Bài 10. Nói giảm nói tránh

? Những từ in đậm trong các đoạn trích sau có nghĩa là gì? Tại sao người viết, người nói lại dùng cách diễn đạt đó?
-Bác đã đi rồi sao, Bác ơi!
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.
(Tố Hữu, Bác ơi)
- Lượng con ông Độ đây mà … Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.
(Hồ Phương, Thư nhà)

- Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.
(Hồ Chí Minh, Di chúc)

Phải bé lại lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

? Vì sao trong câu văn sau đây, tác giả dùng từ ngữ “bầu sữa” mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa?
- Con dạo này lười lắm.
- Con dạo này không được chăm chỉ lắm.
? So sánh hai cách nói sau đây, cho biết cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe?

THẢO LUẬN NHÓM
Dùng biện pháp tu từ nói giảm nói tránh cho các ví dụ sau :
NHểM I
ễng c? ?y dó ch?t r?i.
NHểM II
B�i tho c?a anh d? l?m.
Dùng các từ ngữ đồng nghĩa, đặc biệt là từ Hán Việt.
Dùng cách nói phủ định từ ngữ trái nghĩa.
NHểM III
Anh cũn kộm l?m.
NHểM IV
Anh ?y b? thuong n?ng th? thỡ khụng s?ng du?c lõu n?a dõu ch? ?.
Dùng cách nói vòng.
Dùng cách nói trống (tỉnh lược).
Ông cụ ấy đã từ trần rồi.
Bài thơ của anh chưa được hay lắm.
Anh cần cố gắng hơn nữa.
Anh ấy (…) thế thì không (…) được lâu nữa đâu chị ạ.
Anh cút ra khỏi nhà tôi ngay!
Anh không nên ở đây nữa!
TÌNH HUỐNG 1
Nói giảm nói tránh bằng cách phủ định từ ngữ trái nghĩa
Bệnh tình của con ông nặng lắm chắc sắp chết rồi!
Bệnh tình của con ông chắc chẳng được bao lâu nữa.
TÌNH HUỐNG 2
Nói giảm nói tránh bằng cách nói trống, tỉnh lược
Những đứa trẻ này, bố mẹ chết hết rồi, thật đáng thương.
Những đứa trẻ mồ côi này, thật đáng thương.
TÌNH HUỐNG 3
Nói giảm nói tránh bằng cách dùng từ Hán Việt đồng nghĩa
Cấm trẻ con vào đó
Các cháu vào đó rất nguy hiểm, dễ bị tai nạn
TÌNH HUỐNG 4

Nói giảm nói tránh bằng cách nói vòng
THẢO LUẬN NHÓM
Trong cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Lan (lớp trưởng) nói: “Từ nay cậu không được đi học muộn nữa vì như vậy không những ảnh hưởng đến việc rèn luyện đạo đức và học tập của bản thân cậu mà còn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Trinh cho rằng Lan nói như vậy là quá gay gắt, chỉ nên nhắc nhở bạn Hải: “Cậu nên đi học đúng giờ”.

? Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao?