Bài 10. Biến trở - Điện trở dùng trong kĩ thuật

VẬT LÝ LỚP 9
TIẾT 11: BIẾN TRỞ ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KỸ THUẬT.
Giáo viên: Phạm Thị Liên
KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu 1 Điện trở của dây dẫn phụ thuộc vào các yếu tố nào? Phụ thuộc như thế nào? Viết công thức biểu diễn sự phụ thuộc đó .
Câu 2: Từ công thức trên, theo em có những cách nào để làm thay đổi điện trở của dây?
Trong hai cách trên, theo em cách nào dễ thực hiện hơn
*Vậy điện trở có thể thay đổi trị số được gọi là biến trở
Sử dụng biến trở có thể làm cho một bóng đèn từ từ sáng dần lên hoặc từ từ tối dần đi. Cũng nhờ biến trở mà ta có thể điều chỉnh âm thanh của rađiô hay của ti vi to dần lên hay nhỏ dần đi...Vậy biến trở có cấu tạo và hoạt động như thế nào ?
I-BIẾN TRỞ
1- Tìm hiểu cấu tạo và hoạt động của biến trở
C1: Quan sát hình ( biến trở thật) để nhận dạng các loại biến trở:
Biến trở con chạy
Biến trở tay quay
Biến trở than
I- BIẾN TRỞ
Một số loại biến trở:
I- BIẾN TRỞ
1- Tìm hiểu cấu tạo và hoạt động của biến trở
a) Cấu tạo: Bộ phận chính của biến trở gồm con chạy (hoặc tay quay) C và cuộn dây dẫn bằng hợp kim có điện trở suất lớn ( nikêlin hay nicrôm ), được quấn đều đặn dọc theo một lõi bằng sứ.
b) Hoạt động:
C2: Nếu mắc hai đầu A,B của cuộn dây này nối tiếp vào mạch điện thì khi dịch chuyển con chạy C, biến trở có tác dụng làm thay đổi điện trở không ? Vì sao ? ( Thảo luận theo nhóm )
+
1- Tìm hiểu cấu tạo và hoạt động của biến trở
I- BIẾN TRỞ
C
N
M
A
B
+
_
* Không có tác dụng làm thay đổi điện trở. Vì khi đó, con chạy C dịch chuyển, dòng điện vẫn chạy qua toàn bộ cuộn dây của biến trở, chiều dài phần cuộn dây có dòng điện đi qua không đổi.
*Vậy muốn biến trở con chạy này có tác dụng làm thay đổi điện trở phải mắc nó vào mạch điện qua các chốt nào? ( Nhóm dự đoán )
1- Tìm hiểu cấu tạo và hoạt động của biến trở
I- BIẾN TRỞ
C
N
M
A
B
+
_
DỰ ĐOÁN: Muốn làm thay đổi giá trị điện trở, ta phải mắc biến trở vào mạch điện qua các chốt: A và N hoặc B và M.
C3: Mắc biến trở vào điểm A và N khi dịch chuyển con chạy ( hoặc tay quay C) thì điện trở của mạch điện có thay đổi không ? Vì sao ?
1- Tìm hiểu cấu tạo và hoạt động của biến trở
I- BIẾN TRỞ
DỰ ĐOÁN: Muốn làm thay đổi giá trị điện trở, ta phải mắc biến trở vào mạch điện qua các chốt: A và N hoặc B và M.
C3: Mắc biến trở vào điểm A và N khi dịch chuyển con chạy ( hoặc tay quay C) thì điện trở của mạch điện có thay đổi không ? Vì sao ?
* Điện trở của mạch điện có thay đổi. Vì khi dịch chuyển con chạy hoặc tay quay sẽ làm thay đổi chiều dài phần cuộn dây có dòng điện chạy qua do đó làm thay đổi điện trở của biến trở.
1- Tìm hiểu cấu tạo và hoạt động của biến trở
I- BIẾN TRỞ
C4: Hình 10.2 vẽ các kí hiệu sơ đồ của biến trở. Hãy mô tả hoạt động của biến trở có kí hiệu sơ đồ a, b, c. ( Cá nhân trả lời )
Vậy biến trở đựơc sử dụng như thế nào? Vào mục đích gì?
* Khi dịch chuyển con chạy thì sẽ làm thay đổi chiều dài của phần cuộn dây có dòng điện chạy qua và do đó làm thay đổi điện trở của biến trở.
2- Sử dụng biến trở để điều chỉnh cường độ dòng điện trong mạch.
I- BIẾN TRỞ
* ( 20 Ω -2A ) Có nghĩa là điện trở lớn nhất của biến trở là 20 Ω, cường độ dòng điện tối đa qua biến trở là 2A.

