ne� ủ? ngu?i nghe d? ti?p thu.
Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.
Hãy phân tích cái hay của việc sử dụng phép nói giảm nói tránh trong đoạn trích sau :
"Hôm sau, lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão bảo ngay
Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ !"
(Nam Cao - Lão Hạc)
Cậu Vàng
bị giết
đi đời
Cảm giác
ghê sợ với
người nghe.
Tránh gây
cảm giác
ghê sợ với
người nghe.
Hàm ý
xót xa,
luyến tiếc
và đượm chút
mỉa mai.
Nói giảm nói tránh


Baùc syõ vöøa phaãu thuaät (moå xeû) cho moät beänh nhaân bò beänh tim.
- Toâi vöøa khaùm nghieäm töû thi (xaùc cheát) cho moât ngöôi daân ôû ñaây.

> Traùnh caûm giaùc gheâ sôï
Anh ra khỏi nhà tôi ngay!
Anh không nên ở đây nữa!
TÌNH HuỐNG 1 .
Nói giảm nói tránh bằng cách phủ định cách nói trái nghĩa
Bệnh tình của ông nặng lắm chắc sắp chết rồi!
Bệnh tình cuả ông chắc chẳng còn được bao lâu nữa.
TÌNH HUỐNG 2.
Nói giảm nói tránh bằng cách nói vòng
Bài văn này bạn Lan làm quá dở!
Bài văn này bạn Lan làm chưa đạt yêu cầu.
TÌNH HUỐNG 4.
Nói giảm nói tránh bằng cách phủ định .
* Chú ý:
- Dùng từ đồng nghĩa, đặc biệt là các từ Hán Việt ( chết – hy sinh)
- Dùng cách nói phủ định của từ trái nghĩa ( xấu - chưa được đẹp)
- Nói vòng ( kém lắm- cần phải cố gắng hơn )
- Nói trống (tỉnh lược): thay ý nói bằng dấu chấm lửng
a. Các cách nói giảm, nói tránh:
Trong trường hợp cần phê bình, cần thiết phải nói thẳng, nói đúng sự thật thì không nên nói giảm nói tránh vì như thế là bất lợi.

Khi cần thông tin chính xác, trung thực trong văn bản hành chính ( biên bản , báo cáo )


b.Không nên sử dung nói giảm nói tránh


Bài tập:1(sgk/108):
Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh cho sau đây vào chỗ trống: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.


a. Khuya rồi, mời bà..........................
b. Cha mẹ em..........................từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
c. Đây là lớp học cho trẻ em.....................
d. Mẹ đã ..................rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ.
e. Cha nó mất, mẹ nó......................, nên chú nó rất thương nó.
đi nghỉ
chia tay nhau
khiếm thị
có tuổi
đi bước nữa
a1. Anh phải hoà nhã vớí bạn bè!
b1. Anh ra khỏi phòng tôi ngay!
c1. Xin đừng hút thuốc trong phòng học!
c2. Cấm hút thuốc trong phòng học!
d1. Nó nói như thế là thiếu thiện chí.
d2. Nó nói như thế là ác ý.
e1. Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi.
e2. Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi.
a2. Anh nên hoà nhã với bạn bè!
b2. Anh không nên ở đây nữa!
Bài tập2/sgk 109
Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh


B�i t?p 3 sgk/109
a. Ông cụ chết rồi.
Ông cụ đã quy tiên rồi.

b. Bài thơ của anh dở lắm.
Bài thơ của anh chưa được hay lắm.
 Dùng từ đồng nghĩa, đặc biệt là các từ Hán Việt
 Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa
c. Anh còn kém lắm.
Anh cần phải cố gắng hơn nữa.

d. Anh ấy bị thương nặng thế thì không sống được lâu nữa đâu chị ạ.
Anh ấy(.) thế thì không(.) được lâu nữa đâu chị ạ.

* Nói vòng

* Nói trống (tỉnh lược)
Hãy quan sát tranh minh hoạ trên màn
hình và dùng phép nói giảm nói tránh
để diễn đạt lại các câu trong những
tình huống sau và cho biết ở mỗi tình
huống đó, em đã sử dụng cách nói
giảm nói tránh nào?
BÀI TẬP BỔ SUNG
a. Đây là ngôi trường của những trẻ em tàn tật.
b. Các chiến sĩ đã chết để bảo vệ quê hương.
c. Kiến thức toán của em còn kém lắm !
d. Bác sỹ pháp y đang mổ xác chết.
Đây là ngôi trường của những trẻ em khuyết tật.
Các chiến sĩ đã hy sinh để bảo vệ quê hương.
Kiến thức toán của em còn chưa tốt, cần cố gắng hơn.
.
Bác sỹ pháp y đang phẫu thuật tử thi.
Hãy chuyển các cách diễn đạt sau đây thành cách diễn đạt nói giảm, nói tránh?
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ

- Phaân tích taùc duïng cuûa bieän phaùp noùi giaûm noùi traùnh trong moät ñoaïn vaên cuï theå.
Soaïn baøi : Caâu gheùp
Chuẩn bị tốt cho bài kiểm tra ng÷ văn (TiÕt 41)
Chúc các em có tiết học vui, bổ ích và lý thú.