Bài 10. Nói giảm nói tránh

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ GIÁO
VÀ CÁC EM HỌC SINH
THÂN MẾN!
LỚP: 8B
Thế nào là nói quá và tác dụng của nói quá?
Tìm phép nói quá trong ví dụ sau, giải thích ý nghĩa của phép nói quá đó.
Ví dụ:
“ Bàn tay ta làm nên tất cả,
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm”
=> Nhấn mạnh vai trò của sức lao động, của ý chí bền bỉ, sự siêng năng, cần cù của con người.
Phân biệt nói quá và nói khoác?
*Trả lời:
- Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại quy mô, mức độ, tính chất của sự vật hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
=>Mục đích tích cực
- Nói khoác cũng phóng đại quy mô, mức độ, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả nhưng nhằm mục đích muốn người khác tin điều không có thật.
=> Mục đích tiêu cực
“Lời nói chẳng mất tiền mua,
Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.”
( Ca dao)
Em hiểu, "lựa lời" là gì ?
"Vừa lòng nhau" là như thế nào ?
Tiết 40:
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh:
1. Khảo sát và phân tích ngữ liệu:
Tiết 40:
Ví dụ 1:Nh÷ng tõ ng÷ in ®Ëm trong c¸c ®o¹n trÝch sau cã nghÜa lµ g×? T¹i sao ng­êi viÕt, ng­êi nãi l¹i dïng c¸ch diÔn ®¹t ®ã ?
Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.
- Bác đã đi rồi sao, Bác ơi !
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.
- Lượng con ông Độ đây mà . Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.
Các t? ng? in đậm trong cả ba đoạn trích trên đều nói đến cái chết.
=> Cách nói như vậy để gi?m nh?, tránh đi phần nào sự đau buồn.
Tiết 40:
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh:
1. Khảo sát và phân tích ngữ liệu:
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh:
Ví dụ 1: C¸c từ ngữ in ®Ëm ®Òu nãi ®Õn c¸i chÕt.
=> C¸ch nãi nh­ vËy ®Ó giảm nhẹ, tr¸nh ®i phÇn nµo sù ®au buån.
Tiết 40:
1. Khảo sát và phân tích ngữ liệu:
Ví dụ 2: V× sao trong c©u v¨n sau, t¸c gi¶ dïng tõ ng÷ bÇu s÷a mµ kh«ng dïng mét tõ ng÷ kh¸c cïng nghÜa ?
“Ph¶i bÐ l¹i vµ l¨n vµo lßng mét ng­êi mÑ, ¸p mÆt vµo bÇu s÷a nãng cña ng­êi mÑ, ®Ó bµn tay ng­êi mÑ vuèt ve tõ tr¸n xuèng c»m, vµ g·i r«m ë sèng l­ng cho, míi thÊy ng­êi mÑ cã mét ªm dÞu v« cïng.”
(Nguyªn Hång – “Nh÷ng ngµy th¬ Êu”)
=>Tác giả dùng từ bầu sữa trong câu này cốt để tránh thô tục.
Tiết 40:
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh:
1. Khảo sát và phân tích ngữ liệu:
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh:

Ví dụ 1: C¸c phÇn in ®Ëm ®Òu nãi ®Õn c¸i chÕt.
=> ĐÓ giảm nhẹ, tr¸nh ®i phÇn nµo sù ®au buån.
Ví dụ 2: T¸c gi¶ dïng tõ bÇu s÷a .
=> ĐÓ tr¸nh th« tôc.
Tiết 40:
1. Khảo sát và phân tích ngữ liệu:
Ví dụ 3 : So s¸nh hai c¸ch nãi sau ®©y, cho biÕt c¸ch nãi nµo nhÑ nhµng, tÕ nhÞ h¬n ®èi víi ng­êi nghe ?
Con d¹o nµy l­êi l¾m.
Con d¹o nµy kh«ng ®­îc ch¨m chØ l¾m.
=> Cách nói thứ hai nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe.
Tiết 40:
1. Khảo sát và phân tích ngữ liệu:
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng nói giảm nói tránh:

I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh:
Ví dụ 1: C¸c phÇn in ®Ëm trong c¶ ba ®o¹n trÝch trªn ®Òu ®óng trong tr­êng hîp nãi ®Õn c¸i chÕt.
=> ĐÓ giảm nhẹ, tr¸nh ®i phÇn nµo sù ®au buån.
Ví dụ 2: T¸c gi¶ dïng tõ bÇu s÷a .
=> ĐÓ tr¸nh th« tôc.
Ví dụ 3: C¸ch nãi thø hai nhÑ nhµng, tÕ nhÞ h¬n ®èi víi ng­êi nghe.
Tiết 40:
1. Khảo sát và phân tích ngữ liệu:
Em có nhận xét gì về cách diễn đạt trong các trường hợp trên ?
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh:
Ví dụ 1: C¸c phÇn in ®Ëm trong c¶ ba ®o¹n trÝch trªn ®Òu ®óng trong tr­êng hîp nãi ®Õn c¸i chÕt.
=> ĐÓ giảm nhẹ, tr¸nh ®i phÇn nµo sù ®au buån.
Ví dụ 2: T¸c gi¶ dïng tõ bÇu s÷a .
=> ĐÓ tr¸nh th« tôc.
Ví dụ 3: C¸ch nãi thø hai nhÑ nhµng, tÕ nhÞ h¬n ®èi víi ng­êi nghe.
Tiết 40:
1. Khảo sát và phân tích ngữ liệu:
=> Người nói, người viết đã có cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển hơn.