C5: Vẽ sơ đồ mạch điện hình 10.3.
3- Kết luận:
I- BIẾN TRỞ:

* Vậy từ thí nghiệm cho ta biết :Biến trở là gì ? Biến trở có thể được dùng để làm gì
*Biến trở là điện trở có thể thay đổi trị số và có thể được dùng để điều chỉnh cường độ dòng diện trong mạch
II- CÁC ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KỸ THUẬT
Lớp than hay lớp kim loại mỏng có điện trở lớn vì tiết diện S của chúng rất nhỏ, theo công thức thì khi S rất nhỏ R có thể rất lớn.(R t? l? ngh?ch v?i S )
1- Tìm hiểu cấu tạo và hoạt động của biến trở ( SGK )
2- Sử dụng biến trở để điều chỉnh cường độ dòng điện trong mạch.
C7: Trong kĩ thuật người ta sử dụng các điện trở có kích thước nhỏ với các trị số khác nhau có thể lớn tới vài trăm mêgaôm (1MΩ = 106 Ω.) Các điện trở này được chế tạo bằng một lớp than hoặc một lớp kim loại mỏng phủ ngoài một lõi cách điện (thường bằng sứ). Hãy giải thích tại sao lớp than hay lớp kim loại mỏng đó lại có điện trở lớn. ( Cá nhân trả lời )

II- CÁC ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KỸ THUẬT
C8: Hãy nhận dạng hai cách ghi trị số các điện trở kỹ thuật dưới đây.
Cách 1: Trị số được ghi trên điện trở.
Cách 2: Trị số được thể hiện bằng các vòng màu sơn trên điện trở

II- CÁC ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KỸ THUẬT
*Trị số được ghi trên điện trở
*Trị số được thể hiện bằng các vòng màu trên điện trở
*Các nhóm quan sát các loại điện trở dùng trong kỹ thuật của nhóm mình để nhận dạng hai loại điện trở?

II- CÁC ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KỸ THUẬT
25 x 107 Ω ± 1%
= 250 MΩ ± 1%

II- CÁC ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KỸ THUẬT
Nâu – Đen – Da cam – Vàng ánh kim
R = 10 x 103 ± 5% = 10000 Ω ± 500 Ω
*Dùng bảng qui định trị số điện trở theo vòng màu để đọc trị số điện trở sau: ( Làm cá nhân )

GHI NHỚ

III- VẬN DỤNG:
C9: Đọc tri số của các điện trở kĩ thuật có trong bộ dụng cụ thí nghiệm:
C10: Một biến trở con chạy có điện trở lớn nhất là 20Ω. Dây điện trở của biến trở là dây hợp kim nicrom có tiết diện 0,5mm2 và được quấn đều xung quanh một lõi sứ tròn đường kính 2cm. Tính số vòng dây của biến trở này. ( Nhóm )
Đ

Bài 1: Một biến trở có chiều dài L = 10m. và giá trị R = 10Ω.
a) Để biến trở có giá trị 5Ω thì phải chọn chiều dài dây dẫn là:
A. 2m
D. 50m
C. 20m
B. 5m
S
S
S
b) Nếu chiều dài dây điện trở là L = 4m thì giá trị của biến trở là bao nhiêu?
S
A. 0,8Ω
D. 20Ω
C. 4Ω
B. 1,25Ω
S
Đ
S

1.Học thuộc:
-Nêu được biến trở là gì? và nguyên tắc hoạt động của biến trở
-Cách mắc biến trở vào mạch điện để điều chỉnh cường độ dòng điện (kí hiệu trên sơ đồ mạch điện).
-Đọc được trị số được ghi trên biến trở theo hai cách
2.Hướng dẫn làm bài tâp:
- Đọc có thể em chưa biết
-BTVN: BT 10.1, 10.3,10.5, 10.6 SBT.
-Xem trước bài 11. Lưu ý học ôn lại các công thức có liên quan đến bài học, như định luật Ôm, công thức tính điện trở, biến trở
Hướng dẫn về nhà