Bài 10. Đồng chí

Bài soạn Ngữ văn 9
Tiết 46: Đồng chí!
GV: Nguyễn Thị Thanh Vân
Trường THCS Thị trấn Đông Hưng
Năm học: 2006-2007
Nhiệt liệt Chào mừng
các thầy cô giáo đến dự giờ
Xin chân thành cảm ơn sự góp ý của quý thầy cô!
Đồng chí!
Tiết 46 : Đồng chí
Chính Hữu
2-Tác phẩm Bài thơ "Đồng chí" sáng tác trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp( đầu năm 1948, sau thắng lợi của chiến dịch Việt Bắc thu đông 1947 ) được in trong tập thơ đầu tay"Đầu súng trăng treo".
I- Đọc -Tìm hiểu chú thích :
1-Tác giả : Chính Hữu tên thật là Trần Đình Đắc, sinh năm 1926, quê ở Can Lộc, Hà Tĩnh. Là nhà văn quân đội, tham gia kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Thơ ông chủ yếu viết về đề tài chiến tranh và người lính, đặc biệt là thể hiện những tình cảm cao đẹp của họ. Những tập thơ nổi tiếng của ông :Đầu súng trăng treo, Ngọn đèn đứng gác...Ông được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật đợt II năm 2000
Năm 2000: Chính Hữu được nhà nước trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật
Tiết 46 Đồng chí
- Chính Hữu -

