Bài 10. Đồng chí

Chính Hữu (1926)
Đồng chí
~ Chính Hữu ~
I- Đọc - Hiểu chú thích
Tác giả, tác phẩm
* Hãy nêu những hiểu biết của em về tác giả, tác phẩm?
- Là một nhà thơ quân đội.
- Thơ của ông chủ yếu viết về người lính.
+ Tác giả
+ Tác phẩm
- Sáng tác đầu năm 1948, sau khi tác giả vừa cùng đồng đội tham gia chiến dịch Việt Bắc Thu Đông năm 1947.
Được in trong tác phẩm “Đầu súng trăng treo”
- Thơ tự do.

Đồng chí!
I- Đọc - Hiểu chú thích
Bố cục
Đồng chí
7 câu thơ đầu
10 câu tiếp
3 câu cuối
II- Đọc - Hiểu văn bản.
1- Cơ sở hình thành tình đồng chí của người lính.
* Ở 2 câu thơ đầu tác giả đã dùng biện pháp nghệ thuật gì? Qua câu thơ, em hiểu gì về hoàn cảnh xuất thân của các anh bộ đội?
- Câu thơ sóng đôi.
- Thành ngữ “nước mặn đồng chua”.
- Quê hương xa cách nhau, mỗi người một nơi. Người ở miền chiêm trũng ven biển “nước mặn, đồng chua”, quanh năm úng lụt; người ở vùng đồi núi sỏi đá bạc màu, quanh năm đổi bát mồ hôi lấy bát cơm. Vậy là các anh đều xuất thân từ những vùng quê nghèo, lam lũ, vất vả.
Tóm lại giữa các anh có sự tương đồng về hoàn cảnh xuất thân.
II- Đọc - Hiểu văn bản.
1- Cơ sở hình thành tình đồng chí của người lính.
* Điều gì đã khiến các anh từ những phương trời xa lạ tập hợp lại trong hàng ngũ cách mạng?
Họ cùng chung 1 mục đích, 1 lí tưởng chiến đấu vì nền độc lập của tổ quốc.
* Sự gắn bó, hoà hợp giữa những người đồng đội được thể hiện rõ trong câu thơ nào? Em hiểu gì về tình cảm ấy?
II- Đọc - Hiểu văn bản.
1- Cơ sở hình thành tình đồng chí của người lính.
“Súng bên súng, đầu sát bên đầu
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ”
II- Đọc - Hiểu văn bản.
1- Cơ sở hình thành tình đồng chí của người lính.
Vì cùng chung một mục đích, một lí tưởng nên họ luôn kề vai sát cánh bên nhau trong chiến đấu, gian khổ, hiểm nguy. Đêm đắp chung chăn cùng tâm sự vui buồn, các anh đã nhanh chóng trở thành những người bạn tri kỉ ngọt bùi chia sẻ, sống chết có nhau.
* Vậy cơ sở hình thành của tình đồng chí là gì?
II- Đọc - Hiểu văn bản.
1- Cơ sở hình thành tình đồng chí của người lính.
- Sự tương đồng về hoàn cảnh xuất thân (cùng giai cấp).
- Cùng chung mục đích lí tưởng chiến đấu.
- Sự chia sẻ buồn vui, thiếu thốn trong sinh hoạt.
* Câu thơ thứ 7, có gì đặc biệt? Em cảm nhận được gì về vai trò và vẻ đẹp của nó?
II- Đọc - Hiểu văn bản.
1- Cơ sở hình thành tình đồng chí của người lính.
Câu thơ chỉ có 1 từ, 2 tiếng, với dấu chấm than như một nốt nhấn.
Đây là câu thơ quan trọng nhất của bài. Nó được lấy làm nhan đề của bài thơ. Nó gắn kết 2 đoạn thơ, khép mở 2 ý cơ bản: những cơ sở của tình đồng chí và những biểu hiện của tình đồng chí.
II- Đọc - Hiểu văn bản.
2- Những biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí.
* Là những người bạn tri kỉ. Họ hiểu gì về nỗi lòng của nhau? Điều này được thể hiện qua câu thơ nào?
“Ruộng nương anh gửi bạn thân cày
Gian nhà không mặc kệ gió lung lay
Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính.”
- Các anh hiểu người bạn của mình, yêu tha thiết những thửa ruộng, mảnh vườn với mái tranh nghèo. Nay nghe theo tiếng gọi của tổ quốc, của Cụ Hồ các anh đã sẵn sàng gửi lại bạn thân cày những gì mà họ yêu quí nhất để ra đi giết giặc cứu nước. Các anh đã hi sinh hạnh phúc cá nhân vì hạnh phúc của cả dân tộc.
* Qua câu thơ trên, nêu cảm nhận của em về tình đồng chí?
II- Đọc - Hiểu văn bản.
2- Những biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí.
-Tình đồng chí là sự cảm thông sâu xa, tâm tư nỗi lòng của nhau.
II- Đọc - Hiểu văn bản.
2- Những biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí.
* Cảm nhận của em về câu thơ:“Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính”?
