Bài 10. Nói giảm nói tránh

VD1: Các chiến sĩ đã hy sinh để bảo vệ quê hương, đất nước.
VD2: Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt!
Em hiểu từ hi sinh, nhắm mắt trong trường hợp này có nghĩa là gì?
1. Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê – nin và các vị anh hùng khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.
- Bác đã đi rồi, sao Bác ơi!
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.
- Lượng con ông Độ đây mà… Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố chẳng còn.
Bài tập
2. Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.
3. - Con dạo này lười lắm.
- Con dạo này không được chăm chỉ cho lắm.

Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê – nin và các vị anh hùng khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.
- Bác đã đi rồi, sao Bác ơi!
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.
- Lượng con ông Độ đây mà… Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố chẳng còn.
Bài tập
Các từ in đậm trên đều có nghĩa là chết
để giảm bớt s? đau buồn.
2. Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.
Bầu sữa
=> Tránh cảm giác thô tục
3. Con dạo này lười lắm.
- Con dạo này không được chăm chỉ cho lắm.
=> Cách nói thứ hai thể hiện sự tế nhị, có ý trách móc nhẹ nhàng đối với người tiếp nhận.
=> cảm giác nặng nề, thiếu tế nhị
4. Ngày mồng một đầu năm hiện lên thi thể em bé ngồi giữa những bao diêm…
(trích Cô bé bán diêm, An- đéc-xen)
thi thể - xác chết
=> Tránh cảm giác ghê sợ
Nói giảm nói tránh là biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.
Ghi nhớ : (SGK Trang 108)
Nói giảm nói tránh là biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.
Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê – nin và các vị anh hùng khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.
(Hồ Chí Minh, Di chúc)


3. Lượng con ông Độ đây mà… Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố chẳng còn.
Bài tập
=> cách nãi vßng
hy sinh => dùng tõ ®ång nghÜa Hán Việt
=> từ ngữ phủ định trái nghĩa
Lưu ý :1 Nói giảm nói tránh sử dụng trong nhiều cách như: nói vòng, dùng từ đồng nghĩa Hán Việt, từ ngữ phủ định trái nghĩa .
2. Các chiến sĩ đã hy sinh để bảo vệ quê hương, đất nước.
Lưu ý: 2. Nói giảm nói tránh sử dụng nhiều trong các lĩnh vực văn chương cũng như trong đời sống hằng ngày.
Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn:
Lan nói: - Từ nay cậu không được đi học muộn nữa vì đi muộn không những ảnh hưởng đến việc rèn luyện đạo đức của bản thân cậu mà còn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp.
Bạn Trinh cho rằng Lan nói như vậy là quá gay gắt, chỉ nên nhắc nhở bạn Hải là : "Cậu nên đi học đúng giờ.”
Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao?
Lưu ý: 3. Khi cần phê bình nghiêm khắc ta cần phải nói thẳng, nói đúng mức độ sự thật .
TÌNH HUỐNG
Nếu em là người làm nhân chứng (người chứng kiến vụ việc trộm cắp ở địa phương em) trong phiên tòa xét xử. Em có nói giảm nói tránh không? Vì sao?
CÂU HỎI
ĐÁP ÁN:
Không được nói giảm nói tránh. Vì nói giảm nói tránh sẽ không đúng với sự thật làm ảnh hưởng đến việc xét xử của phiên tòa mà còn là kẻ bao che cho tội phạm.
Lưu ý: 4. Khi chứng kiến sự việc cần được xác minh thì không được nói giảm nói tránh.


Bài tập:1(SGK):
A / Khuya rồi, mời bà..........................
B / Cha mẹ em..........................từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
C / Đây là lớp học cho trẻ em.....................
D / Mẹ đã ..................rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ.
E / Cha nó mất, mẹ nó......................, nên chú nó rất thương nó.
đi nghỉ
chia tay nhau
khiếm thị
có tuổi
đi bước nữa
II. Luyện tập:

a1. Anh phải hòa nhã với bạn bè!
a2. Anh nên hòa nhã với bạn bè!
b1. Anh ra khỏi phòng tôi ngay!
b2. Anh không nên ở đây!
c1. Xin đừng hút thuốc trong phòng!
c2. Cấm hút thuốc trong phòng!
Bài tập:2(SGK):
Bài tập3:(SGK):
Ví dụ: - Bài thơ của anh dở lắm.
- Bài thơ của anh chưa được hay lắm.
1. Kiến thức toán của em còn kém lắm!
-> Kiến thức toán của em còn hạn chế, cần cố gắng hơn.
2. Vết mổ anh Êy đã lành hẳn.->
3. Cô ấy đen và xấu quá. ->
4. Bạn Hương sao mà ác thế.->
5. Bạn ấy rất lười học bài.->
2. Vết mổ anh Êy đã lành hẳn.-> Vết thương anh ấy đã lành hẳn.
3. Cô ấy đen và xấu quá. -> Cô ấy không được trắng và xinh lắm .
4. Bạn Hương sao mà ác thế.-> Bạn Hương không hiền đâu.
5. Bạn ấy rất lười học bài.-> Bạn ấy chưa thật chăm chỉ học bài.
BÀI TẬP BỔ SUNG

H·y ph©n tÝch c¸i hay cña viÖc sö dông phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh trong ®o¹n trÝch sau :
"Hôm sau, lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão bảo ngay:
Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ !"
(Nam Cao - Lão Hạc)
Cậu Vàng
bị giết
Dùng từ ngữ đồng nghĩa
đi đời
Gâycảm giác
ghê sợ với
người nghe.
Không gây
cảm giác
ghê sợ với
người nghe.
Hàm ý xót xa,
luyến tiếc và
đượm chút mỉa
mai
LỚP
8A2