Tiết 46 : Đồng chí
Chính Hữu
I- Đọc - Tìm hiểu chú thích :
1.Thể loại: Thơ tự do
II/- Đọc - Tìm hiểu thể loại và bố cục văn bản :
2. Bố cục: ba phần
Bảy câu thơ đầu: Cơ sở của tình đồng chí
Mười câu tiếp theo: Vẻ đẹp của tình đồng chí
Ba câu cuối: Sức mạnh của tình đồng chí
III/ Đọc - Tìm hiểu văn bản :
Đồng chí
Quê hương anh nước mặn đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá
Anh với tôi đôi người xa lạ
Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau
Súng bên súng, đầu sát bên đầu
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỷ
Đồng chí !
Ruộng nương anh gửi bạn thân cày
Gian nhà không mặc kệ gió lung lay
Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính
Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh
Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi
áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay
Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo.
1 - Cơ sở của tình đồng chí :
anh
tôi
Quê hương
Làng
nước mặn đồng chua
nghèo, sỏi đá
xa lạ
quen
súng
bên
súng
đầu
sát bên
đầu
chung chăn
thành
đôi tri kỷ
đồng chí !
* Sự tương đồng về cảnh ngộ xuất thân: Là những chàng trai cày từ những làng quê nghèo tự nguyện lên đường đi cứu nước.
* Tình cảm nảy sinh và bền chặt trong sự chan hoà chia sẻ mọi gian lao, niềm vui của những người cùng chí hướng, cùng lý tưởng.
Đồng chí !
* Câu thơ hai tiếng, kiểu câu đặc biệt cùng dấu chấm cảm vang lên giữa bài thơ tạo nên một tiếng ngân vang, một nốt nhấn - như một phát hiện, một lời khẳng định.
* Câu thơ có vai trò gắn kết giữa các phần của bài thơ: ngược trở lên: như thế là tình đồng chí; trở xuống: tình đồng chí là như thế này đây.
Ruộng nương anh gửi bạn thân cày
Gian nhà không mặc kệ gió lung lay
Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính
Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh
Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi
áo anh rách vai,
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay
2- Vẻ đẹp của tình đồng chí :
Những hình ảnh chân thực, lời thơ giản dị, cấu trúc sóng đôi : Anh - Tôi, áo anh - Quần tôi .trong các câu thơ tạo sự đối xứng giúp ta cảm nhận được sự tương đồng giữa "Anh" và "Tôi". Cuộc sống chiến đấu của người lính nơi chiến trường với bao thiếuthốn, khó khăn, gian khổ, hy sinh. Người lính trong những ngày đầu cuộc kháng chiến chống Pháp đã phải chịu đựng những thiếu thốn tối thiểu nhất: thiếu thuốc khi đau ốm, thiếu vũ khí trang bị, thiếu lương thực, thực phẩm, quần áo.Họ đã vượt qua với một nghị lực phi thường và niềm lạc quan tươi trẻ.
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay
Câu thơ trực tiếp bộc lộ cảm xúc: Tình cảm gắn bó keo sơn, siết chặt tay, kề vai sát cánh bên nhau, chia ngọt sẻ bùi, đồng cam cộng khổ, cùng nhau vượt qua gian khó. Chỉ một cái bắt tay nhưng nồng ấm tình đồng chí.
Bài tập trắc nghiệm :
? Em hiểu thế nào là Tình đồng chí ?
A- Là tình người. C-Là tình bạn chiến đấu.
B -Là tình cảm giai cấp D -Là tổng hoà các tình cảm trên
Đáp án: Là tất cả những tình cảm đó. Cao hơn thế, đó là tình cảm cách mạng của những người cùng chí hướng, yêu nước, chiến đấu vì độc lập tự do của Tổ quốc. Tình cảm đó rất cao đẹp và thiêng liêng, nâng đỡ tinh thần người chiến sĩ.
"Không có đồng đội, có thể tôi đã chết"."Tất cả những gian khổ(.) thật khó kể hết, nhưng chúng tôi vẫn vượt lên được nhờ ở sự gắn bó tiếp sức của tình đồng đội trong quân ngũ".
(Chính Hữu )
O
Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo .
3-Sức mạnh của tình đồng chí :
súng - trăng
Hai sự vật đối lập đã được gắn kết với nhau bởi tình đồng chí đồng đội của người chiến sĩ. Hình ảnh vừa thực vừa lãng mạn gợi liên tưởng phong phú: gần và xa, thực tại và mơ mộng, chất chién đấu hoà hợp với chất trữ tình.
Đêm nay
Rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau
chờ giặc tới
Nghệ thuật
đối lập hình ảnh :
hoàn cảnh
> <
Người chiến sĩ
vô cùng nghiệt ngã
> <
siết chặt đội ngũ
cảnh giác, sẵn sàng
"Đầu súng trăng treo, bốn chữ không chỉ gợi hình ảnh đẹp mà còn có nhịp điệu như nhịp lắc của một cái gì lơ lửng, chông chênh, trong sự bát ngát .một cái gì lơ lửng ở rất xa chứ không phải là buộc chặt, suốt đêm. Và trăng ở bầu trời cao xuống thấp dần, có lúc như treo lơ lửng trên đầu súng. Những đêm phục kích chờ giặc, vầng trăng đối với chúng tôi như một người bạn, rừng hoang sương muối là một khung cảnh thật."
( Chính Hữu )
Bài tập trắc nghiệm:
Dòng nào dưới đây thể hiện đúng nhất vẻ đẹp hình tượng người lính cách mạng thời kỳ đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp?
A-Yêu Tổ quốc quê hương tha thiết. C- Giản dị, chất phác.
B- Tình đồng chí đồng đội cao đẹp. D- Cả A,B,C đều đúng.
O
Tổng kết :
1- Nghệ thuật:Thể thơ tự do, ngôn ngữ thơ mộc mạc giản dị, hình ảnh cụ thể, giàu chất hiện thực và lãng mạn.
Kết cấu bài thơ mang nét đặc sắc riêng góp phần biểu đạt chủ đề bài thơ.
2- Nội dung: Bài thơ ca ngợi vẻ đẹp tình đồng chí đồng đội của người lính Cụ Hồ thời kỳ đầu cuộc kháng chiến chống Pháp.
Hình tượng người lính cách mạng trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp với vẻ đẹp giản dị, yêu Tổ quốc quê hương tha thiết, nghị lực phi thường, lạc quan,thắm thiết tình đồng chí.
Luyện tập:
So sánh lời thơ "Đồng chí "với lời thơ trong các đoạn thơ sau:

1- ".Những chàng trai chưa trắng nợ anh hùng
Hồn mười phương phất phơ cờ đỏ thắm
Rách tả tơi rồi đôi hài vạn dặm
Bụi trường chinh phai bạc áo hào hoa"
(Ngày về- Chính Hữu)
2- " Tây tiến đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá dữ oai hùm
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm"
(Tây tiến - Quang Dũng )
3- "Lũ chúng tôi bọn người tứ xứ
Gặp nhau hồi chưa biết chữ
Quen nhau từ thuở một, hai.
Lột sắt đường tàu, rèn thêm dao kiếm
áo vải chân không
Đi lùng giặc đánh"
(Nhớ -Hồng Nguyên)
4- "Đồng đội tôi là hớp nước uống chung
Là nắm cơm bẻ nửa
Chia nhau một trưa nắng, chiều mưa
Chia khắp anh em một mẩu tin nhà
Chia nhau đứng trong chiến hào chật hẹp
Chia nhau cuộc đời chia nhau cái chết"
( Giá từng thước đất - Chính Hữu)
Xin tạm dừng bài giảng tại đây, cảm ơn quý thầy cô và các em học sinh.