Bài 10. Đồng chí

Tiết 46: Văn bản

Chính Hữu
ĐỒNG CHÍ
I Đọc, hiểu chú thích:

1. Tác giả:
Nêu những nét cơ bản về tác giả Chính Hữu?
Tờn th?t: Trần Đình Đắc. (1928- 2007)
quê Can Lộc - Hà Tĩnh.
- Là một nhà thơ quân đội, nhập ngũ năm 1946.
- Tham gia kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ
- Thơ của ông chủ yếu viết về người lính và chiến tranh. Ông được trao tặng giải thưởng HCM về văn học nghệ thuật năm 2000.
I Đọc, hiểu chú thích:

Tác giả:
Tác phẩm
Nêu hoàn cảnh ra đời của bài thơ?
- Bài thơ được sáng tác đầu năm 1948, trích trong tập "Đầu súng trăng treo".
I Đọc, hiểu chú thích:

Tác giả:
Tác phẩm
Từ khó
- Đồng chí: Chung chí hướng, lý tưởng
- Đôi tri kỉ: đôi bạn thân thiết, hiểu bạn như hiểu chính mình
Đọc các từ khó trong Sgk?
I Đọc, hiểu chú thích:
II. Đọc, hiểu văn bản:
Đọc
Giọng đọc: Đọc chậm rãi, tình cảm, chú ý những câu thơ tự do, cách đối xứng trong việc sắp xếp chi tiết, hình ảnh..Câu thơ Đồng chí cần đọc với giọng lắng sâu, ngẫm nghĩ, câu thơ cuối cùng với giọng ngân nga.
Văn bản: Đồng chí (1)
Quê hương anh nước mặn, đồng chua(2)
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá.
Anh với tôi đôi người xa lạ
Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau,
Súng bên súng, đầu sát bên đầu,
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ(3).
Đồng chí!
Ruộng nương anh gửi bạn thân cày
Gian nhà không, mặc kệ gió lung lay
Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính.
Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh
Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi.
áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay.
Đêm nay rừng hoang sương muối(4)
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo.
(Chính Hữu - 1948)
Đọc bài thơ?
Văn bản: Đồng chí (1)
Quê hương anh nước mặn, đồng chua(2)
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá.
Anh với tôi đôi người xa lạ
Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau,
Súng bên súng, đầu sát bên đầu,
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ(3).
Đồng chí!
Ruộng nương anh gửi bạn thân cày
Gian nhà không, mặc kệ gió lung lay
Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính.
Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh
Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi.
áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay.
Đêm nay rừng hoang sương muối(4)
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo.
(Chính Hữu - 1948)
Nêu bố cục bài thơ?
Cơ sở của tình đồng chí
Những biểu hiện cụ thể của tình đồng chí
B?c chõn dung v? ngu?i lớnh
I. Đọc, hiểu chú thích:
II. Đọc, hiểu văn bản:
Đọc
Bố cục:
Thể thơ:
Em có nhận xét gì về thể thơ của bài thơ?
Thể thơ tự do, nhịp không cố định, theo dòng mạch cảm xúc.
I. Đọc, hiểu chú thích:
II. Đọc, hiểu văn bản:
III. Phân tích:
Đọc lại 6 câu thơ đầu và cho biết nội dung được đề cập đến ở đây?
- Anh : nước mặn đồng chua ( thành ngữ)
- Tôi: đất cày lên sỏi đá.
->Nông dân nghèo khó ( chung cội nguồn giai cấp đồng khổ)
- Tình đồng chí là tình cảm tự nhiên
1. Cơ sở để hình thành nên tình đồng chí:
Tác giả đã giới thiệu những người lính xuất thân từ những vùng miền như thế nào?
Có gì giống nhau trong không gian và con người để rồi tạo thành tình đồng chí?
Tại sao tác giả lại viết: “ Anh với tôi đôi người xa lạ” mà không viết “đôi người” hoặc “người xa lạ”?
Đôi người xa lạ
Chẳng hẹn quen nhau.
Em có nhận xét gì về lời thơ: “Súng bên súng đầu sát bên đầu” ?
- Súng bên súng -> Cïng chung môc ®Ých lÝ t­ëng chiÕn ®Êu v× ®éc lËp tù do cña Tæ quèc.
Đầu sát bên đầu -> T×nh c¶m ý hîp t©m ®Çu cña ®«i b¹n
Đêm rét chung chăn
Thành đôi tri kỉ
-> Sự sẻ chia buồn vui, xoá đi mọi khoảng cách
Chi tiết “đêm rét chung chăn” gợi ra cách hiểu như thế nào về tình đồng chí” ?
Cơ sở hình thành tình đồng chí
Họ từ miền quê nghèo
(lao động nghèo)
Ra trận
Cùng chung lý tưởng
Tình đồng chí
I. Đọc, hiểu chú thích:
II. Đọc, hiểu văn bản:
III. Phân tích:
Em có nhận xét gì về hình thức của câu thơ số 7?
