Bài 10. Đồng chí

Chính Hữu
a)Tác giả
- Chính Hữu(1926-2007), tên thật là Trần Đình Đắc
Quê Can Lộc, Hà Tĩnh.
Là nhà thơ quân đội, thơ ông viết nhiều về người lính.
Năm 2000 ông được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học.
b) Tác phẩm:
"Đồng chí" sáng tác đầu năm 1948, sau khi tác giả cùng đồng đội tham gia chiến dịch Việt Bắc- Thu Đông 1947, được in trong tập "Đầu súng trăng treo"
Thể thơ tự do
I- Hướng dẫn tìm hiểu khái quát:
1) Tác giả - Tác phẩm:
Bố cục
?7 câu thơ đầu: cơ sở hình thành tình đồng chí
?10 câu tiếp theo: Những biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí.
? 3 câu cuối: bức tranh đẹp về tình đồng chí.

II- hướng dẫn tìm hiểu chi tiết:
Cơ sở hình thành tình đồng chí của người lính:
Em hãy cho biết tác đã dùng biện pháp nghệ thuật gì trong 2 câu thơ đầu?Qua 2 câu thơ em hiểu gì về hoàn cảnh xuất thân của anh bộ đội?

Hai câu thơ sóng đôi, thành ngữ " Nước mặn đồng chua"
=> Quê hương xa cách nhau, mỗi người một nơi, người ở miền chiêm trũng ven biển, nước mặn đồng chua, quanh năm úng lụt. Người ở vùng đồi núi, sỏi đá bạc màu, quanh năm đổi bát mồ hôi lấy bát cơm. Các anh đều xuất thân từ những vùng quê nghèo lam lũ. Cùng là những người dân mặc áo lính.

* Điều gì đã khiến các anh từ những phương trời xa lạ về tập hợp trong hàng ngũ cách mạng?
Tương đồng về hoàn cảnh xuất thân.
Chung mục đích,chung lí tưởng chiến đấu vì độc lập Tổ Quốc.

* Sự gắn bó hoà hợp giữa những người đồng chí, đồng đội được thể hiện rõ trong những câu thơ nào? Em hiểu gì về tình cảm ấy?
Trả lời:
"Súng bên súng đầu sát bên đầu
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ"
=> Vì chung mục đích, chung lí tưởng nên họ luôn kề vai, sát cánh bên nhau trong chiến đấu, gian khổ, hiểm nguy, cùng đắp chung chăn tâm sự buồn vui nên họ nhanh chóng trở thành tri kỉ, sống chết có nhau.
Vậy cơ sở của tình đồng chí là gì?


Tương đồng hoàn cảnh xuất thân
Chung mục đích, lí tưởng chiến đấu.
Cùng chia sẻ buồn vui, thiếu thốn trong cuộc sống, chiến đấu.

*Câu thơ thứ 7 có gì đặc biệt? Em cảm nhận được điều gì về vai trò, và vẻ đẹp của nó?

Câu thơ chỉ có một từ 2 tiếng với dấu chấm than như một nốt nhấn. Đây là câu thơ quan trọng nhất của bài, được lấy làm nhan đề cho bài thơ. Nó gắn kết 2 đoạn thơ, khép mở 2 ý cơ bản:
Cơ sở của tình của tình đồng chí.
Những biểu hiện của tình đồng chí.
2) Những biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí:
* Những người bạn tri kỉ, họ hiểu được nỗi lòng của nhau, điều này thể hiện qua những câu thơ nào?Em hiểu gì về từ "mặc kệ"?
Trả lời:
"Ruộng nương anh
. người ra lính"
=> Các anh hiểu người bạn của mình yêu tha thiết những thửa ruộng, mảnh vườn với mái tranh nghèo, nay nghe theo tiếng gọi của TQ, các anh đã sẵn sàng gửi lại bạn thân cày những gì mà họ yêu quí nhất, để ra đi giết giặc, với một thái độ dứt khoát, mạnh mẽ.
* Qua những câu thơ trên, nêu cảm nhận của em về tình đồng chí?

Trả lời:
-Các anh đã hi sinh hạnh phúc cá nhân vì hạnh phúc dân tộc.
Tình đồng chí là sự cảm thông sâu xa những nỗi lòng của nhau.

*Em cảm nhận được điều gì từ câu thơ:
" Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính"
Thủ pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong câu thơ này?

Trả lời:
Nhà thơ đã dùng hình ảnh quen thuộc và tiêu biểu của mọi làng quê Việt Nam.
Giếng nước gốc đa không chỉ là cảnh vật mà còn là làng quê, dân làng, cha mẹ, vợ con.
Câu thơ dùng thủ pháp nghệ thuật hoán dụ, nhân hoá khiến làng quê như có linh hồn theo bước chân người lính.

