Bài 10. Nói giảm nói tránh

Trường THCS Cao Viên.
Tổ xã hội
GV: Nguyễn Mai Dung
Năm học 2012-2013.
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ CÙNG CÁC EM
KIỂM TRA BÀI CŨ.
1. Thế nào là nói quá? Nêu tác dụng của nói quá?
2. Trong các câu sau câu nào có sử dụng biện pháp tu từ nói quá?
a. Lớp em chú ý nghe cô giảng bài.
b. Bao giờ cây cải làm đình
Gỗ lim thái ghém thì mình lấy ta. ( Ca dao)
c. Đội trời, đạp đất ở đời
Họ Từ tên Hải vốn người Việt Đông.
(Truyện Kiều,Nguyễn Du)


ĐÁP ÁN:
Nói quá là biện pháp tư từ phóng đại, quy mô tính chất của sự sự vật, sự việc, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.

Ngữ văn 8 - Tiết 40

nói giảm nói tránh
a. Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê – nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột. (HCM, di chúc).
b. Bác đã đi rồi, sao Bác ơi!
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời. (Tố Hữu, Bác ơi).
c. Lượng con ông Độ đây mà…Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn. (Hồ Phương, thư nhà).

Ví dụ 1:

Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.
(Nguyên Hồng, những ngày thơ ấu).

Ví dụ 2:

Ngày mồng một đầu năm hiện lên thi thể em bé ngồi giữa những bao diêm…
(Trích Cô bé bán diêm, An- đéc-xen).

- Hôm nay, bạn ăn mặc lôi thôi quá!
- Hôm nay, bạn ăn mặc chưa đẹp lắm!
Ví dụ 4:


Ví dụ 3:

I. NÓI GIẢM NÓI TRÁNH VÀ TÁC DỤNG CỦA NÓI GIẢM NÓI TRÁNH:
Nói giảm nói tránh là biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.
Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ !
Cậu Vàng
Bị giết
Di d?i
Gây cảm giác
ghê sợ với
người nghe.
Không gây
cảm giác
ghê sợ với
người nghe.
Hàm ý
xót xa,
luyến tiếc
và đượm chút
mỉa mai
Xác định biện pháp tu từ nói giảm nói tránh:
Bài văn này bạn phân tích chưa được hay lắm.
2. Bác đã lên đường, theo tổ tiên
Mác Lê-nin, thế giới Người Hiền…

3. a. Bạn học còn kém lắm.
b. Bạn cần cố gắng hơn nữa.
4. Lão làm bộ đấy! Thật ra thì lão chỉ tâm ngẩm thế, nhưng cũng ra phết chứ chả vừa đâu: lão vừa xin tôi ít bả chó…
Bài tập nhanh
Hãy quan sát tranh minh hoạ trên màn hình và dùng phép nói giảm nói tránh để diễn đạt lại các câu trong những tình huống sau và cho biết ở mỗi tình huống đó, em đã sử dụng cách nói giảm nói tránh nào?
Tình huống 1
Anh cút ra khỏi nhà tôi ngay!
Anh không nên ở đây nữa!
Nói giảm nói tránh bằng cách phủ định từ ngữ trái nghĩa
Bệnh tình ông ấy nặng lắm chắc sắp chết rồi!
Bệnh tình ông ấy chắc chẳng còn được bao lâu nữa.
TÌNH HUỐNG 2.
Nói giảm nói tránh bằng cách nói trống.
TÌNH HUỐNG 3.
Những đứa trẻ này bố mẹ chết hết rồi, thật đáng thương.
Những đứa trẻ mồ côi này thật đáng thương.
Nói giảm nói tránh bằng cách dùng từ Hán Việt đồng nghĩa
TÌNH HUỐNG 4.
Cấm trẻ con vào đó.
Các cháu vào đó rất nguy hiểm, dễ bị tai nạn.
Nói giảm nói tránh bằng cách nói vòng
II. LUYỆN TẬP
1. Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh sau đây vào chỗ trống /.../: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau , có tuổi, đi bước nữa.
Khuya rồi, mời bà................
b. Cha mẹ em………………...từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
c. Đây là lớp học cho trẻ em ....................
d. Mẹ đã ................ rồi, nên chú ý giữ gìn sức khỏe.
e. Cha nó mất, mẹ nó……. ……….Nên chú nó rất thương nó
đi nghỉ
chia tay nhau
khiếm thị
có tuổi
đi bước nữa
2. Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có nói giảm nói tránh:
a1. Anh phải hòa nhã với bạn bè!
a2. Anh nên hòa nhã với bạn bè!
b1. Anh ra khỏi phòng tôi ngay!
b2. Anh không nên ở đây nữa!
c1. Xin đừng hút thuốc trong phòng!
c2. Cấm hút thuốc trong phòng!
d1. Nó nói như thế là thiếu thiện chí.
d2. Nó nói như thế là ác ý.
e1. Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi.
e2. Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi.


Làm việc theo nhóm
3. Hãy vận dụng cách nói giảm nói tránh để đặt câu đánh giá trong những trường hợp khác nhau
(mỗi nhóm 2 câu)
Ví dụ:
- Bài thơ của anh dở lắm.
- Bài thơ của anh chưa được hay lắm
Thảo luận
1. Nếu em là một nhân chứng ở tòa trong một sự việc nào đó em có nói giảm nói tránh không? Vì sao?
2. Theo em trong trường hợp nào thì không nên dùng cách nói giảm nói tránh?
Củng cố
Nói giảm nói tránh
Các cách nói giảm nói tránh
Cảm nhận giá trị nghệ thuật và vận dụng nói giảm nói tránh
DẶN DÒ
Về nhà:
Bài cũ: Sưu tầm các câu thơ , câu văn có sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh và phân tích tác dụng của nó ?
Bài mới: Ôn tập các văn bản đã học từ đầu năm đến giờ để chuẩn bị cho bài kiểm tra một tiết.
Chào tạm biệt và hẹn gặp lại