Nhà thơ đã dùng những hình ảnh quen thuộc và tiêu biểu của mọi làng quê Việt Nam: cây đa, giếng nước, sân đình như biểu tượng của quê hương. Giếng nước, gốc đa không chỉ là cảnh vật mà còn là làng quê, là dân làng, là cha mẹ, vợ con, là những người yêu dấu. Cảnh vật ở đây được nhân hoá, như có linh hồn hướng theo người lính.
* Trong 6 câu thơ tiếp theo, tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật gì? Em cảm nhận được gì về cuộc sống và tinh thần của các anh qua những câu thơ này?
II- Đọc - Hiểu văn bản.
2- Những biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí.
- Những câu thơ sóng đôi (câu 13-14, 15-16)
- Tả thực.
- Các anh phải chịu đựng những cơn sốt rét ác tính và gian khổ thiếu thốn vô cùng mà các anh vẫn vui vẻ tin tưởng, “miệng cười buốt giá”. Nụ cười của các anh vẫn bừng sáng lên trong giá rét thấu xương, trong những bộ quần áo vá, với những đôi chân trần tê dại.
* Vậy đoạn thơ đã đề cập đến biểu hiện gì của tình đồng chí?
II- Đọc - Hiểu văn bản.
2- Những biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí.
- Cùng chia sẻ những gian lao, thiếu thốn.
* Tình đồng chí ấm áp, chân thành được biểu hiện rõ nhất qua câu thơ nào? Em cảm nhận được gì về tình cảm ấy?
Câu thơ vừa nói lên tình cảm gắn bó sâu nặng giữa những người lính vừa gián tiếp thể hiện sức mạnh của tình cảm ấy. Bao thiếu thốn vật chất đã bị đẩy lùi trước tình yêu thương sâu sắc, chân thành của đồng đội. Nhờ cái bàn tay nắm chặt ấy mà người lính như được tiếp thêm sức mạnh vượt qua mọi gian khó.
“Thương nhau tay nắm lấy bàn tay”
* Câu thơ giúp em cảm nhận được gì về biểu hiện của tình đồng chí?
II- Đọc - Hiểu văn bản.
2- Những biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí.
- Tình yêu thương, tinh thần đoàn kết.
II- Đọc - Hiểu văn bản.
3- Đoạn cuối bài thơ
* Hãy nêu cảm nhận của em về vẻ đẹp của 3 câu thơ cuối?
- Nghệ thuật bút pháp hiện thực kết hợp với lãng mạn.
- Nội dung: Đây là một bức tranh đẹp về tình đồng chí. Trong cái rét thấu xương của rừng hoang, sương muối, những người lính áo rách vai, quần vá, chân không giày bồng súng đợi giặc dưới chiến hào. Họ nhìn lên, bỗng phát hiện vầng trăng như treo trên đầu ngọn súng.
II- Đọc - Hiểu văn bản.
3- Đoạn cuối bài thơ
- Đó là một liên tưởng thật thú vị. Câu thơ như một tiếng reo vui chứa đựng bao ý nghĩa. Súng và trăng là gần và xa, thực tại và mộng mơ, chất chiến đấu và chất trữ tình. Chiến sĩ và thi sĩ. Súng và trăng là biểu tượng sóng đôi của dân tộc Việt Nam dũng cảm, hào hoa. Đồng thời nó cũng thể hiện rõ nét tư thế chủ động, tin tưởng và tâm hồn yêu đời của anh bộ đội Cụ Hồ.
* Nêu khái quát cảm nhận của em về nội dung và nghệ thuật của bài thơ?
II- Đọc - Hiểu văn bản.
3- Đoạn cuối bài thơ
GHI NHỚ
Tình đồng chí của người lính dựa trên cơ sở cùng chung cảnh ngộ và lí tưởng chiến đấu... Nó góp phần quan trọng tạo nên sức mạnh và vẻ đẹp tinh thần của người lính cách mạng.
Những chi tiết, hình ảnh, ngôn ngữ giản dị, chân thực, cô đọng, giàu sức biểu cảm.
III- Luyện tập
1- Bài thơ “Đồng chí” ra đời vào thời kỳ nào?
A. Trong kháng chiến chống Pháp.
B. Trước cách mạng Tháng tám.
C. Trong kháng chiến chống Mỹ.
D. Sau đại thắng mùa xuân năm 1975.
2- Nhận định nào nói đúng nghĩa gốc của từ “đồng chí”?
A. Là những ngưồi cùng một nòi giống.
B. Là những người sống cùng một thời đại.
C. Là những người cùng một chí hướng chính trị.
D. Là những người cùng theo một tôn giáo.
3- Từ “Đồng chí!” được tách thành một câu thơ riêng, điều đó có ý nghĩa gì?
A. Là sự phát hiện, lời khẳng định tình cảm của những người lính trong 6 câu thơ đầu.
B. Nâng cao ý thơ của đoạn trước và mở ra ý thơ của đoạn sau.
C. Tạo nên sự độc đáo trong giọng điệu cho bài thơ.
D. Cả A, B, C đều đúng.