1. Cơ sở để hình thành nên tình đồng chí:
Câu thơ chỉ có 1 từ, 2 tiếng, với dấu chấm than như một nốt nhấn.
Đây là câu thơ quan trọng nhất của bài. Nó được lấy làm nhan đề của bài thơ. Nó gắn kết 2 đoạn thơ, khép mở 2 ý cơ bản: những cơ sở của tình đồng chí và những biểu hiện của tình đồng chí.
-> Họ cùng chung mét mục đích, lí tưởng chiến đấu vì nền độc lập của Tổ quốc.
Đồng chí!
I. Đọc, hiểu chú thích:
II. Đọc, hiểu văn bản:
III. Phân tích:
Cơ sở để hình thành nên tình đồng chí:
Những biểu hiện của tình đồng chí:
Những người đồng chí họ biết hoàn cảnh của nhau như thế nào?
Ruộng nương - gửi
Nhà - mặc kệ gió
- Giếng nước gốc đa - nhớ
Em có nhận xét gì về cách họ hiểu nhau?
=> Hiểu tường tận, thấu đáo, cảm thông cùng nhau, cùng vô tư, lạc quan vì lí tưởng chiến đấu
I. Đọc, hiểu chú thích:
II. Đọc, hiểu văn bản:
III. Phân tích:
“Đồng chí” là cùng nhau chia sẻ những gian nan vất vả, điều này được thể hiện như thế nào trong bài thơ?
1. Cơ sở để hình thành nên tình đồng chí:
2. Những biểu hiện của tình đồng chí:
- Biết từng cơn ớn lạnh
Sốt run . ướt mồ hôi.
( cõu tho cú nh?p súng dụi)
- �o anh: rách vai
Quần tôi: vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
-> G?i gian lao, v?t v? c?a hi?n th?c chi?n tranh c? v? th? xỏc l?n v?t ch?t
nhungv?n cú ti?ng cu?i, nh?ng b�n tay truy?n hoi ?m cho nhau, giỳp nhau vu?t qua gian kh?.
Hiện thực nào được phản ánh ở dòng thơ này?
I. Đọc, hiểu chú thích:
II. Đọc, hiểu văn bản:
III. Phân tích:
Thảo luận: từ những chi tiết này, em có nhận xét gì về những người lính trong thời kì này?
1. Cơ sở để hình thành nên tình đồng chí:
2. Những biểu hiện của tình đồng chí:
-
=> Tình cảm gắn bó sâu nặng giữa những người đồng chí
I. Đọc, hiểu chú thích:
II. Đọc, hiểu văn bản:
III. Phân tích:
Ba dòng thơ cuối cùng gợi cho em một cảnh tượng như thế nào?
1. Cơ sở để hình thành nên tình đồng chí:
2. Những biểu hiện của tình đồng chí:
3. Chân dung người lính:
-
Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo
-> Hiện thực khắc nghiệt của cuộc kháng chiến chống Pháp, Sát cánh đương đầu với kẻ thù.
Ba hỡnh ?nh g?n k?t nhau: sỳng- trang- ngu?i lớnh.
>
Có những hình ảnh nào xuất hiện trong những câu thơ?
Thảo luận: ba câu thơ này gợi cho em những liên tưởng như thế nào?
Đầu súng trăng treo
+ Gần và xa
+ Chiến tranh và thanh bình
+ Hiện thực và mơ mộng
+ Chiến Sĩ và thi sĩ
=> Bức tranh đẹp, vừa hiện thưc vừa lãng mạn về tình đồng chí.
Đầu súng trăng treo ngoài hình ảnh, bốn chữ này còn có một nhịp lắc của một cái gì lơ lửng chông chênh trong sự bát ngát. Nó nói lên một cái gì lơ lửng ở rất xa chứ không phải là buộc chặt. Suốt đêm vầng trăng ở bầu trời cao xuống thấp dần và có lúc treo lơ lửng trên đầu mũi súng. Những đêm phục kích chờ giặc, vầng trăng đối với chúng tôi như một người bạn; Rừng hoang sương muối là một khung cảnh có thật. Rừng mùa đông ở Việt Bắc rất lạnh nhất là những đêm có sương muối. Sương muối làm tê buốt da như những mũi kim châm và đến lúc nào đó bàn chân tê cứng đến mất cảm giác. Tất cả những gian khổ của đời lính trong giai đoạn này thật khó kể hết nhưng chúng tôi vẫn vượt lên được nhờ ở sự gắn bó tiếp sức của tình đồng đội trong quân ngũ. Cho đến hôm nay mỗi khi nghĩ đến tình đồng đội năm xưa lòng tôi vẫn xúc động bồi hồi.
(Nhà văn nói về tác phẩm – Nhà xuất bản Văn học 1994)
Hình ảnh anh bộ đội những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp hiện lên qua bài thơ như thế nào?
Câu hỏi thảo luận :
IV. Tổng kết:
Hình ảnh anh bộ đội những năm đầu kháng chiến chống Pháp:

* Xuất thân từ những người nông dân lao động.
* Có lý tưởng cao đẹp, chiến đấu vì độc lập, tự do của tổ quốc,vì hạnh phúc của nhân dân.
* Có tình đồng chí, đồng đội thiêng liêng, cao đẹp.
* Có tinh thần chịu đựng gian khổ, hy sinh, quyết tâm chiến đấu chống kẻ thù xâm lược.
* Có tâm hồn trong sáng, lạc quan.
IV. Tổng kết: (Ghi nhớ / SGK)
Hướng dẫn về nhà
Chuẩn bị bài “Bài thơ về tiểu đội xe không kính”
Tìm hiểu lại nội dung, nghệ thuật bài thơ, học thuộc bài thơ