Bài 10. Nói giảm nói tránh

TRƯỜNG THCS QUỲNH GIANG

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ ĐẾN DỰ GIỜ

LỚP 8C
NĂM HỌC 2015 - 2016
Giáo viên thực hiện:Nguyễn Thị Ngân
Thế nào là nói quá ? Cho vớ d? minh h?a ?
Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh , gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
Kiểm tra bài cũ
Ngữ văn 8 - Tiết 40

Nói giảm nói tránh
Bài 10
Tiết 40 Bài 10: Núi gi?m núi trỏnh
I.Nói giảm nói tránh và tác dụng
của nói giảm nói tránh.
1. Ví dụ.
2. Nhận xét.

* VD1:
a. Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong đảng và bầu bạn khắp nơi điều khỏi cảm thấy đột ngột.
(Hồ Chí Minh, Di chúc)
Bác đã đi rồi sao bác ơi!
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.
( Tố Hữu, Bác ơi!)
c. Lượng con ông Độ đây mà....Rõ tội nghiệp,về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.
( Hồ Phương, Thư nhà )


? Tại sao trong câu văn trên, người viết dùng cách diễn đạt đó mà không dùng từ “chết”?
* VD1:
a. đi gặp ...
b. đi
c. chẳng còn
? Em hãy cho biết các từ in đậm ( đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị đàn anh khác; đi; chẳng còn ) trong các ví dụ trên có ý nghĩa gì?

? Ngoài các từ đồng nghĩa trên, hãy tìm thêm các từ đồng nghĩa khác mà em biết?


Đều có nghĩa là chết.
-> Vì tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề.
Các từ đồng nghĩa khác: mất, qua đời, từ trần, hy sinh, bỏ mạng,...
* VD2:
Dùng từ“bầu sữa” -> Vì tránh thô tục, thiếu lịch sự.
* VD3:
Câu b: Diễn đạt nhẹ nhàng, tế nhị hơn.
=> Nói giảm nói tránh ( khinh ngữ, uyễn ngữ, nhã ngữ ).
Là một BPTT dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.
* VD2:
Phải bé lại lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một dịu êm vô cùng.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
* VD3:
a. Con dạo này lười lắm.
b.Con dạo này không được chăm chỉ cho lắm.
? Theo em hiểu, từ “ bầu sữa” có nghĩa là gì?
? Hãy so sánh hai cách nói ở ví dụ 3 và cho biết cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe?
? Tại sao trong câu văn này, tác giả dùng từ “ bầu sữa” mà không dùng một từ khác cùng nghĩa?
? Từ sự phân tích trên, em hiểu thế nào là nói giảm nói tránh?
? Hãy lấy một ví dụ có sử dụng biện pháp tu từ nói giảm nói tránh?
3. Ghi nhớ ( SGK )
Tiết 40 Bài 10 : Núi gi?m núi trỏnh
I.Nói giảm nói tránh và tác dụng của
nói giảm nói tránh.

1. Ví dụ.
2. Nhận xét.
3. Ghi nhớ (SGK)
4. Lưu ý.
a.Cỏc cỏch núi gi?m núi trỏnh.
- Dựng t? d?ng nghia d?c bi?t l� cỏc t? Hỏn Vi?t.
Dựng cỏch núi ph? d?nh t? trỏi nghia.
Dựng cỏch núi vũng.
Dựng cỏch núi tr?ng ( t?nh lu?c ).
b. Tỡnh hu?ng khụng nờn s? d?ng NGNT:
Khi c?n phờ bỡnh nghiờm kh?c, núi th?ng, núi dỳng m?c d? s? th?t.
- Khi c?n thụng tin chớnh xỏc, trung th?c.
c. C?n phõn bi?t di?m gi?ng v� khỏc nhau gi?a BPTT núi gi?m núi trỏnh v?i BPTT núi quỏ.