Trong 6 câu tiếp theo, tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Em cảm nhận được điều gì về cuộc sống và tinh thần của các anh qua những câu thơ này?


Trả lời:
Những câu thơ sóng đôi: câu 13-14; câu 15-16
- Tác giả tả thực, các anh phải chịu đựng những cơn sốt rét ác tính, thật gian khổ và thiếu thốn vô cùng mà các anh vẫn vui vẻ lạc quan " Miệng cười buốt giá", nụ cười của các anh vẫn bừng sáng trong cái rét thấu xương, những bộ quần áo vá, những đôi chân trần tê dại.
* Tình đồng chí ấm áp chân thành còn được biểu hiện rõ nhất qua câu thơ nào nữa? Em suy nghĩ gì về hình ảnh ấy?

Trả lời:
" Thương nhau tay nắm lấy bàn tay"
=> Đây là một hình ảnh đẹp, xúc động, bàn tay giao cảm thay cho hàng ngàn lời nói. Nắm tay nhau để tăng thêm hơi ấm của tình đồng đội, của sức mạnh chiến đấu, bao thiếu thốn vật chất bị đẩy lùi trước tình yêu thương sâu sắc chân thành của đồng đội.
* Vậy cả đoạn thơ trên đã giúp em hiểu được điều gì về sự hi sinh và những biểu hiện của tình đồng chí?
Trả lời:
Các anh đã hi sinh hạnh phúc cá nhân vì hạnh phúc của dân tộc.
Tình đồng chí đồng đội là sự cảm thông sâu xa những nỗi lòng của nhau.
Cùng chia sẻ gian lao thiếu thốn.
Tình yêu thương, tinh thần đoàn kết, gắn bó.
3) Bức tranh đẹp về tình đồng chí:
*Trong 3 câu thơ cuối, tác giả sử dụng nghệ thuật gì?Em cảm nhận được điều gì về vẻ đẹp của hình ảnh đó?
Trả lời:
=>Nghệ thuật bút pháp hiện thực kết hợp với lãng mạn cho ta thấy đây là bức tranh đẹp về tình đồng chí. Trong cái rét thấu xương của rừng hoang sương muối, những người lính áo rách quần vá chân không giày, bồng súng đợi giặc dưới chiến hào. Họ nhìn lên và bỗng phát hiện một vầng trăng như treo trên đầu ngọn súng. Đó là một liên tưởng thật thú vị. Câu thơ như một tiếng reo chứa đựng bao ý nghĩa. Súng và trăng, gần và xa, thực tại và mơ mộng chất chiến đấu và chất trữ tình. Chiến sĩ và thi sĩ, súng và trăng là biểu tượng sóng đôi của dân tộc Việt Nam dũng cảm và hào hoa, đồng thời nó cũng thể hiện rõ nét tư thế chủ động tin tưởng và yêu đời của anh bộ đội cụ Hồ.

Tóm lại:
Súng và trăng
Chiến tranh và hoà bình
Hiện thực và lãng mạn
Gần và xa
Chiến sĩ và thi sĩ
=> Đó là bức tranh đẹp, lãng mạn về tình đồng chí.


III- Tổng kết:
Ghi nhớ
* Tình đồng chí của những người lính dựa trên cơ sở cùng chung cảnh ngộ và lí tưởng chiến đấu được thể hiện thật tự nhiên, bình dị mà sâu sắc trong mọi hoàn cảnh, nó góp phần quan trọng tạo nên sức mạnh và vẻ đẹp tinh thần của người lính cách mạng.
* Bài thơ "Đồng chí" của Chính Hữu thể hiện hình tượng người lính cách mạng và sự gắn bó keo sơn của họ qua những chi tiết, hình ảnh, ngôn ngữ giản dị, chân thực, cô đọng, giàu sức biểu cảm.
Luyện tập: Làm bài tập điền khuyết
Đồng chí
Đồng chí
Cơ sở hình thành tình
đồng chí
Những biểu hiện và sức
mạnh của tình đồng chí
Bức tranh đẹp về tình
đồng chí
Tương đồng hoàn cảnh
xuất thân.
Chung mục đích, lí
tưởng chiến đấu.
-Cùng chia sẻ buồn vui,
thiếu thốn trong cuộc
sống, chiến đấu
-Là sự cảm thông sâu sa
với những tâm sự nỗi
lòng của nhau.
Cùng chia sẻ gian lao
thiếu thốn.
Tình yêu thương. tinh
thần đoàn kết gắn bó.
Súng - trăng
Chiến tranh - hoà bình
Hiện thực- lãng mạn
Gần- xa
Chiến sĩ - thi sĩ
Biểu tượng sóng đôi
của dân tộc Việt Nam
dũng cảm và hào hoa, tư
thế chủ động tin tưởng và
tâm hồn yêu đời của anh
bộ đội cụ Hồ.