I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của biện pháp nói giảm nói tránh:
Khái niệm ( Ghi nhớ/ SGK/108)
Tiết 40:
1. Khảo sát và phân tích ngữ liệu:
2. Ghi nhớ:
Hãy phân tích cái hay của việc sử dụng phép nói giảm nói tránh trong đoạn trích sau :
"Hôm sau, lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão bảo ngay
Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ !"
(Nam Cao - Lão Hạc)
Cậu Vàng
bị giết
đi đời
Cảm giác
ghê sợ với
người nghe.
Tránh gây
cảm giác
ghê sợ với
người nghe.
Hàm ý
xót xa,
luyến tiếc
và đượm chút
mỉa mai.
Nói giảm nói tránh
* Lưu ý :
§Ó c¶m thô ®­îc c¸i hay, gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh trong t¸c phÈm v¨n häc cÇn :
- XÐt nã trong hoµn c¶nh giao tiÕp cô thÓ.
- XÐt nã trong mèi liªn hÖ ®èi chiÕu víi nh÷ng c¸ch nãi kh¸c cã thÓ dïng trong tr­êng hîp giao tiÕp ®ã.
Tiết 40:
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh:
1. Khảo sát và phân tích ngữ liệu:
2. Ghi nhớ:
Khái niệm ( Ghi nhớ/ SGK/108)
Thảo luận nhãm (Phương pháp khăn phủ bàn)
Dùa vµo vÝ dô cña nhãm m×nh, h·y cho biÕt ng­êi viÕt (người nãi) ®· thùc hiÖn phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng c¸ch nµo ?
Nhóm 1: Trong bài “ Lão Hạc”, Nam Cao viết:
Hôm sau, lão Hạc sang nhà tôi.Vừa thấy tôi, lão bảo ngay:
- Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!
Nhóm 3:
Bài thơ của anh dở lắm.
Bài thơ của anh chưa được hay lắm.
Dùng các từ ngữ đồng nghĩa.
Dùng cách nói phủ định, từ trái nghĩa.
Nhóm 4:
Anh còn kém lắm.
Anh cần cố gắng nhiều hơn .
Nhóm 2: Hắn ( Binh Tư) bĩu môi và bảo:
- Lão làm bộ đấy! Thật ra lão chỉ tẩm ngẩm thế, nhưng cũng ra phết chứ chả vừa đâu: Lão vừa xin tôi một ít bả chó…
Dùng cách nói vòng.
Dùng cách nói trống (tỉnh lược).
Nối A và B cho phù hợp?
A
B
Bác Dương thôi đã thôi rồi,
Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta.
( Nguyễn Khuyến- “ Khóc Dương Khuê”)
2. Cậu này thông minh nhưng chậm hiểu.
3. Hoạt động của đơn vị A còn nhiều tồn tại cần khắc phục.
a. Trong thơ ca trữ tình
c. Trong lời nói hằng ngày
b. Trong văn chính luận
Trong thơ ca trữ tình, trong văn chính luận, báo chí
và trong lời nói hằng ngày.
BÀI TẬP NHANH
Sử dụng nói giảm nói tránh:
- Giỳp th? hi?n thỏi d? nhó nh?n, l?ch s? trong giao ti?p.
- S? quan tõm tụn tr?ng c?a ngu?i núi d?i v?i ngu?i nghe.
- T?o phong cỏch núi nang dỳng m?c c?a con ngu?i cú van húa, cú giỏo d?c.
Sử dụng nói giảm nói tránh phù hợp sẽ tạo cho con người có phong cách nói năng như thế nào ?
Thảo luận t?ng c?p
Những tình huống giao tiếp như thế nào thì không nên sử dụng cách nói giảm nói tránh?
( B�i t?p 4/109)
Trong trường hợp cần thiết phải nói thẳng, nói đúng mức độ sự thật thì không nên nói giảm nói tránh vì như thế là bất lợi.
II. Luyện tập:
Bài tập 1: Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh sau đây vào chố trống /…/: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.
a. Khuya rồi, mời bà .
đi nghỉ.
b. Cha mẹ em . từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
d. Mẹ đã . rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ.
c. Đây là lớp học cho trẻ em . . . .
e. Cha nó mất, mẹ nó . , nên chú nó rất thương nó.
chia tay nhau
có tuổi
đi bước nữa
khiếm thị
Tiết 40:
Tiết 40:
Bài tập 2: Trong m?i c?p cõu du?i dõy, cõu n�o có sử dụng cách
nói giảm nói tránh :
a.1 Anh ph?i hũa nhó v?i b?n bố!
a.2. Anh nờn hũa nhó v?i b?n bố!
b.1. Anh ra kh?i phũng tụi ngay!
b.2. Anh khụng nờn ? dõy n?a!
c.1. Xin d?ng hỳt thu?c trong phũng!
c.2. C?m hỳt thu?c trong phũng!
d.1. Nú núi nhu th? l� thi?u thi?n chớ!
d.2. Nú núi nhu th? l� ỏc ý!
e.1. Hụm qua em h?n v?i anh, em xin anh th? l?i.
e.2. Hụm qua em cú l?i v?i anh, em xin anh th? l?i.

Bài tập 3:
Đặt câu theo mẫu :
Bài thơ của anh dở lắm.
Bài thơ của anh chưa được hay lắm.
Tiết 40:
CỦNG CỐ
Học thuộc ghi nhớ.
ViÕt ®o¹n héi tho¹i , trong ®ã cã sö dông phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh.
Chuẩn bị bài tiếp theo “ Câu ghép”
Tiết sau kiểm tra Văn 1 tiết.
Nội dung kiểm tra: Truyện kí Việt Nam.

Dặn dò về nhà: