Bài 10. Nói giảm nói tránh

Chào mừng các thầy cô giáo về thăm lớp và dự giờ
Kiểm tra bài cũ
Cõu 1: Thế nào là nói quá ? Cho biết tác dụng của nói quá ?
Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh , gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
Nói quá có thể được dùng trong các lĩnh vực nào ?
A. Thành ngữ, tục ngữ, ca dao.
B. Văn thơ trữ tình.
C. Văn thơ châm biếm, hài hước.
D. Nói quá có thể được dùng trong tất cả
các lĩnh vực trên.
Em thích nghe câu nói nào hơn? Vì sao?
Ừ..! Con ngựa của m×nh kh«ng ®­îc ®Ñp l¾m!
Con ngựa của cậu xÊu qu¸.
Nga
Hµ
VD1:
a. Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.
(Hồ Chí Minh, Di chúc)

b. Bác đã đi rồi sao, Bác ơi !
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.
(Tố Hữu, Bác ơi)

c. Lượng con ông Độ đây mà....Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.
(Hồ Phương, Thư nhà)


I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh
Ti?t 40: Núi gi?m núi trỏnh
a) đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác
1. V í dụ
Các từ ngữ in đậm trong 3 ví dụ trên có nghĩa là gì?
b) đi
c) chẳng còn

làm giảm phần nào nỗi đau buồn.
CHẾT

I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh

Ti?t 40: Núi gi?m núi trỏnh
VD2:
Phải bé lại lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một dịu êm vô cùng.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)


1. Ví d?:
VD 2: Cách nói nhẹ nhàng, tế nhị, giúp người đọc cảm nhận được tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt


- VD1(a,b,c) dïng cách nói bằng những từ ngữ có s¾c th¸i giảm nhẹ mức độ của sự việc để tránh đau buồn.

VD 1:

ChÕt .

T? tr?n
Qua d?i
Khu?t
nỳi
Từ
đồng
nghĩa

Tiết 40: Nói giảm nói tránh
2. Ghi nh? (SGK)
Nói giảm nói tránh là biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.
Cách nói a: Căng thẳng, nặng nề hơn
Cách nói b: Nhẹ nhàng, tế nhị hơn
VD3:
a. Con dạo này lười lắm.
b.Con dạo này không được chăm chỉ cho lắm.
* Giống nhau ở nội dung:
Đều nhận xét phê bình con lười học
* Khác nhau :
Câu a: Dùng từ lười lắm
Câu b: Dùng cụm từ không được chăm cho lắm
Thảo luận nhóm
Dựa vào ví dụ của nhóm mình, hãy cho biết người viết (nói) đã thực hiện phép nói giảm nói tránh bằng cách nào ? Đặt 1 câu theo mẫu.
Nhóm I
Ông cụ chết rồi.
Nhóm II
B�i tho c?a anh d? l?m
Dùng các từ ngữ đồng nghĩa
Dùng cách nói phủ định từ ngữ trái nghĩa.
Nhóm III
Anh còn kém lắm
Nhóm IV
Anh ấy bị thương nặng thế thì không sống được lâu nữa đâu chị ạ
Dùng cách nói vòng
Dùng cách nói trống (tỉnh lược)
Ông cụ đã quy tiên rồi.
B�i tho c?a anh chua du?c hay l?m.
Anh cần phải cố gắng hơn nữa
Anh ấy(.) thế thì không(.) được lâu nữa đâu chị ạ
Tiết 40: Nói giảm nói tránh
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh
3. Các cách nói giảm, nói tránh
Dùng cách
nói vòng
Nói trống
( tỉnh lược )
Dùng từ
đồng nghĩa
đặc biệt là từ
Hán Việt
Dùng cách
nói phủ
định từ
Trái nghĩa
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh
Ti?t 40: Núi gi?m núi trỏnh
* Các tình huống nên sử dụng nói giảm nói tránh:
4. Chú ý
VD1: Hụm sau lóo H?c sang nh� tụi. V?a th?y tụi, lóo bỏo ngay:
- C?u v�ng di d?i r?i ụng giỏo ? !

đi đời
Ti?t 40: Núi gi?m núi trỏnh
Cậu Vàng
bị giết
đi đời
Gây cảm
giác ghê
sợ với
người nghe.
Tránh gây
cảm giác
ghê sợ với
người nghe.
Hàm ý
xót xa,
luyến tiếc
và ân hận.
Dùng từ ngữ
đồng nghĩa
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh
Ti?t 40: Núi gi?m núi trỏnh
* Các tình huống nên sử dụng nói giảm nói tránh:
4. Chú ý

- Khi muốn tránh cảm giác đau buồn, ghê sợ, thô tục, thiếu lịch sự.
VD 2: Binh Tư là một người
láng giềng khác của tôi. Hắn làm nghề ăn trộm nên vốn không ưa lão Hạc bởi vì lão lương thiện quá . Hắn bĩu môi và bảo: Lão làm bộ đấy! Thật ra lão chỉ tẩm ngẩm thế, nhưng cũng ra phết đấy
- Khi muốn t«n träng người đối thoại với mình (người có quan hệ thứ bậc xã hội, tuổi tác cao hơn)
- Khi muốn nhận xét một cách tế nhị, lịch sự, có văn hoá để người nghe dễ tiếp thu ý kiÕn góp ý
VD 3: Bài thơ của anh chưa được hay lắm
Ra phết : ác ra phết
Gian ra phết
Tham ra phết
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh

