Bài 10. Nói giảm nói tránh

KIỂM TRA BÀI CŨ
Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
Bạn nên nhặt rác lên rồi bỏ vào thùng rác!
Bạn phải nhặt rác lên rồi bỏ vào thùng rác!
B
A
“Lời nói chẳng mất tiền mua
Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”
 Em hiểu “lựa lời” là gì?
“Vừa lòng nhau” là như thế nào?
Đó chính là nội dung bài học hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu:
VD1:
a. Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.
(Hồ Chí Minh, Di chúc)
a) đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác
. V í dụ
b. Bác đã đi rồi sao, Bác ơi !
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.
(Tố Hữu, Bác ơi)
b) đi
c) chẳng còn
Tác dụng: Nói tránh để làm giảm phần nào nỗi đau buồn, nặng nề.
CHẾT
c. Lượng con ông Độ đây mà....Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn. (Hồ Phương, Thư nhà)
Tiết 38: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH

VD1:

VD3:
a. Con dạo này lười lắm.
b. Con dạo này không được chăm chỉ cho lắm.
VD2:
Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.
(Nguyên Hồng,Những ngày thơ ấu)
-VD1 (a,b,c): Nói tránh để làm giảm phần nào nỗi đau buồn, nặng nề.
V í dụ
- VD2: Cách diễn đạt tế nhị để tránh sự thô tục, thiếu lịch sự.
-VD 3:(b) Dùng cách nói tế nhị, nhẹ nhàng để người nghe dễ tiếp thu.
Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH
Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH
Chú ý
a. Các cách nói giảm nói tránh:
(4 cách thường gặp)
Nhóm I
Ông cụ chết rồi .
Ông cụ đã quy tiên rồi.
Nhóm II
Bài thơ của anh dở lắm.
Bài thơ của anh chư­a được hay lắm.
Dùng các từ ngữ đồng nghĩa
Dùng cách nói phủ định từ ngữ trái nghĩa
Nhóm III
Anh còn kém lắm.
Anh cần phải cố gắng hơn nữa.
Nhóm IV
Anh ?y b? thuong n?ng th? thỡ khụng s?ng lõu dõu ch? ?!
Anh ?y (.) th? thỡ (.) khụng du?c lõu dõu ch? ?!
Cách nói vòng
Cách nói trống (tỉnh l?ược)
Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH
THẢO LUẬN NHÓM
Có 4 cách thường gặp khi nói giảm, nói tránh:
+Dùng cách từ đồng nghĩa.
+Dùng cách nói vòng.
+Dùng cách nói phủ định – từ trái nghĩa.
+Dùng cách nói trống (tỉnh lược).
Dựa vào ví dụ hãy cho biết người viết (nói) đã thực hiện phép nói giảm nói tránh bằng cách nào?
Nói giảm nói tránh thể hiện thái độ lịch sự, nhã nhặn của người nói, sự quan tâm tôn trọng của người nói đối với người nghe, góp phần tạo phong cách nói năng đúng mực của người có giáo dục, có văn hóa. Là học sinh các em phải học cách nói năng đúng mực, lễ phép với thầy cô và và những người lớn, hòa nhã với bạn bè. Cần phê phán thói quen ăn nói bỗ bã thô tục, thiếu lịch sự.
Tuy nhiên trong cuộc sống không phải lúc nào cũng sử dụng cách nói giảm nói tránh.
Việc sử dụng nói giảm nói tránh còn tùy thuộc vào tình huống giao tiếp. Vậy trong trường hợp nào không nên dùng nói giảm nói tránh? Chúng ta cùng tìm hiểu ví dụ.
1. V í dụ
Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh
2. Ghi nhớ (SGK/108)
3. Chú ý
a. Các cách nói giảm nói tránh:
b. Trường hợp không nên sử dụng nói giảm nói tránh:
a. Các cách nói tránh:
b. Trường hợp không nên sử dụng:
* Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Điểu Trễ thường hay đi học muộn, bạn Điểu Thẳng Thắn nói: “Từ nay cậu không được đi học muộn nữa vì như vậy không những ảnh hưởng đến việc rèn luyện đạo đức của bản thân cậu mà còn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Thị Tránh cho rằng Điểu Thẳng Thắn nói như vậy là quá gay gắt, chỉ nên nhắc nhở bạn Điểu Trễ: “Cậu nên đi học đúng giờ”. Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao?
3. Chú ý
Thảo luận: Những tình huống giao tiếp như thế nào thì không nên sử dụng cách nói giảm nói tránh?
Trong báo cáo gửi cho cô giáo chủ nhiệm, bạn lớp trưởng nêu nhận xét về những nhược điểm của các bạn như sau: “Tuần qua, một số bạn đi học không được đúng giờ lắm”
? Bạn lớp trưởng báo cáo như vậy có được không? Vì sao?
Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh
- Khi cần phê bình nghiêm khắc: nói thẳng, nói đúng mức độ sự thật.
- Khi cần thông tin chính xác, trung thực trong văn bản hành chính (Biªn b¶n, b¸o c¸o...)
Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh
a. Các cách nói tránh:
b. Trường không nên sử dụng:
3. Chú ý


Bài tập 1(SGK/108):
A / Khuya rồi, mời bà..........................
B / Cha mẹ em..........................từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
C / Đây là lớp học cho trẻ em.....................
D / Mẹ đã ..................rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ.
E / Cha nó mất, mẹ nó......................, nên chú nó rất thương nó.
đi nghỉ
chia tay nhau
khiếm thị
có tuổi
đi bước nữa
Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh:
II. Luyện tập:
Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh sau đây vào chỗ trống: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.
A1/ Anh phải hoà nhã vớí bạn bè!
B1/ Anh ra khỏi phòng tôi ngay!
C1/ Xin đừng hút thuốc trong phòng học!
C2/ Cấm hút thuốc trong phòng học!
D1/ Nó nói như thế là thiếu thiện chí.
D2/ Nó nói như thế là ác ý.
E1/ Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi.
E2/ Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi.
A2/ Anh nên hoà nhã với bạn bè!
B2/ Anh không nên ở đây nữa!
Bài tập 2(SGK/108, 109):
Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh:
II. Luyện tập:
Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh?
3 /109 SGK Vận dụng cách nói giảm nói tránh đặt 5 câu đánh giá trong những trường hợp khác nhau .
Mẫu :
- Bài thơ của anh dở lắm.
 Bài thơ của anh chưa được hay lắm.
BÀI THAM KHẢO
+Giọng hát của anh không hay.
Giọng hát của anh chưa được ngọt lắm.
+Chiếc áo này may xấu quá.
Chiếc áo này may chưa được đẹp lắm.
+Cô ấy nấu ăn không ngon.
Cô ấy nấu ăn chưa được ngon lắm.
+Bạn học kém quá.
 Bạn học chưa được giỏi.
+Bài văn của anh dở quá.
 Bài văn của anh chưa được hay.

HỆ THỐNG BÀI HỌC
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ
-H?c thu?c ghi nh?, xem l?i n?i dung b�i h?c v� b�i t?p dó s?a.
-Th?c h�nh núi gi?m núi trỏnh trong giao ti?p h�ng ng�y v� khi vi?t van sao cho phự h?p.
Suu t?m m?t s? cõu ca dao v� tho van cú s? d?ng phộp núi gi?m núi trỏnh.
-ễn t?p ki ph?n t?p l�m van d? th? nam vi?t b�i vi?t s? 2.(Luu ý: l?p d�n ý cho 4 d? van SGK/103)