* VD1:
a. Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong đảng và bầu bạn khắp nơi điều khỏi cảm thấy đột ngột.
(Hồ Chí Minh, Di chúc)
b. Bác đã đi rồi sao bác ơi!
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.
( Tố Hữu, Bác ơi!)
c. Lượng con ông Độ đây mà....Rõ tội nghiệp,về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.
(Hồ Phương, Thư nhà)
Vậy, nói giảm nói tránh trong 3 ví dụ này được dùng với cách nào?
? Trong hai cách nói ở ví dụ 2, theo em cách nói nào dùng biện pháp tu từ nói giảm nói tránh? Vì sao?
? Ở ví dụ này biện pháp nói giảm nói tránh được dùng theo c¸ch nµo ?
? Tìm Biện pháp nói giảm nói tránh trong hai cách nói trên ?
? Nói giảm nói tránh ở cách 2 được dùng theo cách nói nào?
* VD3:
Cậu học kém lắm.
b. Cậu cần cố gắng hơn nữa.
* VD2:
a. Chiếc cặp của cậu xấu lắm.
b. Chiếc cặp của cậu không được đẹp lắm.

* VD4:
a. Anh ấy như thế này thì sống không được lâu nữa đâu chị ạ!
b. Anh ấy chỉ nay mai thôi.
? Trong hai câu trên, câu nào sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh?
? Biện pháp nói giảm nói tránh ở câu b được dùng theo cách nói nào?
* Tình huống:
1. Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Loan nói: “Từ nay, cậu không được đi học muộn nữa”. Vì như vậy không những ảnh hưởng đến việc rèn luyện đạo đức của bản thân cậu mà còn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp. Bạn Trinh cho rằng Loan nói như vậy là quá gay gắt, chỉ nên nhắc nhở bạn Hải : “Cậu nên đi học đúng giờ”. Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao?
2. Trong khi nhận xét về những nhược điểm của các bạn víi cô giáo chủ nhiệm, bạn lớp trưởng chØ nªu như sau: “ Tuần qua, một số bạn đi học không được đúng giờ lắm”. Nãi nh­ vËy cã nªn không? Vì sao?
Th¶o luËn:BT4-SGK
? Nh÷ng t×nh huèng giao tiÕp nh­ thÕ nµo th× kh«ng nªn sö dông c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh?
? Qua bài học này, em hãy phân biệt điểm giống và khác nhau giữa BPTT nói giảm nói tránh với BPTT nói quá đã học?
* Giống nhau:
+ Đều là biện pháp tu từ.
+ Ít được sử dụng trong các văn bản hành chính, văn bản khoa học mà chỉ sử dụng trong các văn bản nghệ thuật và trong giao tiếp hàng ngày.
* Khác nhau
+ Nói quá: Phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng nhằm để nhấn mạnh, gây ấn tượng và tăng sức biểu cảm.
+ Nói giảm nói tránh: Diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ , nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.


Bài tập:1(SGK):
a. Khuya rồi, mời bà..........................
b. Cha mẹ em.................................. ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
c. Đây là lớp học cho trẻ em.....................
d. Mẹ đã ..................rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ.
e. Cha nó mất, mẹ nó......................, nên chú nó rất thương nó.
đi nghỉ
chia tay nhau
khiếm thị
có tuổi
đi bước nữa
Tiết 40 Bài 10: Núi gi?m núi trỏnh
II. Luyện tập:
I. Nãi gi¶m nãi tr¸nh vµ t¸c dông cña nãi gi¶m nãi tr¸nh

Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh cho sau đây vào chỗ trống: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.
a1. Anh phải hoà nhã vớí bạn bè!
c1. Xin đừng hút thuốc trong phòng học!
c2. Cấm hút thuốc trong phòng học!
a2. Anh nên hoà nhã với bạn bè!
Bài tập2(SGK):
Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh?
Tiết 40 Bài 10: Núi gi?m núi trỏnh
I. Nãi gi¶m nãi tr¸nh vµ t¸c dông cña nãi gi¶m nãi tr¸nh
II. Luyện tập:

TiÕt 40 Bµi 10: Nói giảm nói tránh

I. Nãi gi¶m nãi tr¸nh vµ t¸c dông cña nãi gi¶m nãi tr¸nh.
II. Luyện tập:
Bài tập 3 ( SGK ): Khi chê trách một điều gì, để người nghe dễ tiếp nhận, người ta thường nói giảm nói tránh bằng cách phủ định điều ngược lại với nội dung đánh giá. Chẳng hạn, đáng lẽ nói “ Bài thơ của anh dở lắm” thì lại bảo “ Bài thơ của anh chưa được hay lắm”. Hãy vận dụng cách nói giảm nói tránh như thế để đặt năm câu đánh giá trong những trường hợp khác nhau.
Củng cố
Nói giảm nói tránh
Các cách nói giảm nói tránh
Cảm nhận giá trị nghệ thuật và vận dụng nói giảm nói tránh
Nói giảm nói tránh
a. Các chiến sĩ đã chết để bảo vệ quê hương.
b. Kiến thức toán của em còn kém lắm!
c. Bác sỹ pháp y đang mổ xác chết.
Các chiến sĩ đã hy sinh để bảo vệ quê hương.
Kiến thức toán của em còn chưa tốt, cần cố gắng hơn.
.
Bác sỹ pháp y đang phẫu thuật tử thi.
Hãy chuyển các cách diễn đạt sau đây thành cách diễn đạt cã sö dông nói giảm nói tránh?
Bài tập củng cố
Nói giảm nói tránh có thể được dùng trong những lĩnh vực nào sau đây:
A . Thành ngữ, tục ngữ, ca dao.
B . Văn thơ trữ tình.
C . Trong đời sống thường ngày.
x
x
x
Nói giảm nói tránh có thể được dùng trong tất cả các lĩnh vực trên.
Hãy quan sát tranh minh hoạ trên màn hình và dùng phép nói giảm nói tránh để diễn đạt lại các câu trong những tình huống sau và cho biết ở mỗi tình huống đó, em đã sử dụng cách nói giảm nói tránh nào?
Bài tập nhanh
Anh cút ra khỏi nhà tôi ngay!
Anh không nên ở đây nữa!
TÌNH HuỐNG 1 .
Nói giảm nói tránh bằng cách phủ định từ ngữ trái nghĩa
Bệnh tình con ông nặng lắm chắc sắp chết rồi!
Bệnh tình con ông chắc chẳng còn được bao lâu nữa.
TÌNH HUỐNG 2.
Nói giảm nói tránh bằng cách nói trống.
những đứa trẻ nay bố mẹ chết hết rồi, thật đáng thương
những đứa trẻ mồ côi này thật đáng thương
TÌNH HUỐNG 3.
Nói giảm nói tránh bằng cách dùng từ Hán Việt đồng nghĩa
Cấm trẻ con vào đó.
Các cháu vào đó rất nguy hiểm,dễ bị tai nạn.
TÌNH HUỐNG 4.

Nói giảm nói tránh bằng cách nói vòng
BÀI TẬP vÒ nhµ
Phân tích cái hay của việc sử dụng phép nói giảm nói tránh trong đoạn trích sau :
a / Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư?
b / Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt!
( Lão Hạc, Nam Cao)
a/ Theo gút Binh Tu: Dõy l� cõu núi c?a ụng giỏo khi dang hi?u nh?m v? lóo H?c : lóo H?c cung b? tha hoỏ, cung d?nh l�m ngh? an tr?m nhu Binh Tu nhung vỡ l� ngu?i cú h?c l?i r?t yờu quý lóo H?c nờn ụng giỏo dó núi trỏnh di s? th?t. (núi tr?ng)
b / Nhắm mắt: Tác giả dùng từ ngữ này để nói về cái chết của lão Hạc. Ông giáo nói như vậy để tránh cảm giác đau buồn và cũng để mong cho lão Hạc ra đi được thanh thản. .(dùng từ đồng nghĩa)
Gợi ý
a / Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư?



b/ Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt!

HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ

- Hoµn thiÖn c¸c BT (SGK) +BT bæ sung vào vë.
Sưu tầm một số câu thơ câu văn có sử dụng phép nói giảm nói tránh.
- Học bài chu ®¸o.
Chuẩn bị tốt cho bài kiểm tra ng÷ văn (TiÕt 41)