Bài 10. Nói giảm nói tránh

GV: LÊ THỊ MAI
nhiệt liệt Chào mừng các thầy cô
về dự giờ ngữ văn
lớp 8c
Trường THCS Thuận Hòa 2
Thế nào là nói quá ? Cho biết tác dụng của nói quá ? L?y vớ d?.
Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh , gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
Kiểm tra bài cũ
Lời nói chẳng mất tiền mua,
Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.
?Em hiểu như thế nào về
câu ca dao trên ?
Ngữ văn 8 - Tiết 40

Nói giảm nói tránh
Bài 10
Những từ ngữ in đậm trong các đoạn trích sau có nghĩa là gì ?
VD1:
a. Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong đảng và bầu bạn khắp nơi điều khỏi cảm thấy đột ngột.
(Hồ Chí Minh, Di chúc)
b. Bác đã đi rồi sao, Bác ơi !
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.
(Tố Hữu, Bác ơi)

c. Lượng con ông Độ đây mà....Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn. (Hồ Phương, Thư nhà)


Vì đó là cách diễn đạt tế nhị để giảm nhẹ, để tránh đi phần nào nỗi đau buồn.
Chết
Ch?t
Ch?t
Tại sao người viết, nói
lại dùng cách diễn
đạt đó ?
Tiết 40, Bài 10: Nói giảm nói tránh

VD3:
a. Con dạo này lười lắm.
b.Con dạo này không được chăm chỉ cho lắm.
VD4:-Bác sĩ đang khám nghiệm xác chết.
-Bác sĩ đang khám nghiệm tử thi.
VD2:
Phải bé lại lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một dịu êm vô cùng.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

Vì sao trong các câu văn sau đây, tác giả dùng từ ngữ bầu sữa mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa ?
VD2 dïng c¸ch diÔn ®¹t tÕ nhÞ ®Ó tr¸nh sù th« tôc ,thiÕu lÞch sù vµ gîi c¶m xóc th©n th­¬ngtr×u mÕn khi nãi vÒ mÑ .
VD3(b) dùng cách nói tế nhị ,nhẹ nhàng hơn.
So sánh hai cách nói sau đây, cho biết
cách nói nào nhẹ nhàng tế nhị hơn đối
với người nghe ?
So sánh hai cách nói sau đây, cho biết cách nói nào phù hợp hơn, vì sao?
VD4 Dùng từ tử thi phù hợp hơn vì tránh được cảm giác ghê sợ.
Tiết 40, Bài 10: Nói giảm nói tránh
? Từ các ví dụ trên, hãy cho biết thế nào là nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh?
Ghi nhớ (SGK)
- Khái niệm: Nói giảm nói tránh là biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển.
- Tác dụng: Tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề;
Tránh thô tục, thiếu lịch sự.
Hãy lấy ví dụ có sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh.
Tiết 40, Bài 10: Nói giảm nói tránh

* Lưu ý
* Dùng từ đồng nghĩa,
đặc biệt là các từ Hán Việt - ( Bầu sữa )
Dung cách nói phủ định từ trái nghĩa
( lười lắm – chưa được ngoan lắm )
* Dùng cách nói vòng - ( Đi gặp cụ Các mác, cụ Lê – nin…)
Nói trống (tỉnh lược)
Các cách nói giảm,
nói tránh:
Hãy cho biết trongVD sau người viết (nói) đã thực hiện phép nói giảm nói tránh bằng cách nào ?
Anh ?y b? thuong n?ng th? thỡ khụng s?ng du?c lõu n?a dõu ch? ?.
Anh ?y(.) th? thỡ khụng(.) du?c lõu n?a dõu ch? ?.
* Dùng cách nói trống (tỉnh lược )
- Hãy quan sát tranh minh hoạ trên màn hình và dùng phép nói giảm nói tránh để diễn đạt lại các câu trong những tình huống sau và cho biết ở mỗi tình huống đó, em đã sử dụng cách nói giảm nói tránh nào?
Bài tập nhanh
Anh cút ra khỏi nhà tôi ngay!
Anh không nên ở đây nữa!
TÌNH HuỐNG 1 .
a. Dung từ đồng nghĩa,
b. Phủ định từ trái nghĩa
c. Nói vòng
d. Nói trống (tỉnh lược )

b. Phủ định từ trái nghĩa
Bệnh tình con ông nặng lắm chắc sắp chết rồi!
Bệnh tình con ông chắc chẳng còn được bao lâu nữa.
TÌNH HUỐNG 2.
a. Dung từ đồng nghĩa,
b. Phủ định từ trái nghĩa
c. Nói vòng
d. Nói trống (tỉnh lược )
d. Nói trống (tỉnh lược )
Những đứa trẻ nay bố mẹ chết hết rồi, thật đáng thương.
Những đứa trẻ mồ côi này thật đáng thương.
TÌNH HUỐNG 3.
a. Dung từ đồng nghĩa,
b. Phủ định từ trái nghĩa
c. Nói vòng
d. Nói trống (tỉnh lược )
a. Dung từ đồng nghĩa,
Cấm trẻ con vào đó.
Các cháu vào đó rất nguy hiểm,dễ bị tai nạn.
TÌNH HUỐNG 4.

a. Dung từ đồng nghĩa,
b. Phủ định từ trái nghĩa
c. Nói vòng
d. Nói trống (tỉnh lược )
c. Nói vòng