Ti?t 40: Núi gi?m núi trỏnh
* Các tình huống nên sử dụng nói giảm nói tránh:
* Tình huống không nên sử dụng nói giảm nói tránh:
* Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Lan nói: “Từ nay cậu không được đi học muộn nữa vì như vậy không những ảnh hưởng đến việc rèn luyện đạo đức của bản thân cậu mà còn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Trinh cho rằng Lan nói như vậy là quá gay gắt, chỉ nên nhắc nhở bạn Hải :”Cậu nên đi học đúng giờ”. Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao?
* Trong khi nh?n xột v? nh?ng nhu?c di?m c?a cỏc b?n với cụ giỏo ch? nhi?m, b?n l?p tru?ng chỉ nêu nhu sau:"Tu?n qua, m?t s? b?n di h?c khụng du?c dỳng gi? l?m" Nói như vậy có nên khụng? Vỡ sao?

4. Chú ý
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh

Ti?t 40: Núi gi?m núi trỏnh
* Các tình huống nên sử dụng nói giảm nói tránh:
* Tình huống không nên sử dụng nói giảm nói tránh:
- Khi cần phê bình nghiêm khắc, nói thẳng, nói đúng mức độ sự thật.
- Khi cần thông tin chính xác, trung thực

4. Chú ý
- Trong khi khiÕu n¹i, tè c¸o.


Bài tập:1(SGK):
A / Khuya rồi, mời bà..........................
B / Cha mẹ em..........................từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
C / Đây là lớp học cho trẻ em.....................
D / Mẹ đã ..................rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ.
E / Cha nó mất, mẹ nó......................, nên chú nó rất thương nó.
đi nghỉ
chia tay nhau
khiếm thị
có tuổi
đi bước nữa
Ti?t 40: Núi gi?m núi trỏnh
II. Luyện tập:
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh

Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh cho sau đây vào chỗ trống: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.
a1/ /Anh phải hoà nhã vớí bạn bè!
b1/Anh ra khỏi phòng tôi ngay!
c1/Xin đừng hút thuốc trong phòng học!
c2/Cấm hút thuốc trong phòng học!
d1/Nó nói như thế là thiếu thiện chí.
d2/ Nó nói như thế là ác ý.
e1/ Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi.
e2/ Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi.
a2/ Anh nên hoà nhã với bạn bè!
b2/Anh không nên ở đây nữa!
Bài tập2(SGK):
Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh?
Ti?t 40: Núi gi?m núi trỏnh
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh
II. Luyện tập:




TIếT 40
Nói giảm nói tránh
i. NóI GIảM NóI TRáNH Và TáC DụNG CủA NóI GIảM NóI TRáNH
II. Luyện tập:
Bài tập 3. Khi chê trách một điều gì, để người nghe dễ tiếp nhận người ta thường nói giảm nói tránh bằng cách phủ định điều ngược lại với nội dung đánh giá. Chẳng hạn, đáng lẽ nói "Bài thơ của anh dở lắm" thì lại bảo "Bài thơ của anh chưa được hay lắm". Hãy vận dụng cách nói giảm nói tránh như thế để đặt 3 câu đánh giá trong những trường hợp khác nhau.
* Cái áo của cậu xấu quá !
Cái áo của cậu không được đẹp lắm!
* Cậu viết chữ xấu thế!
Cậu viết chữ chưa được đẹp lắm !
*Cậu hát dở lắm !
Cậu hát chưa được hay lắm!
- Hãy quan sát tranh minh hoạ trên màn hình và dùng phép nói giảm nói tránh để diễn đạt lại các câu trong những tình huống sau và cho biết ở mỗi tình huống đó, em đã sử dụng cách nói giảm nói tránh nào?
BÀI TẬP BỔ SUNG
Anh cút ra khỏi nhà tôi ngay!
Anh không nên ở đây nữa!
TÌNH HuỐNG 1 .
Nói giảm nói tránh bằng cách phủ định cách nói trái nghĩa
Bệnh tình con ông nặng lắm chắc sắp chết rồi!
Bệnh tình con ông chắc chẳng còn được bao lâu nữa.
TÌNH HUỐNG 2.
Nói giảm nói tránh bằng cách nói vòng
Trông những đứa trẻ mù thật đáng thương .
Trông những đứa trẻ khiếm thị thật đáng thương.
TÌNH HUỐNG 3.
Nói giảm nói tránh bằng cách dùng từ Hán Việt đồng nghĩa
Bài văn này bạn Lan làm chưa đạt yêu cầu.
TÌNH HUỐNG 4.
Nói giảm nói tránh bằng cách phủ định .
Bài văn này bạn Lan làm quá dở!
Tìm một số câu văn hoặc câu thơ có sử dụng cách nói giảm nói tránh.
Bài tập Bổ sung
Củng cố
Nói giảm nói tránh
Các cách nói giảm nói tránh
Cảm nhận giá trị nghệ thuật và vận dụng nói giảm nói tránh
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ

- Hoµn thiÖn c¸c BT (SGK)+BT bæ sung vào vë.
Sưu tầm một số câu thơ câu văn có sử dụng phép nói giảm nói tránh.
- Học bài chu ®¸o.
Cảm ơn các thầy cô giáo cùng các em học sinh