Tình huống nên hoặc không nên sử dụng nói giảm nói tránh.
1* Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Loan nói: “Từ nay cậu không được đi học muộn nữa vì như vậy không những ảnh hưởng đến việc rèn luyện đạo đức của bản thân cậu mà còn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Trinh cho rằng Loan nói như vậy là quá gay gắt, chỉ nên nhắc nhở bạn Hải :”Cậu nên đi học đúng giờ”. Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao?
2* Trong khi nh?n xột v? nh?ng nhu?c di?m c?a cỏc b?n với cụ giỏo ch? nhi?m, b?n l?p tru?ng chỉ nêu nhu sau:"Tu?n qua, m?t s? b?n di h?c khụng du?c dỳng gi? l?m" Nói như vậy có nên khụng? Vỡ sao?
Tiết 40, Bài 10: Nói giảm nói tránh
Tình huống không nên sử dụng nói giảm nói tránh:
* L­u ý
Th?o lu?n:BT4-SGK
Nh?ng tỡnh hu?ng giao ti?p nhu th? n�o thỡ khụng nờn s? d?ng cỏch núi gi?m núi trỏnh?
- Khi cần phê bình nghiêm khắc, nói thẳng, nói đúng mức độ sự thật.
- Khi cần thông tin chính xác, trung thực
Tiết 40, Bài 10: Nói giảm nói tránh


Bài tập:1(SGK):
A / Khuya rồi, mời bà..........................
B / Cha mẹ em..........................từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
C / Đây là lớp học cho trẻ em.....................
D / Mẹ đã ..................rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ.
E / Cha nó mất, mẹ nó......................, nên chú nó rất thương nó.
đi nghỉ
chia tay nhau
khiếm thị
có tuổi
đi bước nữa
Tiết 40, Bài 10: Nói giảm nói tránh
Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh cho sau đây vào chỗ trống: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.
a1/ /Anh phải hoà nhã vớí bạn bè!
c1/Xin đừng hút thuốc trong phòng !
D1/ Nó nói như thế là thiếu thiện chí.
a2/ Anh nên hoà nhã với bạn bè!
Bài tập2(SGK):
Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh?
c2/ Cấm hút thuốc trong phòng !
D2/ Nó nói như thế là ác ý.
E1/ Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi.
E2/ Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi.
D1/ Nó nói như thế là thiếu thiện chí.
Tiết 40, Bài 10: Nói giảm nói tránh
Bài tập3(SGK):
Vận dụng cách nói giảm nói tránh đặt 5 câu đánh giá trong những trường hợp khác nhau .
Mẫu :
- Bài thơ của anh dở lắm.
 Bài thơ của anh chưa được hay lắm.
Hóy phõn tớch cỏi hay c?a vi?c s? d?ng phộp núi gi?m núi trỏnh trong do?n trớch sau :
“Hôm sau, lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão bảo ngay:
Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ !”

(Nam Cao – Lão Hạc)
BÀI TẬP BỔ SUNG
Cậu Vàng
bị giết
đi đời
Gâycảm giác
ghê sợ với
người nghe.
Không gây
cảm giác
ghê sợ với
người nghe.
Hàm ý
xót xa,
luyến tiếc
và đượm chút
mỉa mai…
Dùng từ ngữ đồng nghĩa
Viết đoạn hội thoại (3-5 câu) trong đó có sử dụng phép nói giảm nói tránh.
BÀI TẬP BỔ SUNG 2
CỦNG CỐ
Nói giảm nói tránh
Các cách nói giảm nói tránh
Cảm nhận giá trị nghệ thuật và vận dụng nói giảm nói tránh
Nói giảm nói tránh
a. Các chiến sĩ đã chết để bảo vệ quê hương.
b. Kiến thức toán của em còn kém lắm!
c. Bố tôi làm người gác cổng cho nhà máy.
Các chiến sĩ đã hy sinh để bảo vệ quê hương.
Kiến thức toán của em còn chưa tốt, cần cố gắng hơn.
.
Bố tôi làm bảo vệ cho nhà máy.
Hãy chuyển các cách diễn đạt sau đây thành cách diễn đạt cã sö dông nói giảm nói tránh?
BÀI TẬP CỦNG CỐ
Nói giảm nói tránh có thể được dùng trong những lĩnh vực nào sau đây:

A . Thành ngữ, tục ngữ, ca dao.

B . Văn thơ trữ tình.

C . Trong đời sống thường ngày.
Nói giảm nói tránh có thể được dùng trong tất cả các lĩnh vực trên.
BÀI TẬP vÒ nhµ
Phân tích cái hay của việc sử dụng phép nói giảm nói tránh trong đoạn trích sau :
a / Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư?
b / Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt!
( Lão Hạc, Nam Cao)
a/ Theo gút Binh Tu: Dõy l� cõu núi c?a ụng giỏo khi dang hi?u nh?m v? lóo H?c : lóo H?c cung b? tha hoỏ, cung d?nh l�m ngh? an tr?m nhu Binh Tu nhung vỡ l� ngu?i cú h?c l?i r?t yờu quý lóo H?c nờn ụng giỏo dó núi trỏnh di s? th?t. (núi tr?ng)
b / Nhắm mắt: Tác giả dùng từ ngữ này để nói về cái chết của lão Hạc. Ông giáo nói như vậy để tránh cảm giác đau buồn và cũng để mong cho lão Hạc ra đi được thanh thản. .(dùng từ đồng nghĩa)
GỢI Ý
a / Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư?



b/ Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt!

HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ

- Hoàn thiện các BT (SGK) +BT bổ sung vào vở.
Sưu tầm một số câu thơ câu văn có sử dụng phép nói giảm nói tránh.
- Học bài chu ®¸o.
Chuẩn bị tốt cho bài kiểm tra văn .